भाेलिदेखि घरघरमा पुग्दैछन् गणक, यसरी हुन्छ जनगणना

A+ A A-

‘एउटै छानामुनी खाना खाने सुत्ने कतिजना हुनुहुन्छ नि ?’, २५ कात्तिकबाट यो प्रश्नसहित गणकहरू घरघरमा पुग्नेछन् । उनीहरूले कतै कोही नदोहोरिउन्, नछुटुन् भन्दै यस्तो प्रश्न गर्नेछन् । जनगणनाको लागि खटाइएका कर्मचारीले जो मान्छे जहाँ बस्छ त्यहीँबाट उसको तथ्यांक संकलन गर्छन् ।

विदेशमा रहेका दूतावास, स्थायी कुटनीतीक नियोगहरूमा रहेका कर्मचारीहरूको गणना पनि यही प्रक्रियामा रहेर गरिन्छ । जसको लागि विदेशमा रहेका ४० वटा कार्यालयमा ‘फोकल पर्सन’ तोकेर तालिम दिइएको केन्द्रीय तथ्यांक विभागले जनाएको छ । तिनै गणकमार्फत विदेशमा रहेका कर्मचारीहरूको विवरण मागिनेछ ।

स्थायी घर एकातिर बसोबास अर्कैतिर रहेका मानिसको गणना बसोबास भएकै तिरबाट गरिने विभागका निर्देशक ढुंडीराज लामिछानेले बताए । उनका अनुसार स्थायी घर अन्यत्रै भएको, तर परिवार यता काठमाडौंमा बस्नेछन् भने उनीहरूको गणना काठमाडौंबाटै हुन्छ । त्यस्तै प्रहरी तथा सेनाकाे ब्यारेकबाटै गणना हुन्छ । यसको लागि रक्षा मन्त्रालयसँग समन्वय गरिएको छ ।

‘जनसंख्या भनेको विकास निमार्णसँग जोडिएको विषय हो । विकासनिर्माणको लागि मानिसहरूलाई नै केन्द्रबिन्दुमा राखेर नीतिनियम बनाउनुपर्ने हुन्छ । त्यसैले जो जहाँ बसेको छ, त्यहीँबाट गणना गर्छौँ’, विभागका निर्देशक लामिछानेले भने, ‘परीवारबाट बाहिर बसेका, विदेश गएकाहरू कति छन् भन्ने कुरा छुट्याएर मात्र गणकहरूले टिपोट गर्छन् ।’

गणनाको क्रममा यदि कोही घरमा नभेटिएको स्थिति आयो भने गणकले तोकिएको १५ दिनभित्र समय लिएर जुनकुनै बेला तथ्यांक लिनसक्छ । सो घरमा जानुअघि नै सुपरभाइजरहरूले गणकहरू आउँदैछन् भनेर सूचना दिनेछन् । कसैलाई पनि नछुटाइ, कसैलाई नदोहोर्‍याइ जनगणना हुनेमा विश्वस्त हुन लामिछानेले आग्रह गरे ।

केन्द्रीय तथ्यांक विभागका अनुसार जनगणनाको सम्पूर्ण तयारी सकिइसकेको अवस्था छ । भारतले मिचेको नेपालको भूमि लिपुलेक लिम्पियाधुरा बाहेक सबै क्षेत्रमा गणकहरू खटाइएको छ । उक्त भूमिमा पनि परराष्ट्र मन्त्रालयले कुटनीतिक पहल गरेपछि मात्र जनगणना गरिने विभागले जनाएको छ । यदि मन्त्रालयले पहल गर्न सकेन भने विभाग आफैँले अन्य विकल्प खोज्ने निर्देशक लामिछानेले बताए ।

केन्द्रीय तथ्यांक विभागले यसपटक करिब ३९ हजार गणकलाई तालिम दिएको छ । अन्य भूगोलमा खटिने गणकको लागि ४ दिने तालिम दिइयो भने काठमाडौं उपत्यकामा खटिनेकोलागि ५ दिने तालिम दिइएको छ ।

काठमाडौंमा ट्याब्लेट विधिबाट तथ्यांक संकलन गर्नुपर्ने भएकोले एकदिन बेसि तालिम दिनुपरेको हो ।तथ्यांक संकलनको लागि आवश्यक सबै सामग्री उपलब्ध गराएका गणकहरू २५ कात्तिकदेखि ९ मंसिरसम्म घरघरमा खटिनेछन् । २५ गते राष्ट्रपति/उपराष्ट्रपतिबाट शुभारम्भ कार्यक्रम भएपछि जनगणनाको प्रारम्भ हुनेछ । साथै कार्यक्रमको शुभारम्भ गर्न स्थानीय तह, जिल्लामा र्‍यालीहरू समेत निकालिनेछन् ।

गणकहरूले तथ्यांक संकलन गर्छन् । जसलाई अनुगमन गर्न सुपरभाइजर खटाइएकाे हुन्छ । एकजना सुपरभाइजर बराबर राज्यले भूगोल हेरेर ३ वा ४ जना गणक दिएको छ । मूलत : सुपरभाइजरको दुईवटा काम हुनेछन् । एक, स्थानीय स्तरमा खटिएका गणकहरूको नजिकबाट अनुगमन गर्ने, काममा अर्हाइसिकाइ गर्ने । दुई, वडामा गएर जनगणनाबारे जानकारी गराउने, सचेतना फैलाउने र जनगणनाको बारेमा सामुदायिक प्रश्नावली वडा कार्यलयबाट भर्ने कामहरू गर्नेछन् ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, कात्तिक २४, २०७८ ०९:१२