सधैँ नक्कली बीउविजनको मारमा किसान, सरकारले गर्दैन बिक्रेता कम्पनीमाथि कारबाही

सधैँ नक्कली बीउविजनको मारमा किसान, सरकारले गर्दैन बिक्रेता कम्पनीमाथि कारबाही

A+ A A-

काठमाडौं उपत्यकाको भक्तपुर चाँगुनारायण नगरपालिका-६ मा करिब हजार रोपनी जग्गामा लगाएको धानमा फल लागेन । वर्ष दिनका लागि खाने भनेर लगाएको धानमा फल नलागेपछि किसान चिन्तित भए ।

नेपालका लागि आधिकारिक बिक्रेता काष्ठमण्डप ट्रेड प्वाइन्टमार्फत चिनियाँ जातको डी-वाई-२८ नामक हाइब्रिड धानको बीउ किसानले रोपेको थिए । यो बीउ चीनको सिचुवान प्राप्तबाट ल्याइएको थियो ।

डी-वाई-२८ नामक हाइब्रिड धानको बीउ भक्तपुर, ललिपुर र काठमाडौंका किसानले लगाएका थिए । यो धानको बीउ रोपेका किसानले भुस मात्र उत्पादन भएपछि कम्पनी र चाँगुनारायण नगरपालिकाले किसानलाई क्षतिपूर्ति दिने निर्णय गरेको छ ।यसअघि भक्तपुरमै डी-वाई-६९ धानको बीउमा फल नलाग्ने समस्या भएको र उक्त बीउ काष्ठमण्डप ट्रेड प्वाइन्ट कम्पनीले बीक्री गरेको किसानले बताएका छन् ।

चाँगुनारायण नगरपालिकामा मात्र होइन, देशका अन्य जिल्लामा पनि किसानले यस्तो समस्या भोग्दै आएका थिए । तराईका जिल्लामा भारतबाट ल्याएर रापेको धानको बीउ उत्पादन नहुने समस्या वर्षेनि हुने गरेको छ । २०७६ मंसिरमा मकवापुरमा र चितवनमा समेत किसानले लगाएको वर्णशंकर धानको बीउमा फल नै लागेन ।

भारतको हैदरावादस्थित रिनोभा सिड साइन्स इन्डिया प्रालि र दाङको सनराइज एग्रिकल्चर रिसर्च सेन्टर प्रालिले आयात गरेको धानमा फल नलागेपछि किसान मारमा परेका थिए । दुवै कम्पनीले किसानलाई करिब ३२ करोड क्षतिपूर्ति तिरेका थिए । कम्पनीहरूले भने सामान्य जरिवानामा छुटकारा पाए । यो विषयमा सरकारले खासै चासो नदिएको किसानको गुनासो छ ।

यस्तै, २०७० असोजमा झापा दमकस्थित श्रीराम कृषि भण्डारले नक्कली अन्नबाली र तरकारी बीउविजन बिक्री गरेको आरोपमा प्रहरीले पक्राउ गरेको थियो । यो कम्पनीले पूर्वका झापा, मोरङ, सिरहा, सप्तरीलगायतका जिल्लामा अन्नवाली र तरकारीको बीउविजन बिक्री गरेको प्रहरी अनुसन्धानबाट खुलेको थियो । श्रीराम कृषि भण्डारले भन्ने क्षतिपूर्ति नतिरी फरार भएको थियो ।

सरकारले नक्कली बीउविजन बिक्री गर्दै आएका कम्पनीमाथि कानुनी कारबाही र क्षतिपूर्ति समेत भराउँदै आएको कृषि तथा पशुपन्छी व्यवसाय प्रवर्द्धन महाशाखा सहसचिव तथा प्रवक्ता प्रकाश कुमार सन्जेल दाबी गर्छन् ।

किसानको उत्पादनसँग जोडिएको विषय र उनीहरूले वर्ष दिनका लागि खान खेती गरेको धानमा फल नलागेको विषयमा छानविन गरी कम्पनीलाई क्षतिपूर्ति भराउने गरेको सन्जेलले बताए । सरकारबाट सूचीकृत गरेका बीउविजन बिक्रीका लागि मान्यता दिएका कम्पनीबाट किसान ठगिँदै आएका छन् । यस्तो विषयलाई जिम्मेवार निकायले सामान्य रूपमा लिँदा समस्या दोहोरिने गरेको छ ।

किसानलाई ठग्ने कम्पनीमाथि कारबाही गर्न सरकार हिच्किचाउने गरेको राष्ट्रिय कृषक समूह महासंघका अध्यक्ष उद्धव अधिकारीको आरोप छ । सरकारले नक्कली बीउको समस्या पटक-पटक देखे पनि कडा रूपमा अनुगमन नगर्ने उनले बताए ।

अवैध र नक्कली बीउको कारोबार गर्ने कम्पनीलाई कडा कारवाही गरी किसानलाई क्षति दिनुपर्ने महासंघका अध्यक्ष अधिकारीको माग छ । सरकारले बीउविजन बिक्री गर्दै आएका कम्पनीका हकमा एउटा मापदण्ड तोकेको हुन्छ । र, सोहीअनुसार ती कम्पनीले विदेशबाट आयात गरेको परीक्षण गर्नुपर्ने बीउविजन गुणस्तर नियन्त्रण केन्द्रका सूचना अधिकारी तथा वरिष्ठ बाली विकास अधिकृत डा. प्रकाश आचार्यले जानकारी दिए ।

धेरै उत्पादन गर्ने आसमा किसानले जस्तो सुकै बीउविजन रोप्दा समस्या सिर्जना हुने गरेको डा.आचार्य बताउँछन् । ‘देशभर सिफारिस गरिएका बीउविजन सबै क्षेत्रका लागि उपयोगी र उत्पादनमुलक हुँदैन । मौसम र हावापानीको प्रभाव पर्छ । धेरै उत्पादन गर्ने आशमा किसान मारमा पर्ने गरेका छन्, ’ उनले भने ।

सूचीकृत कम्पनी वा एग्रोभेटहरूले विदेशबाट आयात गरेको बीउविजनमा गुणस्तर कम हुने भएकाले नियन्त्रणमा ध्यान दिनुपर्ने उनको भनाइ छ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, कात्तिक २३, २०७८ १९:५१