टेकुकाे प्रयाेगशालामा यसरी हुँदै छ कोरोनाको जिन सिक्वेन्सिङ

A+ A A-

कोरोना भाइरसको नयाँ प्रकार पत्ता लगाउन टेकुस्थित राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य प्रयोगशालाले हालसम्म ४७ स्याम्पलको जिन सिक्वेन्सिङ गरेको छ । सेप्टेम्बर २० देखि अक्टोबर १ सम्म ४७ स्याम्पलको सिक्वेन्सिङ गर्दा डेल्टा भेरियन्ट देखिएको प्रयोगशालाका इन्चार्ज लोकबन्दु चौधरीले जानकारी दिए । ‘देशका विभिन्न ठाउँबाट संकलन गरिएको स्याम्पल थियो । यहाँ गरेको स्याम्पल भारतमा लगेर भेरिफिकेसन गर्दा पनि डेल्टा भेरियन्ट नै देखिएको छ । रिपोर्ट एउटै आएको छ’, उनले भने ।

पीसीआरबाट भाइरस कहाँ कसरी परिवर्तन भएको छ हेर्न नमिल्ने भएकाले सिक्वेन्सिङ गर्नुपर्ने उनले बताए । ‘पीसीआर उपचारका लागि भाइरस छ छैन भनेर हेर्ने हो । भाइरसको भित्री आवरण हेर्न सिक्वेन्सिङ गर्नुपर्छ', उनले भने ।

कसको गरिन्छ सिक्वेन्सिङ ?

कोरोना पोजिटिभ आएको स्याम्पलको सिक्वेन्सिङ गरेर हेरिन्छ । सबै स्याम्पलको सिक्वेन्सिङ गर्न नसकिने चौधरीले बताए । ‘पीसीआर पोजिटिभ आएको र सिटीभ्यालु २० भन्दा कम आएकाको सिक्वेन्सिङ गरिन्छ', उनले भने, ‘रिपोर्ट आउन दुई दिन लाग्छ । विदेशबाट रिएजेन्ट ल्याउनुपर्छ । मल्टिपल स्टेपमा रिजेन्ट प्रयोग हुन्छ । अहिले भएको पनि डब्लूएचओ र एफएचआईको सहयोगमा गरिरहेको हो । एउटा स्याम्पल गर्न कम्तीमा १० हजार पर्छ ।'

उनका अनुसार संक्रमणकाे आउटब्रेक हुँदैछ भने त्यो ठाउँको स्याम्पल ल्याएर गर्ने हो । सबैको गर्न सम्भव छैन । प्रयोगशालामा एउटा मेसिन छ । एकपटकमा ९६ वटासम्मको स्याम्पल सिक्वेन्सिङ गर्न सकिन्छ ।

कम जनशक्ति

प्रयोगशालासँग सिक्वेन्सिङ गर्न पूर्ण जनशक्ति छैन । ‘अनुभवी जनशक्ति चाहिन्छ । एफएचआईको एक जना कन्सल्ट्यान्ट डाक्टरको सहयोगमा गरिएको हो । नयाँ विषय भएकाले हामीलाई पनि गाह्रो थियो', उनले भने, ‘अहिले पाँच जनाको टिमले काम गरिरहेका छौँ । जनशक्ति कम छ ।’

जिन सिक्वेन्सिङ गर्न खर्च धेरै लाग्नेमा विज्ञहरू पनि सहमत छन् । ‘पहिले सिक्वेन्सर मेसिन पनि थिएन । सिक्वेन्सिङ गर्न रिएजेन्ट चाहिन्छ । रिएजेन्ट पनि महँगो हुन्छ’, त्रिभुवन विश्वविद्यालयका माइक्रोबायोलोजी विभागका पूर्वप्रमुख डा. मेघराज बन्जारा भन्छन्, ‘मेसिन चलाउन र रिपोर्टको विश्लेषण गर्न टेक्निकल जनशक्ति चाहिन्छ । हामीसँग जनशक्तिको अभाव छ ।’

डेटा अध्ययन मुख्य चुनौती

हाल सिक्वेन्सिङको लागि स्याम्पल विदेश लैजानु नपर्ने भए पनि डेटा अध्ययन मुख्य चुनौतीका रूपमा देखिएकाे प्रयोगशालका इन्चार्ज चौधरी बताउँछन् । ‘बायोइन्फर्मेटिक्स सेटअप चाहिन्छ । तीव्र गतिकाे इन्टरनेट र कम्प्युटर चाहिन्छ । नर्मल कम्प्युटरमा ह्याङ हुन्छ', उनले भने ।

अब ७ प्रदेशकै स्याम्पलको सिक्वेन्सिङ

प्रयोगशालाले ७ प्रदेशबाट स्याम्पल संकलन गरेर सिक्वेन्सिङ गर्ने तयारी गरेको छ । प्रदेशहरूमा कोरोना भाइरसको स्थिति के छ भनेर बुझ्न सिक्वेन्सिङ गर्न लागिएको हो । ‘सात वटै प्रदेशबाट स्याम्पल ल्याएर सिक्वेन्सिङ गर्ने तयारी छ', उनले भने ।

सिक्वेन्सिङ किन गरिन्छ ?

हाम्रो देशमा देखिएको भाइरस र अरू देशमा देखिएको भाइरस एउटै हो होइन भन्ने पत्ता लगाउन पनि सिक्वेन्सिङ गरिने डा. बन्जारा बताउँछन् । ‘कोरोना भाइरस विश्वभर फैलिएको छ । त्यो भाइरस कुन देशबाट आयो ? नेपालमा देखिएको भाइरस अन्य देशसँग मिल्छ कि मिल्दैन ? भाइरसमा के-के फरक छ ? लक्षण मिल्छ कि मिल्दैन भनेर कोरोना संक्रमितको अनुवांशिक तत्त्व आरएनएबाट हेर्ने हो’, डा. बन्जारा भन्छन् ।

डा. बन्जाराका अनुसार भाइरसमा म्युटेन्ट (उत्परिवर्तन) भए नभएको जिन सिक्वेन्सिङबाट थाहा हुन्छ । ‘जिन र जेनम भन्ने हुन्छ । जेनम भनेको आरएनएको पूरै भाग हो । जिन भनेको कुनै एउटा पार्ट हाे । कुनै पनि जेनममा चार वटा कुरा हुन्छ’, उनी भन्छन्, ‘आरएनएको केसमा ए, यू, सी र जी हुन्छ । सिक्वेन्स भनेको ए, यू, सी र जी कसरी बसेको हुन्छ ? कस्तो हुन्छ भनेर हेर्ने हो । यिनीहरूमा उत्परिवर्तन भयो भने नयाँ भन्ने हुन्छ ।’

भ्याक्सिन बनाउन पनि जिन सिक्वेन्सिङ गर्नुपर्ने डा. बन्जारा बताउँछन् । ‘अरु देशले बनाएको भ्याक्सिन हाम्रोमा काम लाग्छ कि लाग्दैन ? अरु देशका लागि बनाएको यहाँ प्रभावकारी हुन्छ कि हुँदैन ? त्यसका लागि धेरैभन्दा धेरै भाइरसको जिन सिक्वेन्सिङ गर्नुपर्ने हुन्छ’, उनी भन्छन् ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, कात्तिक १४, २०७८ १६:०४