'खै कसरी मनाउने हो दसैं ?’

A+ A A-

भरतपुर केन्द्रीय बस टर्मिनलमा यतिबेला भीडभाड छ । हिन्दूहरूको विशेष पर्व दसैं नजिकिएसँगै घर फर्कनेको लर्को लागेको छ । मानिसहरू नयाँ उत्साहले घर हिँडेका छन् कोही एक्लै कोही सपरिवार । बसपार्कमा भीड बढ्दा फोहोर पनि बढेको छ ।

यी दृश्यहरूका बीचमा बसपार्क क्षेत्रमा सफाई गर्ने सीता रेग्मीलाई भने कामको भ्याईनभ्याई छ । सबैमा दसैंको उत्साह छाउँदा उनको भने काम बढेको छ । दसैंको छेकोमा सीतालाई कामको चाप त छँदैछ, दसैं कसरी मनाउने भन्ने चिन्ताले पनि उनलाई सताएको छ ।

‘तलब नआएको पनि दुई महिना भयो, आज गयो भोलि भन्छन्, भोलि गयो पर्सि भन्छन्’ उनले दुखेसो पोख्दै भनिन्, ‘भनेको समयमा पैसा पाइँदैन । खै कसरी मनाउने हो दसैं ? जसोतसो हुन्छ ऋणधन गरेर मनाउने त होला ।’

दसैंमा उनको बिदा त छैन नै, तलब पाउने वा नपाउने समेत ठेगान छैन । ‘दसैंको दिनमा पनि बिहान सफाई गरेपछि मात्र टिका लगाउने हो । यति दुःख गर्दा पनि दसैं भत्ता त परको कुरा, तलब पाउनु नै ठूलो कुरो भो’, उनले मनको बह पोखिन् ।

भरतपुर महानगरपालिका–९ घर भएकी ५६ वर्षीया सीताले बसपार्क परिसरमा सरसफाई काम गर्न थालेकै १४ वर्ष भइसक्यो । ठेकेदारमार्फत करारमा काम गर्ने उनले दैनिक आठ घण्टा काम गरेर मासिक ९ हजार मात्रै तलब पाउँछिन् । यसमा पनि उनको गुनासो छ, ‘बजार भाउ महँगिसकेको छ । ९ हजारले के हुन्छ ? यतिका वर्ष काम गर्दा सरकारीमै भएपनि स्थायी हुने बेला भो । न्युनतम सेवासुविधा पनि छेैन। कम्तीमा पनि दुःखअनुसार २० हजार तलब त हुनुपर्ने हो’ उनले भनिन् ।

उस्तै छ लालबहादुर र छोटे रामको व्यथा

भरतपुरमा मजदुरी गरेर पेट पाल्ने गोरखा छेबेटार घर भएका लालबहादुर कुमालको गोजीमा दाम हुन्थ्यो भने यतिबेला दसैंमा सबैसँग रमाइलो गरिरहेका हुन्थे । तर अनुकूल परिस्थिति सबैको पोल्टामा कहाँ हुन्छ र ? लालबहादुरको पनि छैन ।

‘दसैं त आएको छ नि, घर जानलाई पैसा छैन । गएर मात्रै भएन अलिकति खर्च पनि लग्नुपर्‍यो’ टोलाउँदै लालबहादुर भन्छन्, ‘दसैंमा नातिनातिना, भाञ्जाभाञ्जी आउलान् टीका लगाइदिनुपर्‍यो । थोरैमा पनि ८/१० हजार पैसा त चाहियो', ७० वर्षीय कुमाल घर जाने रहर भएपनि पैसाकै कारण जान नसकेको गुनासो गर्छन् ।

मजदुरीको लागि २०५५ सालमै चितवन झरेपनि दुई दशक बढीमा उनको जीवनमा कुनै ठूलो परिवर्तन आएन । अहिले उनी आफ्नो गासबासकै लागि भौँतारिएर हिँडेका छन् । कुमालका छोराछोरी नै नभएका भने होइनन् । उनी सकेसम्म आफैं गरिखाने भनेर चितवन आएको बताउँछन् । ‘गाउँमा नजाने त होइन । उकालो ओरालोमा भारी बोक्न सकिन्न, बरु यतै काम पाइन्छ’, उनले भने ।

उनकी श्रीमती बितिसकेकी छिन् । एक्लो ज्यानलाई उनले दैनिक तीन चारसय कमाएर पाल्दै आएका छन् । दसैंमा घरमा गएर सबैलाई टीका लगाएर आशीर्वाद दिने मन भएपनि उनले यसपालि डेरामा एक्लै दसैं मनाउने निधो गरेका छन् । ‘घरमा जान यस्तै भो यसपालि, पैसा भए त सबै रहेछ’, उनले मन अमिलो बनाउँदै भने ।

लालबहादुरको जस्तै पीडा छ बारा कलैयकाका छोटे रामको पनि । उनी पनि पैसाकै कारण घर जान पाएनन् वर्षदिनको चाड दसैंमा । नारायणगढको कमलनगरमा चार छोरी र श्रीमतीसँग डेरामा बस्दै आएका उनलाई दसैं परिवारसँगै गाउँमा मनाउन रहर छ । रहर भएपनि पूरा नभएको उनको दुःखेसो छ । ‘घरमा त बोलाएका थिए, दसैं मनाउन पैसा भए पो जानु’, उनले भने ।

दसैं नजिकिएसँगै छोरीहरूले मिठो खाने, नयाँ लुगा लगाउने भनेर उनलाई हैरान पारेका छन् । तर उनीसँग छोरीहरूलाई दिने जवाफ छैन । ‘कोरोनाले लामो समय काम बन्द भो, अहिले त कहिले कमाइ हुन्छ कहिले हुन्न । पेट पाल्नै गाह्रो छ । दसैंमा मिठोमसिनो कसरी खाने रु छोराछोरीको चित्त कसरी बुझाउने ?’, निरास हुँदै उनले दुःख पोखे ।

ठेलामा सामान ओसार्ने काम गर्ने उनको कमाइ नियमित छैन । काम पाए त उनले पाँच सयसम्म पनि कमाउँछन् । काम नपाउँदा भने रित्तो हात र भोको पेटमा चित्त बुझाउनुको विकल्प नभएको उनले सुनाए ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, असोज २८, २०७८ १५:४९