दसैँ आयो तर बुबा आएनन्

A+ A A-

‘अबको दसैँमा त तेरो बाबा पक्का आउँछ ।’

जबजब चाडबाडको लहर आउँछ, स्वस्तिका माली हजुरआमाका यिनै कुरा सम्झिन्छिन् । एक्लै टोलाउँछिन् । साथीभाइले हालेका पारिवारिक जमघटका तस्वीर हेर्छिन् । र, दिदी नग्मा मालीलाई सोध्छिन्, ‘यो दसैँमा त पक्कै बाबा आउनुहोला है ?’

नग्मा नाजवाफ हुन्छिन् । भित्रभित्रै भक्कानिन्छिन् । तर, बहिनीलाई पीडा देखाउन भने सक्दिनन् । यसरी नग्माले पीडा दबाएर हिँडेको पनि थुप्रै वर्ष भइसक्यो ।

तस्वीर स्रोत : गुलिगो जिया

२० वर्षीया स्वस्तिका पनि हिजो हजुरआमालाई सोध्ने प्रश्न आज दिदीलाई नै सोधिबस्छिन् । ०७५ सालमा हजुरआमा बितेपछि उनको अभिभावक भनेकै नग्मा हो । बाबाबारे जानकारी लिने भनेकै नग्मासँग हो । तर, १६ वर्ष भयो स्वस्तिकाले स्पष्ट जवाफ पाएकी छैनन् । तैपनि बेपत्ता भएका बाबा फर्केलान् भन्ने आशा उनमा देखिन्छ ।

यद्यपि, हालसम्म सरकारी कागजातमा बेपत्ता व्यक्तिको सूचीभित्र लेखिएको नाम ‘नन्दगोपाल माली’ बाहेक केही भेटेकी छैनन्, स्वस्तिकाले । बाबाको रूपमा उनले देखेको भनेकै त्यही सूचीभित्रको नाम र पुराना फोटा हुन् । आमा पनि उनी जन्मेकै दिन बिदा भइन् । ‘दैवले आमा खोस्यो, राज्यले बाबा । सानैदेखि टुहुरी म, मौका पाए बाबाको काखमा फेरि खेल्ने थिएँ’, उनले भनिन् ।

नन्दगोपाललाई २०६१ सालमा माओवादी भन्दै राज्यपक्षले बेपत्ता बनाएको थियो । त्यतिबेला नग्मा कक्षा २ मा पढ्थिन् । बहिनी स्वस्तिका पनि सानै थिइन् । त्यसबेलाको घटनाबारे पर्याप्त याद नभए पनि हजुरआमाबाट धेरै जानकारी लिएको उनीहरू बताउँछन् ।

नग्माका अनुसार नन्दगोपाल दुई/तीन दिनमा आउँछु भन्दै मूर्ति बनाउन ताहाचलस्थित साहुको घर गएका थिए । त्यसपछि उनी कता गए, परिवारले थाहा पाएन । घर छोडेको दुई दिनपछि तरकारी किन्न जाँदा बजारबाटै बाबा समातिएको भन्दै पत्रपत्रिकामा आएको समाचारको भने धमिलो सम्झना छ, उनीहरूलाई ।

बेपत्ता हुनुअघि साथीहरूसँग नन्दगोपाल

१६ वटा दसैँ त नग्मा र स्वस्तिकाले बाबाबिनै बिताइसके । अन्य चाडबाडमा पनि बाबालाई खुब सम्झन्छन् । विशेषत: कुशेऔँसीको दिन खल्लो महसुस गर्छन् । साथीभाइले बाबासँग खुसी साट्दै फेसबुकमा फोटो हाल्दा उनीहरूमा भने नैराश्यताको बादल छाउँछ । कारण, कैयौँ चाड आए गए, तर उनीहरूका बुबा आएनन् ।

बेलाबेला समाचार आउँछ, बेपत्ता भएका फलानो यति वर्षपछि घर फर्किए भनेर । यस्ता समाचार आएको देख्दा उनीहरू पनि बाबा फर्कने आसमा बस्छन् । बाबा फर्किएर रमाइलो गरेको कल्पनामा हराउँछन् । नजिकिँदै गरेको दसैँमा पनि बाबा फर्किने आशा उनीहरूमा छ । ‘कति बेपत्ता भएकाहरू फर्किए भन्ने सुनिन्छ, न हाम्रो बाबा नि फर्किनुहुन्छ कि !,’ स्वस्तिका आशावादी देखिन्छिन् ।

नन्दगोपाल

हरेक दसैँमा झैँ स्वस्तिकाले यस वर्ष पनि घरमा जमरा राखिसकेकी छिन् । घटस्थापनाको दिन दिदीले सिकाएअनुसार उनले जमरा छरिन् । भलै कर्मकाण्ड पुर्‍याउने ढङ्ग जानेनन् होला, तर बाबा आएर त्यो जमरा शिरमा राखिदिनुहुन्छ कि भन्ने आसले उनीहरूले जमरा राखिसकेका छन् ।

‘अरु साथीहरूले बाबाआमासँग फोटो हाल्छन् । रमाइलो गर्छन् । तर, आफ्नो कोही नहुँदा खल्लो लाग्छ,’ स्वस्तिकाले भनिन्, ‘सुरुसुरुमा त रुन्थिम् । तर अहिले बानी परिसक्यो । अब के गर्ने ? नियति नै यस्तै रहेछ । तैपनि फर्किनुहोला कि भन्ने आशाचाहिँ छ । यस वर्ष पनि हामीले त जमरा राखिसक्यौँ नि ।’

घरमा कोही नभएपछि, भएका आफन्त पनि टाढिँदै गएका छन् । खासै कसैले बोलाउने, रमझम गराउने गर्दैनन् । अझ दसैँमा त नेवारी संस्कारअनुसार केटाहरूले मात्र बलि दिने प्रचलन छ । त्यस्तो बेला पनि सबैतिर काम सकाएर मात्र ठूलोबाबा अबेर घर आइदिने नग्माले बताइन् । यसरी धेरै कुर्नुपर्ने भएपछि हिजोआज बलि दिनै छोडिसकेका छन्, उनीहरूले ।

न कर्मकाण्ड सिकाउने कोही छ, न अह्राइखटाइ गर्ने । आफूलाई जस्तो आउँछ, उसैगरी रमाइलो गर्छन् यी दिदीबहिनी । कोही नआउने, कसैले नबोलाउने भएपछि एक्लै यसरी नै रमाइलो गर्छन् । ‘खासमा चाडबाड मनाउनै मन लाग्दैन । तैपनि बहिनी छे, यसकै लागि भए पनि जानेको सकेको गर्छौं । रमाइलो गर्ने कोसिस गर्छौं,’ नग्माले भनिन् ।

खुलेन न्यायको ढोका

नन्दगोपाल बेपत्ता भएपछि नग्मा र स्वस्तिकाको घरमा हजुरबा र हजुरआमा मात्र थिए । जसको एक वर्षपछि हजुरबा बिते । त्यसपछि लामो समय हजुरआमा नै उनीहरूको अभिभावक बनिन् । छोरा खोज्दै, नातिना हुर्काउँदै गर्नु हजुरआमाको दैनिकी नै थियो ।

न्यायको ढोका ढकढक्याउने क्रममा हजुरआमाले धेरैवटा रिले अनशनदेखि जुलुसमा हिँडेको नग्मा सम्झिन्छिन् । माओवादीमा सक्रिय नभए पनि नन्दगोपाललाई माओवादी भन्दै पक्रनु आपत्तिजनक रहेको भन्दै उनकी हजुरआमा आन्दोलनमा जान्थिन् ।

‘मिति त याद छैन, तर छमहिने आन्दोलन चलेको थियो । हाम्रा आमाहरू गएर त अनशन नै बस्नुभयो । केटाकेटी भएकाले हामीलाई चाहिँ लिएर जानुहुन्नथ्यो,’ नग्माले भनिन्, ‘टियर ग्यास हानेको, आन्दोलनमा प्रहरीले हस्तक्षेप गरेको जस्ता कुराचाहिँ हजुरआमाले सुनाउनुहुन्थ्यो ।’

साथीसँग नन्दगोपाल

यसरी आन्दाेलनमा हिँड्दैगर्दा नन्दगोपालको नाम बेपत्ताको सूचीमा समेत थिएन । सर्वोच्च अदालतले बेपत्ताहरूको मुद्दाबारे फैसला गर्दा मात्र उनले यो कुरा थाहा पाइन् । र, थुप्रै संघर्ष गरेपछि मात्र सो सूचीभित्र नाम लेखाइन् ।

नग्माका अनुसार हजुरआमाले संघर्षकै दौरान एकाएक हल्ला सुनिन्, कैदीहरूलाई आफन्तसँग भेट्न दिएको छ रे भन्ने । आफन्तहरू खाना–खाजा बोकेर जान पाउँथे । सोही मौकामा छोरो भेट्ने उद्देश्यले नग्माकी हजुरआमा नेवारी खाजासेट बोकेर छाउनी ब्यारेकमा पुगिन् । तर, दमको रोगी भएकाले अन्य साथीहरूझैँ उनी फटाफट हिँड्न सकिनन् ।

यसरी अलमलिएको देखेपछि सेक्युरिटीले कैदीको नाम सोध्छन् । ‘नन्दगोपाल माली’ सुन्नासाथ सेक्युरिटीले बालाजुको हिरासतमा रहेको संकेत गर्छन् । र, नग्माकी हजुरआमा बालाजुमै पुग्छिन् ।

बालाजुका सुरक्षाकर्मीले एउटा नामसूची दिएर हेर्न अनुरोध गर्छन् । सो सूचीमा नाम भए मात्र नन्दगोपाल त्यहाँ रहेको बुझिन्थ्यो । तर, पढ्न नजानेकी उनले आफ्नै छोराको नाम चिन्न सकिनन् । निराश हुँदै घर फर्किन्छिन् ।

भोलिपल्ट पढ्न जान्ने वडा अध्यक्षलाई लिएर उनी बालाजु पुग्छिन् । तैपनि उनले छोरा भेट्न पाइनन् । सुरक्षाकर्मी नै परिवर्तन भएकाले नयाँ गार्डले नन्दगोपालसँग भेट्न दिएनन् । त्यसपछि छोरो कहाँ पुग्यो, आमाले जानकारी पाइनन् । बालाजु हिरासतमा रहेको सुनेपछि बाबाबारे नग्मा र स्वस्तिकाले पनि केही सुनेका छैनन् ।

कतिपय माओवादीकै नेता भेट्दासमेत न्याय नपाएको उनीहरूको गुनासो छ । पम्फा भुसालले त निर्वाचनताका बाबा खोजिदिने आशा देखाएको नग्मा बताउँछिन् । ‘चुनावको बेला हाम्रो भोट माग्ने अस्त्र नै यही हुन्छ यिनीहरूको । हाम्रो भावनामा खेलेर थुप्रै भोट लगे, तर आजसम्म न्याय पाइएन त खै ?,’ उनले भनिन् ।

यसरी कति आन्दोलनमा धाए, कति धर्ना दिए । नेताहरूका आश्वासन पनि थुप्रै पाइसके । तर, अहँ नग्मा र स्वस्तिकाले बाबा फेला पारेका छैनन् । आज पनि हजुरआमाले भन्ने गरेको कुरा उनीहरूको कानमा गुञ्जिन्छ, ‘अबको दसैँमा त तेरो बाबा पक्का आउँछ ।’ र, यस्तै आसैआसमा उनीहरूले १६ वटा दसैँ बिताइसके ।

यस पटक पनि त्यस्तै आसमा छन्, नग्मा र स्वस्तिका । भन्छन्, ‘यो दसैँमा त पक्कै बाबा आउनुहोला कि !'

प्रकाशित मिति: बुधबार, असोज २७, २०७८ ०८:००