सिंहदरबार धाइरहेका यी शिक्षक, जसको ‘पढ्दै कमाउँदै' कार्यक्रमले विद्यार्थीलाई बनाउँदैछ आत्मनिर्भर (भिडियो)

सिंहदरबार धाइरहेका यी शिक्षक, जसको ‘पढ्दै कमाउँदै' कार्यक्रमले विद्यार्थीलाई बनाउँदैछ आत्मनिर्भर (भिडियो)

A+ A A-

बर्दियाका नारायणप्रसाद सिग्देल आजभोलि दैनिक सिंहदरबार धाइरहेका भेटिन्छन् । उनको ‘पढ्दै कमाउँदै’ कार्यक्रमबाट प्रभावित भएर सरकारले सल्लाह सुझावका लागि सिंहदरबारसम्म बोलाएको हो । कारण, यस वर्ष सरकारले २८ वटा स्कुलका लागि १४ करोड बजेट छुट्याएर नमुना विद्यालयको योजना अघि सारेको छ ।

नमुना विद्यालय कस्तो बनाउने भनेर सिंहदरबारमा दैनिकजसो छलफल चलिरहेको छ । त्यसैको कार्यविधि बनाउने क्रममा सल्लाह लिन मन्त्रालयले सिग्देललाई काठमाडौं बोलाएको हो ।

सिग्देल आफैँले सुर्खेतको बराहतालमा जनज्योति माध्यमिक विद्यालयमा ‘पढ्दै कमाउँदै’ कार्यक्रमको सफल प्रयोग गरिसकेका छन् । जसलाई थप उन्नत बनाउने काममा उनी संघर्षरत छन् । उनको कामबाट प्रभावित भएर सरकारले थप २८ वटा विद्यालयमा यस वर्ष लगानी गर्दैछ ।

सिग्देल विगत ३२ वर्षदेखि जनज्योतिमा शिक्षकको रूपमा काम गरिरहेका छन् । ३० वर्षदेखि त प्रधानाध्यापकको हैसियतमा रहेरै काम गरिसके । उनले स्कुलको नेतृत्व सम्हालेपछि त्यहीँबाट ‘पढ्दै कमाउँदै’ कार्यक्रम सुरु गरे । जसले गएको आठ वर्षदेखि निरन्तर गति लिइरहेको छ ।

उनको स्कुलमा शिशु (मोन्टेसरी) देखि कक्षा १२ सम्म पढाइ हुन्छ । प्राविधिकतर्फ सीटीईभीटीको १८ महिने र तीनवर्षे गरी कृषि र भेटेनरीको कक्षा सञ्चालनमा छ ।

के हो 'पढाउँदै कमाउँदै' कार्यक्रम ?

‘विद्यार्थी हुर्कंदै जाँदा कुनै न कुनै पेसामा आवद्ध हुन्छ । तर, एकैचोटि किताबमा मात्रै पढेर गरी खान विद्यार्थीलाई गाह्रो परिरहेको हुन्छ । त्यसैले उसलाई सानैबाट व्यवसाय गर्न सिकाउनु आवश्यक छ,’ उनले भने, ‘भविष्यमा कमाउँदै पढ्दै गर्न सहज होस् भनेर सानोमा पढ्दै कमाउँदै गर्न हामी सिकाउँछौँ । त्यसैका लागि यो कार्यक्रम ल्याएको हुँ ।’

यही कार्यक्रमअन्तर्गत रहेर जनज्योति स्कुलले विद्यार्थीलाई कुखुरा पाल्न, खेती गर्न सिकाउँछ । हाल उनको स्कुलमा साना कक्षाका विद्यार्थीले सफल रूपमा व्यवसाय चलाइरहेका छन् । कतिले त परिवारलाई नै आफ्नो व्यावसायिक लयमा डोर्‍याउन विद्यार्थी सफल देखिएका पनि छन् ।

सुरुवाती चरणमा स्कुलले जनज्योति व्यावसायिक क्लब भनेर गठन गर्‍यो । सोही क्लबमा आबद्ध गराउँदै विद्यार्थीले चकटी बुन्ने, नाम्लो बुन्ने, कुचो बुन्नेजस्ता काम सिकाउन थाल्यो । अघिल्लो पुस्ताबाट जानेको कुरा विद्यार्थीलाई सिकाइयो । गाउँमा त्यस्तो जनशक्ति नभएको स्थितिमा बाहिरबाटै प्रशिक्षक ल्याएर विद्यार्थीलाई सिकाउन थाल्यो ।

विद्यार्थीले पनि कक्षामा पढ्दै प्रयोगात्मक कक्षाबाट प्राविधिक कुरा सिक्दै गर्न थाले । पढ्दै पनि कमाउन सकिन्छ भनेर विद्यार्थीमा पनि छाप बस्यो । ‘सानोमा तपाईं पढ्दै कमाउँदै गर्नुस्, जसले ठूलो भएपछि कमाउँदै पढ्दै गर्न सहज हुन्छ भनेर हामीले विद्यार्थीलाई बुझाउन थाल्यौँ,’ सिग्देलले भने ।

यही कार्यक्रममार्फत जनज्योतिले करिब ३२ लाख रुपैयाँको कोष बनाउन सफल भएको छ । प्राविधिकतर्फका विद्यार्थीको नाममा मात्र करिब १६ लाख जति जम्मा भइसकेको छ । यसरी आर्थिक रूपमा पनि स्कुलले उन्नति गरिरहेको छ । जबकि यो कार्यक्रम लागू गर्दैगर्दा शिक्षकहरूले १५ महिना तलब नखाएको सिग्देल सम्झन्छन् ।

विद्यार्थीलाई पाँच/सात जनाको समूह बनाएर स्कुलले यस्ता प्रयोगात्मक कक्षामा सहभागी गराउने उनले बताए । यसमा विद्यार्थीहरू आफूले इच्छा गरेबमोजिमको पेसामा सहभागी हुन पाउँछन् ।

कति प्रभावकारी ?

जनज्योतिमा कक्षा ५ मा अध्ययनरत शेरबहादुर पौडेलले कुखुरा पाल्न सुरु गरिसकेका छन् । सँगसँगै च्याउखेती र बाख्रापालनलाई पनि उनले अघि बढाइरहेको सिग्देल बताउँछन् । ‘तपाईंले अहिले शेरबहादुरलाई बोलाएर च्याउखेतीबारे सोध्नुभयो भने सबै बताइदिन्छ । सँगसँगै व्यवसाय गर्ने उपाय पनि सुझाउँछ । कक्षा ५ कै विद्यार्थीले यतिसम्म गर्नु त राम्रो कुरा हो नि,’ उनले भने ।

त्यस्तै, कक्षा ६ मा पढ्ने दिपेश मिजारले आफूसँगसँगै सिंगो परिवारलाई व्यवसायतिर ढालिसकेको छ । सामान्य खेती किसानी गरेर बसेको आफ्नो परिवारलाई उनले व्यवसाय गर्न प्रेरित गरेका हुन् । दिपेशमा यो प्रेरणा भर्ने काम स्कुलले नै गरेको हो । सिग्देलले चलाएको 'पढ्दै कमाउँदै' कार्यक्रमले नै विद्यार्थीलाई यसरी सोच्ने बनायो ।

प्रधानाध्यापक सिग्देलका अनुसार दिपेशले कुखुरापालन व्यवसाय गरिरहेका छन् । कोरोना महामारीको पहिलो लकडाउनताकाबाट उनले घरमै व्यवसाय थालेका हुन् । ‘भाइहरूले स्कुलमै ३०–३२ वटा कुखुरा पालिरहेका थिए । तर, लकडाउनमा स्कुललाई क्वारेन्टाइन बनाएपछि उसले मलाई सोधेर कुखुरा घरमै लग्यो । यसबाट प्रेरित भएर दिपेशको बाबाले खोर बनाइदिनुभएछ । पछि त ती कुखुराको मासु उसकी आमाले नै बेच्न थाल्नुभएछ,’ सिग्देलले भने ।

यसरी स्कुलमै व्यावसायिक काम सिकेका विद्यार्थीले बाहिर पनि राम्रो गरिरहेको सिग्देल बताउँछन् । जस्तो, सोही स्कुलका उत्पादन यबीसिंह ठकुरीले हाल नेपालगञ्जको २२ बिघामा खेती गरिरहेका छन् । उनले जनज्योतिमा पढ्दै गर्दा दोस्रो वर्षमै ९८ क्विन्टल मासु बेच्न सफल भएका थिए । त्यही आँटले गर्दा उनले मेडिकल कलेजको खाली जग्गा भाडामा लिएर उद्यम थाले । अहिले नौ जनाको परिवारलाई सँगै राखेर उद्यम चलाइरहेका छन् ।

त्यस्तै, दैलेखमा पुष्कर बुढाले बाख्रापालन गरिरहेका छन् । काठमाडौंंकै बूढानीलकण्ठमा अभिन तामाङले ४० रोपनी जग्गा भाडामा लिएर खेती गरिरहेका छन् । नेपालगञ्जमा पूर्ण कार्कीले १ बिघामा केराखेती गरेर बसेको अवस्था छ । विनोद शर्मा पनि १७ रोपनी जग्गामा तरकारी खेती गरेर बसेका छन् । यी सबै व्यवसायीहरू जनज्योतिकै उत्पादन भएको सिग्देल बताउँछन् ।

उनका अनुसार उनको स्कुलमा १५ सय कुखुरा र ४० वटा बंगुर अटाउने खोर छन् । भर्खरै स्कुलको पोखरीमा ४७ हजार माछाका भुरा हालिएको छ । पुरानो र नयाँ गरी हाल कुल १ लाख माछा स्कुलले पालिरहेको छ । च्याउखेतीका लागि पनि टनेलको व्यवस्था स्कुलले गरिसकेको छ ।

सो स्कुलबाट गएको आठ वर्षमा करिब ४ सयको हाराहारीमा विद्यार्थीहरू व्यवसायी बनेर बजारमा उत्रिसकेका छन् । सबैमा सिग्देलको 'पढ्दै कमाउँदै' कार्यक्रमको प्रभाव देखिएको उनको भनाइ छ । ‘सरसर्ती अधिकांश विद्यार्थीको व्यवहार र काम हेर्दा हाम्रो काम प्रभावकारी नै भएजस्तो लाग्छ । हामीले सुरु गरेको यो कार्यक्रमबाट प्रभावित भएर रामेछापलगायत विभिन्न ठाउँका स्कुलहरूले पनि यस्तो कार्यक्रम सञ्चालन गर्न थालेका छन्’, उनले भने ।

भिडियाे

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, असोज १५, २०७८ ०९:१५