यस्तो छ चितवनमा मनाइएको जितिया पर्वको रौनक (फोटोफिचर)

A+ A A-

कोरोनाका कारण अघिल्लो वर्ष खुलेर जितिया पर्व मनाउन नपाएकी रत्ननगर नगरपालिका–१ निवासी हेमन्ती चौधरी यसवर्ष टोलकै साथीहरूसँग गीत गाउँदै झम्टा नाच नाच्देै रमाइन् ।

टोलका दीदीबहिनीहरूकै समूह मिलेर उनीहरू निपनी टोल विकास संस्थाको प्रतिक्षालयमा आफ्नै भाकामा गीत गाउँदै झम्टामा नाचमा झुमिरहेका हुन् ।

‘पोहोर कोरोनाका कारण जितिया मनाउन पाइएन । अहिले त रमाइलो छ । हिजैदेखि गीत गाएर रमाइरहेका छौँ’, हेमन्तीले जितियाको उल्लास शिलापत्रसँग बाँडिन् । रत्ननगर नगरपालिका–६ सौराहाकी कोइली महतो जितिया पर्व पोहोरभन्दा उल्लासमय भएको बताउँछिन् । उनका अनुसार पहिलेपहिले जस्तो उल्लास भने अहिले छैन ।

पहिले जितिया एक महिनासम्म नाचेर गाएर मनाउने गरे पनि अहिले एकदुई दिनमा मात्रै सीमित भएको कोइलीको भनाइ छ । ‘पहिले त भदौ महिनाभर खुब नाचिन्थ्यो । हामीलाई जस्तो फुर्सद अहिलेका छोरीहरूसँग हुँदैन । पढ्न जान पर्‍यो । अहिले त कोरोनाले गर्दा पहिलेजस्तो कहाँ हुनु ?’, विगत सम्झिँदै उनी भन्छिन् ।

आश्विन कृष्णपक्ष सप्तमीदेखि नवमीसम्म धुमधामका साथ थारु महिलाहरूले जितिया पर्व मनाउने गर्दछन् । थारुहरूको बाक्लो बसोबास रहेको चितवनको पूर्वी क्षेत्र रत्ननगर, कालिका, खैरहनी, राप्ती नगरपालिका, पश्चिम क्षेत्र मेघौली र माडीमा जितियाको रौनक छाएको छ ।

बुधबार अष्टमीको दिन भएकाले महिलाहरू बिहानैदेखि व्रत बसी झम्टा नाच नाचेर मनाइरहेका थारू कल्याणकारी सभाको पूर्व केन्द्रीय सदस्य एवं थारू महिला अगुवा चन्द्राकुमारी चौधरी बताउँछिन् । उनका अनुसार कोरोनाअघि हप्ता दिनसम्म विविध साँस्कृतिक कार्यक्रम हुने गरे पनि अहिले त्यस्तो रौनक भने छैन ।

तर, पोहोर भन्दा यो वर्ष जितियाको रौनक बढेको उनले बताइन् ।

तीन दिनसम्म मनाइने जितिया पर्वको दोस्रो दिनमा महिलाहरू नयाँ साँस्कृतिक भेषभूषा लगाई दिनभरी नै झम्टा नृत्यमा झुम्छन् । बेलुकीपख व्रतालुहरू फेरि खोलामा गई पिनाले नुहाई पातमा पिना बगाउँछन् ।

त्यसपछि सबै व्रतालु महिला जम्मा भएर कथा श्रवण गर्ने प्रचलन छ । रुखको चारैतिर व्रतालु महिलाहरू फलफूल, पानी, दूध, दही साथै बिहान भिजाएको मास र चामल लिएर बस्छन् । गाउँको कुनै एक पुरुषले जीतवाहनको कथा (जितिया व्रत कथा) सुनाउँछन् । कथा सकिएपछि सबै जना घर गएर फलाहार गर्छन् । त्यसलाई थारु भाषामा ‘फराहर’ भनिन्छ ।

विशेषगरी विवाहित थारू चेलीबेटीले निराहार व्रत बसेर सूर्यलाई जितवाहन बाबाको नामले पूजा अर्चना गर्ने प्रचलन छ । विवाह गरेर गएका चेलीबेटीलाई अनिवार्य रुपमा माइतीमा बोलाई यो पर्व मनाउने परम्परा छ ।

विवाहित र अविवाहित दुवैले यो पर्वमा व्रत लिने चलन छ । विवाहितले श्रीमान् र आफ्ना सन्तानको दीर्घायुको कामना गर्दै निरहार व्रत बस्छन् भने अविवाहित चेलीहरूले जितवाहन जस्तै सुयोग्य पति प्राप्तिका लागि निराहार बस्ने चलन छ ।

चौबिसघन्टे लामो व्रतपछि मात्र चेलीहरूले पानी पिउने गर्छन् । यस्तो कठोर व्रतबाट सूर्य भगवान् खुसी भई सन्तान तथा पतिको सुस्वास्थ्य र दीर्घायुको आशीर्वाद दिने जनविश्वास छ ।