सिमरामा हुलास स्टिलको लापर्बाही : जोखिममा बस्ती, चर्किए घर

A+ A A-

सिमरास्थित दश विगाह टोलकी संगीता शर्मा दिनभर स्कुल पढाएर थकित हुँदै घर पुग्छिन् । तर, उनले आनन्दको सास लिन पाउँदिनन् । कारण, नजिकै रहेको हुलास स्टिल कम्पनीबाट आएको आवाजले उनलाई निदाउनसम्म दिँदैन ।

त्यसमाथि निरन्तर चलिरहने मेसिनको भाइब्रेसनले घर नै थर्किरहन्छ । ०२८ सालदेखि त्यहाँ बसेकी उनले पछिल्लो दुई वर्षदेखि यस्तो समस्या झेल्न थालेकी हुन । ‘१५/१५ मिनेटमा भूकम्पको धक्का आएजस्तै हुन्छ । जस्ताले छाएको घर थर्किरहन्छ । भित्रभित्रै घर पूरै चर्किएको छ,' संगीताले शिलापत्रसँग भनिन् ।

उनको घरमा तीन जना केटाकेटी छन् । बिहान ६ देखि राति १० बजेसम्म निरन्तर कम्पनी चल्ने हुँदा बालबालिकालाई पढ्न असहज भएको उनी बताउँछिन् । यसबारे पटकपटक कम्पनीको ध्यानाकर्षण गराउँदा अन्य शहरमा पनि यस्तै प्रदूषण हुने भन्दै टारेर फर्काइदिने गरेको उनको गुनासो छ ।

कम्पनीबाट आएको भाइब्रेसनका कारण चर्केको घर ।

‘हामीले कम्पनीलाई भन्न जाँदा ‘अन्तचाहिँ प्रदूषण छैन ? हाम्रोले मात्र गराएको छ र ?’ भनेर ठाडो जवाफ दिन्छन्,' संगीताले भनिन्, ‘दिनदिनै यस्तोमा बस्दा त पागल नै भइएलाजस्तो भइसक्यो । राति १० बजेपछि मात्र केही राहत मिलेजस्तो हुन्छ ।’

उनका अनुसार करिब २९ वर्षदेखि हुलासको कम्पनी चलिरहे पनि बस्तीमा यस्तो समस्या थिएन । तर, दुई वर्षअघि हुलासले आफ्नो क्षमता अभिवृद्धि गर्ने भन्दै मेसिनहरू थपेपछि मात्र बस्ती जोखिममा परेको हो । ४५ घरपरिवार रहेको सो बस्तीका अधिकांश सदस्य सोही कम्पनीका कामदार हुन् । त्यसैले पनि नयाँ मेसिन थप्ने बेलामा कसैले विरोध गर्न नसकेको संगीता बताउँछिन् ।

कम्पनीबाट आएको भाइब्रेसनका कारण चर्केको घर ।

दश विगाहकै बिमलराज अर्याल पनि कम्पनीबाट निस्कने आवाजले वाक्क बनाएको बताउँछन् । ‘आवाज मात्र भए त हुन्थ्यो, हाम्रो त घर नै चर्किएर ध्वस्त छ । पटकपटक जानकारी गराउँदा पनि सुनुवाइ हुँदैन,' उनले भने ।

अर्यालका अनुसार गाउँवासीले औपचारिक रूपमै कम्पनीलाई अनुरोध गरेको सात महिना नाघिसक्यो । तर, कम्पनीले कुनै चासो देखाएको छैन । यसबीचमा कम्पनीले पनि विज्ञ टोली बोलाएर परीक्षण गराएको जानकारी गराए पनि त्यसको रिपोर्ट गाउँवासीले नपाएको उनले बताए ।

सो खारखानामा काम गरिरहेका बस्तीका मजदुरले आफूहरूलाई कारखानाबाट आउने आवाज र भाइब्रेसनले डिस्टर्ब भयो भन्दा पनि कम्पनीले उल्टै धम्क्याएको हुलासकै एक कर्मचारीले शिलापत्रलाई बताए । उजुरी गरे जागिर खुस्काइदिने, काम नदिनेजस्ता धम्की कम्पनीले दिने गरेको ती कर्मचारीको गुनासो छ । यद्यपि उनको त्यो भनाइलाई स्वीकार्न भने कम्पनी तयार देखिँदैन ।

कम्पनीबाट आएको भाइब्रेसनका कारण चर्केको घर ।

अर्यालले बताएअनुसार बस्तीका अधिकांश मानिस त्यहाँ काम गर्छन् । र, त्यहीँ काम गर्ने भएकाले पनि जागिर जाने डरले उजुरी गर्दाका बखत मजदुरहरू उपस्थित हुँदैनन् । ‘कतिपयले त श्रीमती या कोही आफन्तलाई पठाउने गर्नुहुन्छ,' उनले भने ।

विशेषगरी हुलास कम्पनीको दक्षिण र पश्चिम भागमा बस्ने बस्तीमा यस्तो असर देखिने गरेको छ । अर्यालका अनुसार कम्पनीको दक्षिण र पश्चिम भागबाट बस्ती १० मिटर टाढा पनि छैन । जबकि नयाँ मेसिनहरू विस्तार हुनुअगाडि ७० मिटरको दूरी थियो ।

घर र कम्पनीबीचको दूरी ।

कम्पनीले बस्तीनजिकै आफ्नो संरचना विस्तार गरेपछि समस्या उत्पन्न भएको हो । सो कम्पनीको आल्युमिनियम डिभिजनमा जडान गरिएको नयाँ प्रेस मेसिन र भट्टीको ठूलो आवाज तथा कम्पनले गाउँवासीको घरहरू चर्किन थालेका हुन् । यसले बस्तीको भौतिक संरचनासँगै मानिसको मानसिकतामा समेत नकारात्मक असर पारिरहेको छ ।

बस्ती ।

साउण्ड प्रुफ मेसिनबाट आवाज न्यूनीकरण गर्नुपर्ने माग गाउँवासीको छ । यदि त्यसो गर्न नसकेमा कम्पनी अन्तै सार्नुपर्ने माग उनीहरूले राख्दै आएका छन् । यदि तत्काल माग सम्बोधन नभए तोडफोड र हडतालमा उत्रिने उनीहरूको चेतावनी छ । यसबाट उत्पन्न क्षतिको सम्पूर्ण जिम्मा कम्पनीले नै लिनुपर्ने स्थानीयले जनाएका छन् ।

यस विषयमा जीतपुरसिमरा उपमहानगरले समेत २४ साउनमा विज्ञप्ति निकाल्दै कम्पनीको ध्यानाकर्षण गराएको थियो । ‘गुनासो सम्बोधन नगरेका कारण कुनै समस्या आए त्यस संस्था स्वयम् जवाफदेही हुनुपर्ने र आवश्यक कारबाही गरिने व्यहोरा जानकारी गराइन्छ,' उपमहानगरले विज्ञप्तिमा उल्लेख गरेको छ ।

तर, कम्पनीले भने कुनै जवाफ नदिएको र समस्या सामाधान नगरेको बताउँछन्, उपमहानगरका मेयर कृष्णप्रसाद पौडेल । त्यहाँका बासिन्दाले राखेको माग जायज रहेको उनको भनाइ छ । हुँदाहुँदा कम्पनीले विज्ञ टोली बोलाएर परीक्षण गराएको भनेको रिपोर्टसमेत उपमहानगरले नपाएको उनले बताए ।

‘प्रदूषण व्यापक छ । मेसिनको आवाज र भाइब्रेसनले घरहरू थर्किने, भूकम्प गएजस्तो हुने हुन्छ । हामीले अनुगमन गर्दा पनि घर चर्किएको पायौँ,' पौडेलले भने, ‘तर, यस्ता कम्पनीलाई कारबाही गर्ने अधिकार हामीलाई छैन । बरु संघीय सरकारको पहलमा तत्काल समाधान खोजियोस् भन्ने हाम्रो अनुरोध हो ।’

तर, कम्पनी भने स्थानीयले भनेजस्तो समस्या नरहेको दाबी गर्छ । त्यस्तै, मजदुरले आरोप लगाएजस्तो कम्पनीले धम्क्याउने काम नगरेको बताउँछन्, कम्पनीका आल्युमिनियम शाखा प्रमुख अनिल पोखरेल । ‘अब घर चर्किएको, प्रदूषण बढेको कुरा छ । कमजोर भएपछि घरहरू त चर्कन्छन् नै । तर, हाम्रै कम्पनीका कारण चर्कियो भन्ने के आधार छ ?,’ उनले भने ।

यद्यपि, बस्तीवासीको गुनासो बढ्न थालेकाले एकपटक फेरि विज्ञ टोली बोलाएर अनुगमन गराउने कम्पनीको आश्वासन छ । पोखरेल भन्छन्, ‘पहिला आएका विज्ञले त समस्या छैन भनेकै थिए । तर, फेरि गुनासो बढ्न थाल्यो । एकपटक फेरि विज्ञ टोली झिकाएर समस्या हल गर्छौं ।’

यस्तो छ गाउँवासीको हस्ताक्षरसहितको निवेदन:

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, असोज ८, २०७८ १७:४७