मानव तस्करविरुद्ध पीडितले उजुरी दिनै मान्दैनन्, महिलाजस्तै पुरुष पनि बेचिन्छन्

मानव तस्करविरुद्ध पीडितले उजुरी दिनै मान्दैनन्, महिलाजस्तै पुरुष पनि बेचिन्छन्

A+ A A-

विगत केही वर्षयता रोजगारीका नाममा मानव तस्करी बढ्दो छ । भारत, खाडीका देश र मलेसियामा रोजगारीका नाममा बढी मात्रामा तस्करी हुँदै आएको थियो । तर, पछिल्लो समय यस्तो तस्करी युरोप र अफ्रिकाका देशहरूमा समेत हुन थालेको छ ।

कोरोना महामारीमा पनि रोजगारीका नाममा मानव तस्करी रोकिएन । रोजगारीको प्रलोभन देखाएर तस्करहरूले विभिन्न देश पुर्‍याएका पुरुष र महिलाहरूलाई बालबालिका तथा ज्येष्ठ नागरिक मन्त्रालय, नेपाल प्रहरीको मानव बेचबिखन अनुसन्धान ब्युरो र वैदेशिक रोजगार विभागले उद्धार गरी नेपाल फर्काउने गरेका छन् ।

विगत चार वर्षमा आन्तरिक र बाह्य गरी ६ हजार २ सय १३ जना रोजगारीका नाममा मानव बेचबिखनमा परेको महिला, बालबालिका तथा ज्येष्ठ नागरिक मन्त्रालयको तथ्यांक छ । मन्त्रालयका अनुसार रोजगारीका नाममा ७० प्रतिशतभन्दा बढी महिला र २५ प्रतिशत पुरुष बेचबिखनमा परेका छन् ।

यस्तै, वैदेशिक रोजगारी र मानव बेचबिखन क्षेत्रमा काम गर्दै आएका संघसंस्थाले समेत रोजगारीका नाममा तस्करीमा परेका वार्षिक २ हजारभन्दा बढी महिला तथा पुरुषहरूको विभिन्न देशबाट उद्धार गर्दै आएको मन्त्रालयले जनाएको छ ।

पछिल्लो समयमा रोजगारीका नाममा महिलाजस्तै पुरुष पनि आर्थिक ठगी र मानव बेचबिखनमा पर्न थालेको बालबालिका तथा ज्येष्ठ नागरिक मन्त्रालयका सह–सचिव तथा प्रवक्ता उमेश ढुंगानाले बताए ।

आर्थिक वर्ष २०७४/७५ मा १ हजार ५ सय ३० जना महिला, पुरुष र बालबालिका आन्तरिक तथा बाह्य रोजगारीका नाममा बेचबिखनमा परेको तथा उनीहरूको उद्धार गरिएको मन्त्रालयको तथ्यांक छ । यस्तै, आव २०७५/७६ मा १ हजार ४ सय ७५ जना मानव बेचबिखनमा परेकोमा तीमध्ये १ सय १७ जना विदेशबाट उद्धार गरिएको मन्त्रालयले जनाएको छ ।

यसैगरी, आव २०७६/७७ मा १ हजार ३ सय ५८ जना मानव बेचबिखनमा परेका थिए भने तीमध्ये १ सय ४८ जना विदेशबाट उद्धार गरिएको छ । त्यस्तै, आव २०७७/७८ मा १ हजार ३ सय ३२ जना मानव बेचबिखनमा परेकामध्ये ७८ जना रोजगारीका नाममा तस्करीमा परेकाहरूको उद्धार गरी स्वदेश फर्काइएको तथ्यांक छ ।

विगत चार वर्षमा आन्तरिक तथा बाह्य गरी ६ हजार २ सय १३ जना मानव बेचबिखनमा परेका नागरिकलाई सरकारले उद्धार गरेको छ । उद्धार गरिएकामध्ये २ प्रतिशतले पनि तस्करी र मानव बेचबिखनमा संलग्न व्यक्तिका नाममा उजुरी गर्न नमानेको मन्त्रालयले जनाएको छ ।

वैदेशिक रोजगारीसँगै आन्तरिक रोजगारीका नाममा समेत मानव तस्करीमा परेका पीडितले दलालहरूका नाममा उजुरी दिन नमान्ने गरेको ज्येष्ठ नागरिक मन्त्रालयले जनाएको छ । वैदेशिक रोजगारीको प्रलोभनमा पारी तस्करीले सरकारको आँखा छल्दै मानव तस्करी गरिरहेको प्रवक्ता ढुंगानाले जानकारी दिए ।

सरकारले उद्धार गरी स्वदेश फर्काएका पीडितले समेत तस्करीका नाममा उजुरी नदिँदा यो क्षेत्रमा अर्को ठूलो समस्या भइरहेको उनले बताए ।

‘रोजगारीका नाममा बेचिएका पीडितमध्ये २ प्रतिशतले पनि तस्करीका नाममा मुद्दा र उजुरी दिन्न मान्दैनन् । यो ठूलो समस्या हो । पीडित दलालका बारेमा अनुसन्धान गर्दा अनभिज्ञ हुन्छन्,’ उनले भने, ‘एउटा मात्र होइन, पाँचवटासम्म एजेन्टको सम्पर्कमा पीडित रोजगारीका लागि अवैध बाटो भएर विदेशिन्छन् । जसका कारण कतिपय पीडितलाई पीडक कोहो भनेर जानकारी नै हुँदैन ।’

रोजगारीका नाममा मानव बेचबिखनसँगै आर्थिक ठगी गर्ने उद्देश्यले दलालले कामको खोजीमा रहेका व्यक्तिलाई फसाउने गरेको उनको भनाइ छ ।

मानव बेचबिखन अनुसन्धान ब्युरोमा आर्थिक वर्ष २०७५/७६ मा २ सय ४९ पुरुष र ८४ जना महिलाले रोजगारीमा नाममा बेचबिखनमा परेकाे उजुरी दिएका थिए । यसैगरी, आव २०७६/७७ मा १ सय २७ जना पुरुष र ७१ जना महिलाले यस्ताे उजुरी दिएका छन् । त्यस्तै, आव २०७७/७८ मा १ सय १ जना पुरुष र ५१ जना महिलाले रोजगारीका नाममा बेचबिखनमा परेको भन्दै उजुरी दिएकाे ब्युरोले जानकारी दिएको छ ।

ब्युरोको तीन वर्षको तथ्यांकमा समेत महिलाभन्दा धेरै पुरुषहरू रोजगारीका नाममा मानव बेचबिखनमा परेको पाइन्छ । रोजगारीका नाममा महिलाजस्तै पुरुषसमेत फस्ने र बेचबिखनमा पर्ने गरेको मानव बेचबिखन अनुसन्धान ब्युरोका प्रवक्ता अनुराजकुमार द्विवेदीले जानकारी दिए ।

पछिल्लो समय रोजगारीका नाममा मानव तस्करी गरिरहेका तस्करले नयाँ–नयाँ जुक्ति लगाएर ठगी र फसाउने गरेको उनले बताए । ‘रोजगारीका नाममा बेचबिखनमा परी सरकारले उद्धार गरेका पीडितहरूले तस्करीका नाममा उजुरी दर्ता गर्न मान्दैनन् । यो क्षेत्रको सबैभन्दा ठूलो समस्या यही हो,’ उनले भने, ‘पीडितले सूचना नदिँदा दोषीले उन्मुक्ति पाइरहेका छन् । रोजगारीका नाममा डरलाग्दो मानव तस्करी भइरहेको छ । यो समस्या समाधान गर्न सबै सचेत हुनुपर्छ ।’

सरकारले २०७२ साल चैतदेखि खाडीका देश र मलेसियामा घरेलु रोजगारीमा जान महिला कामदारका लागि प्रतिबन्ध लगाएको छ । जसका कारण धेरै महिला रोजगारीका लागि अवैध बाटो भएर विदेशिन खोज्दा बेचबिखनमा पर्ने गरेको यो क्षेत्रमा काम गर्दै आएका संघसस्थाले जनाएका छन् ।

सरकारले रोजगारी सिर्जना र बेरोजगार नागरिकलाई बेवास्ता गर्दा रोजगारीका नाममा मानव तस्करी बढिरहेको आप्रवासी महिला कामदार समूह (आमकास)को कार्यकारी निर्देशक विजया राई श्रेष्ठले बताइन् ।

परिवार पाल्न समस्या परेका, रोजगारी नपाएका एकल महिला र अन्य समस्यामा परेका महिला कामदार अवैध बाटो भएर वैदेशिक रोजगारीमा जान खोज्दा आर्थिक, शारीरिक र मानसिक शोषणमा पर्ने गरेको उनले बताइन् ।

सरकारले घरेलु महिला कामदारलाई खाडीका देश र मलेसिया जान प्रतिबन्ध लगाएपछि अवैध बाटो भएर धेरै नेपाली महिलाहरू त्यहाँ जाने गरेकाे उनकाे भनाइ छ ।

आमकासले मानव बेचबिखनमा परेका र वैदेशिक रोजगारीका नााममा बेचिएका, ठगिएका र विदेशमा अलपत्र परेको महिलाहरुलाई कानुनी परामर्श, उद्धार, सचेता कार्यक्रम, सीपमुलक तालिम, रोजगारीमा लगाइदिने, सामाजिक पुनःस्थापना, महिलाका व्यक्ति विकास र पुनः वैदेशिक रोजगारीमा जान्न सीप तालिमको दिदै आएको छ ।

अहिलेसम्म वैदेशिक रोजगारीका नाममा बेचिएका र विभिन्न देशमा अलपत्रसँगै समस्यामा परेका २ हजारभन्दा धेरै महिला उद्धार गरी स्वदेश फकाएको आमाकासले जनाएाके छ ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, असोज १०, २०७८ ०७:३९