कालापानी, लिपुलेक र लिम्पियाधुरामा जनगणना हुन्छ कि हुँदैन ? हुन्छ भने कसरी ? (तथ्यांक विभागका महानिर्देशकको अन्तर्वार्ता)

कालापानी, लिपुलेक र लिम्पियाधुरामा जनगणना हुन्छ कि हुँदैन ? हुन्छ भने कसरी ? (तथ्यांक विभागका महानिर्देशकको अन्तर्वार्ता)

A+ A A-

यसपालिको जनगणनामा नयाँ के छ ? धेरैमा यस्तो जिज्ञासा हुन सक्छ । यसअघि सोधिने कतिपय प्रश्न अनि फारम भराउने तरिका यसपल्ट अलिक फरक हुनेछ । अरु जिल्लामा पहिलाकै जस्तो गरी फारम भराए पनि गणकहरूले काठमाडौं उपत्यकामा चाहिँ ‘ट्याब्लेट’को प्रयोगले विवरण संकलन गर्नेछन् ।

जनगणनाका लागि केन्द्रीय तथ्याङ्क विभागले ८ हजार ५ सय सुपरिवेक्षक र ४० हजार गणकहरू खटाइने जनाएको छ । यसै सन्दर्भमा जनगणनाका नयाँ कुराबारे विभागका महानिर्देशक नवीनलाल श्रेष्ठसँग गरिएको कुराकानी:

काठमाडौं उपत्यकामा ट्याब्लेटको प्रयोगले विवरण संकलन गर्ने भनिएको छ, यो कसरी गरिन्छ ?

काठमाडौंका सुपरिवेक्षकलाई विभागले छुट्टै रूपमा ट्याब्लेटको प्रयोगले विवरण संकलन गर्न तालिम दिइसकेको छ । तालिममा सहजकर्ताहरूलाई फाराम संकलन गर्ने विधि सिकाइएको छ । ट्याब्लेटमा पनि उस्तै प्रश्नहरू नै हुन्छन् । सुपरिवेक्षकहरूको रोहबरमा गणकहरूले ट्याब्लेटबाटै प्रश्नावली भर्नेछन् । अर्को कुरा, सबै ठाउँमा ट्याब्लेट प्रयोग गर्दा उपकरण खरिदमा धेरै लागत पनि लाग्छ । पहिलो प्रयास भएकाले काठमाडौं उपत्यकामा सुपरिवेक्षकहरूको प्रयोग क्षमता अरुभन्दा राम्रो देखिएकाले यो प्रयास गरेका हौँ ।

साथै, उपत्यकामा जनसंख्या धेरै भएकाले यस माध्यमबाट गणना हुँदा सहज र छिटो–छरितो पनि हुने भएकाले यो विधि अपनाएका हौँ । काठमाडौंको प्रयोगका आधारमा अर्को १० वर्षमा यसको प्रयोग गर्न सकिने नसकिने निर्धारण गर्छौं ।

विदेशमा रहेका नेपालीहरूको विवरण संकलन गर्ने विषयमा के गर्दै हुनुहुन्छ ?

यो आफैँमा जटिल प्रक्रिया हो । हामीले वैदेशिक रोजगार विभागसँगको छलफलबाट यसको संख्या निकाल्नुपर्ने हुन्छ । त्यसैले हामीले यो कुरा पूर्ण रूपमा समेटेका छौँ । घरघरमा पुग्नुहुने गणकहरूले कुन घरबाट कोको विदेशमा छन् भन्ने कुरा प्रश्नावलीमा समेटिएको हुन्छ । विगतमा भन्दा राम्रो तवरले उहाँहरूको विवरण संकलन गरिन्छ । त्यही आधारमा जनसंख्याको कति प्रतिशत, कुन उमेर समूह देशबाहिर छन्, अध्ययन वा वैदेशिक रोजगारीमा छन् भन्ने पनि निश्चित गर्ने गरी प्रश्नहरू समेटिएका छन् ।

(LGBTIQ) समुदायका लागि भनेर लैङ्गिक पहिचानमा प्रश्न उठेको थियो, त्यसको निराकरण कसरी गर्दै हुनुहुन्छ ?

यो निकै संवेदनशील विषय हो । लैङ्गिक पहिचानको कुरामा तथ्यांक विभाग निकै गम्भीर छ । हामीले यो विषयमा मितिनी नेपाल र ब्लु डायमण्ड सोसाइटीजस्ता संस्थासँग छलफल र अन्तर्क्रिया गरेका छौँ । यो विषयमा हामीले पूर्ण रूपमा अहिले अन्य भनेर पहिचान गर्ने र त्यो अन्यको तथ्यांकलाई आधार बनाएर त्यसको छुट्टै नामकरण गर्नेछौँ । यो विषयमा हामी सम्बन्धित समुदायसँगको छलफलमा निरन्तर छौँ ।

विभागले के कति खर्च आकलन गरेको छ ?

यस वर्षको अनुमानित खर्च ४ अर्ब छ । जसमध्ये २ अर्ब ४० करोडभन्दा बढी रकम कर्मचारीको तलब भत्ताका साथै टीडीएमा खर्च हुन्छ । बाँकी रकम भने उपकरण किन्ने र अनुगमन टोलीको आवश्यकताअनुसार गर्नेछौँ । साथै, समयावधि बढेको हुनाले ७७ वटा जिल्लामा स्थापना गरिएका कार्यालयको पनि भाडा तिर्नुपरेको छ । जसका कारण खर्च अझ बढ्न सक्छ । त्यसैले हामी छिट्टै नै गणना कार्यमा लागेका छौँ ।

नेपाल सरकारले भारत सरकारसँग कूटनीतिक पहल गरेर मात्र लिपुलेक, लिम्पियाधुरा र कालापानीको जनगणना गर्न सकिन्छ । यो गम्भीर कूटनीतिक विषय भएकाले हामीले तत्काल केही गर्न सक्दैनौँ । तर, भौतिक रूपमा नभए पनि प्रविधिको माध्यमबाट त्यस क्षेत्रको जनगणना गर्नेछौँ ।

जनगणनामा शिक्षक नै खटाइने गरिन्थ्यो । यसपालि किन अटेनन् शिक्षक ?

यसपालि हामीले शिक्षकलाई गणकको भन्दा संवाहकको रूपमा प्रयोग गर्ने सोच बनाएका छौँ । शिक्षकहरूसँग विगतको राम्रो अनुभव छ । त्यसैले हामीले सुपरिवेक्षकको तालिमका लागि शिक्षक प्रयोग गरिसकेका छौँ । शिक्षकहरूले भर्ना भएका गणकहरूलाई पनि तालिम दिनुभएको छ । हामीले केही शिक्षकहरूलाई सुपरिवेक्षकको रूपमा पनि राखेका छौँ ।

सुपरिवेक्षक र गणक अग्र मोर्चामा घर–घर पुग्नुपर्छ, उहाँहरूलाई कोभिड खोपको प्रबन्ध गरिएको छ कि छैन ?

सुपरिवेक्षक र गणकहरूका लागि खोपको व्यवस्था मिलाउन हामीले स्वास्थ्य मन्त्रालयलसँग समन्वय गरिसकेका छौँ । सुपरिवेक्षकहरूले त करिब–करिब लगाइसक्नुभएको छ । गणकको हकमा भने नलगाएकालाई प्राथमिकतामा राखेर लगाउने व्यवस्था गर्छौं । दसैँपछि घर–घरमा पुग्नुहुने गणक र सुपरिवेक्षक पूर्ण रूपमा कोभिड खोप लगाएरै पुग्नुहुन्छ । उहाँहरूको मुखमा मास्क र स्यानिटाइजर अनिवार्य रहनेछ ।

कोरोनाको तेस्रो लहरको पनि आशंका गरिएको छ, तेस्रो लहर पनि सुरु भयो भने त्यसका लागि विभागको तयारी के छ ?

हामीले वैशाखदेखि रोकिएको जनगणना भदौदेखि प्रारम्भ गरेका छौँ । यसको मतलब हामीले स्वास्थ्य मन्त्रालयका विज्ञको टिमसँगको कुराकानी र छलफलपश्चात् नै यो अभियानलाई निरन्तरता दिने सोच बनाएका हौँ । हाम्रो पनि विश्वास छ– उहाँहरूले भनेअनुरुप १५ दिनभित्र पूर्ण रूपमा तथ्यांक संकलन गरिसक्नेछौँ । त्यस्तो कुनै असहज परिस्थिति बनिहाल्याे भने पनि इलेक्ट्रोनिक माध्यमबाट पनि तथ्यांक संकलन गर्न सक्ने व्यवस्थामा हामीले छलफल अगाडि बढाएका छौँ ।

यसअघि वैशाख २०७८ देखि गर्ने भनिएको जनगणना कोरोनाका कारण स्थगित भएको थियो । २१ भदौमा बसेको मन्त्रिपरिषद् बैठकले २५ कात्तिकदेखि जनगणना गर्ने निर्णय गरेको छ । विभागले सातै प्रदेश र ७७ वटै जिल्लाका जनगणना कार्यालयमार्फत गणना सुरु गर्नेछ ।

कोरोनाका कारण स्थगित भएको जनगणना २५ कात्तिकदेखि ९ मंसिरसम्म हुन लागेको हो । जगणनाको नारा ‘मेरो जनगणना, मेरो सहभागिता’ तय गरिएको छ ।

लिपुलेक, लिम्पियाधुरा र कालापानीको हकमा के मनस्थिति छ विभागको ?

यो गम्भीर विषय हो । नेपाल सरकारले भारत सरकारसँग कूटनीतिक पहल गरेर मात्र लिपुलेक, लिम्पियाधुरा र कालापानी क्षेत्रको जनगणना गर्न सकिन्छ । यो गम्भीर कूटनीतिक विषय भएकाले हामीले तत्काल केही गर्न सक्दैनौँ । तर, विभाग तथ्याङ्क संकलन गर्न तयार अवस्थामा छ । भौतिक रूपमा नभए पनि प्रविधिको माध्यमबाट त्यस क्षेत्रको जनगणना गर्नेछौँ । यो क्षेत्रमा जनगणनाबारे हाम्रो विभागले समन्वय र सहकार्य गरिरहेको छ । यस विषयमा हामी छलफलपश्चात् जानकारी गराउँछौँ ।

यो पनि...

नयाँ नक्सामा अटाएका लिपुलेक, कालपानी र लिम्पियाधुराको जनगणना अनिश्चित

प्रकाशित मिति: बिहीबार, भदौ ३१, २०७८ १९:०६

दिवाकर उप्रेती

प्रतिक्रिया दिनुहोस्

भर्खरै

चोरीमा संलग्न रहेको अभियोगमा छ जना पक्राउ

राप्ती नदीबाट घडियालका दुई सय ४७ अण्डा सङ्कलन

मादी नदीमा बालकको शव भेटियो

सहकारी प्रकरणको संसदीय समितिको टीओआर बनाउन कार्यदल गठन

‘कालोकालो कपालमा खैरो...’ मा प्रियंका र गम्भिरको रोमान्स

लोकप्रिय

छानबिन समिति बने गृहमन्त्रीबाट राजीनामा दिने तयारीमा रवि लामिछाने

एउटै रेडियोमा काम गर्थे रवि र गगन, २५ वर्षपछि सम्बन्धमा कसरी बढ्यो खटपट ?

'ओलीकाे दल फुटाउने षड्यन्त्रमा प्रचण्डकाे पनि संलग्नता देखियाे, विश्वासकाे मत लिने कुरामा सफा नियत छैन'

एमाले र माओवादीसँग कसरी बिग्रियो उपेन्द्रको सम्बन्ध ?

बर्खास्तीमा परेको साढे सात वर्षपछि सार्वजनिक कार्यक्रममा देखिए पूर्वअख्तियार प्रमुख कार्की

विचार

विद्यार्थी आन्दोलनमाथि उठिरहेको प्रश्न

दिगो विकासको आधारः शिक्षा व्यवस्था र विश्वदृष्टिकोण

नगरवधू आम्रपाली कसरी भिक्षु भइन् ?

ब्लग

सम्पादक शिव डोटेललाई पत्र- साँच्चै ती दिन क्या दामी थिए है

रहस्यैरहस्यको चाङ नरवीर नेम्वाङ

गोसाइँकुण्ड यात्राले स्वस्थ छु, चुस्त छु भन्ने भ्रमबाट मुक्त गरायो

शिक्षा

दिगो विकासको आधारः शिक्षा व्यवस्था र विश्वदृष्टिकोण

अराजकताकाे केन्द्र बनिरहेका विद्यार्थी संगठन : आवरणमा शैक्षिक मुद्दा, व्यवहारमा चन्दा र आफन्तलाई जागिर जाेहाे

रोटरी अफ क्लब कान्तिपुर स्थापनाको अवसरमा दुई शिक्षक सम्मानित