३६१ स्थानका ६० हजार हेक्टर नेपाली भूमि अतिक्रमण

A+ A A-

२६ फागुन २०७३ मा भारतीय सीमा सुरक्षा बल (एसएसबी)को गोली लागेर कञ्चनपुर पुनर्वासका गोविन्द गौतमको मृत्यु भयो ।

पुनर्वास नगरपालिका–८ स्थित कारगिल डाँडामा कल्भर्ट निर्माणको विषयमा सुरू भएको विवादका क्रममा एसएसबीले गोली चलाउँदा उनको मृत्यु भएको थियो ।

उक्त स्थानको २ सय नम्बरको पिलर हराएपछि नेपाली पक्षले कल्भर्ट निर्माण गर्न खोजेका थिए । कल्भर्ट एसएसबीले भत्काउने प्रयास गरेपछि विवाद चुलियोे ।

२०६७ सालमा सीमा विवादकै कारण मोरङ अमाही बरियातीका वासुदेव साहको एसएसबीकै गोली लागेर मृत्यु भएको थियो ।

एसएसबीले केही महिनाअघि महोत्तरी बथनाहा दशगजा क्षेत्रमा वर्षौंदेखि बसोबास गर्दै आएका सयौं दलित परिवारको टहरा भत्काउँदा उनीहरु बिचल्लीमा परे ।

यी केही प्रतिनिधि घटना मात्र हुन् । नेपाल–भारत सीमा विवादका कारण सीमा क्षेत्रमा बसोबास गर्ने नेपालीले दुःख भोग्दै आएका छन् ।

नेपाली भूमिमा जे गरे पनि हुन्छ भन्ने भारतीय दम्भका कारण भारतीय सुरक्षा निकायले मेची–महाकाली सीमा क्षेत्रका नागरिकलाई दु:ख दिँदै आएको नेपाली सुरक्षा निकायकै भनाइ छ ।

भारतीय सीमा सुरक्षा बलजस्तै नेपाली सुरक्षा निकाय भने भारतीय भूमिमै कहिल्यै प्रवेश नगरेको सशस्त्र प्रहरी बलले जनाएको छ ।

हाल नेपाल–भारत सीमामा सशस्त्र प्रहरी बल बस्दै आएको छ । सीमा विवाद समाधानबारे दुवै देशले कूटनीतिक पहल गरेर समाधान गर्नुपर्ने सशस्त्र प्रहरी बलका प्रवक्ता प्रहरी नायब महानिरीक्षक(डीआईजी) सुरज श्रेष्ठको भनाइ छ ।

भारतसँग जोडिएका २६ जिल्लामध्ये १५ जिल्लाका विभिन्न ठाउँमा ३ सय ६१ स्थानमा सीमा विवाद छ । नेपाल–भारत खुला सीमाका कारण अपराध नियन्त्रणसमेत चुनौती बन्दै गएको सुरक्षा निकायको भनाइ छ ।

सन् १९५० को असमान सुगौली सन्धियता नेपाल–भारत सीमा क्षेत्रमा विवाद हुँदै आएको छ । उक्त सन्धि पुनरावलोकन गर्न दुवै देशले प्रबुद्ध समूह बनाएपनि समूहले परिणाम भने दिन सकेको छैन ।

सीमा मिचिएका जिल्ला

भारतले नेपालका विभिन्न जिल्लामा गरी ६० हजार हेक्टर बढी सीमा अतिक्रमण गरेको तथ्यांक छ ।

इलामका ९, झापाका ३, मोरङका ५, सुनसरीका २०, सप्तरीका १२ , सिराहाका २५, धनुषाका ३५, महोत्तरीका १९, सर्लाहीका ८४, रौतहटका ७, बाराका ४, पर्साका १२१ र कञ्चनपुरका १७ ठाउँमा सीमा मिचिएको छ ।

कैलाली र नवलपरासीका विभिन्न ठाउँमा गरी २०३४ सालयता १४ हजार हेक्टर जमिन भारतीय पक्षले अतिक्रमण गरेको सशस्त्र प्रहरीले जनाएको छ ।

नेपाल–भारत सीमामा भारत पक्षले मात्र होइन, नेपाली पक्षबाट समेत सीमा मिचिएको छ । नेपाली पक्षबाट इलाममा ५, झापामा १०, मोरङमा १, सुनसरीमा १३, सप्तरीमा ६, सिराहामा २३, धनुषामा २५, महोत्तरीमा २६, सर्लाहीमा ४०, रौतहटमा १, बारामा १, पर्सामा १२४, कञ्चनपुरमा ५ र कैलालीमा दुई ठाउँमा भारतीय भूमि अतिक्रमण भएको छ ।

सीमा अतिक्रमणमा नेपालका तर्फबाट ८८१ र भारतका तर्फबाट १ हजार ७ सय २२ जना संलग्न रहेको सशस्त्र प्रहरीले उपलब्ध गराएको तथ्यांकमा उल्लेख छ ।

यसरी हेर्दा भारतसँग सीमा जोडिएका १५ जिल्लामा गरी २८२ ठाउँमा नेपाली पक्षबाट सीमा अतिक्रमण भएको देखिन्छ । त्यस्तै, भारतीय पक्षबाट ३६१ ठाउँमा नेपाली भूमि अतिक्रमण भएको सशस्त्र प्रहरी बलको भनाइ छ ।

सीमा क्षेत्रमा एक लाख बढी एसएसबी

इलामदेखि कञ्चनपुरसम्म नेपाल–भारत सीमाको दूरी १८ सय किलोमिटर छ । सीमा सुरक्षाको जिम्मा भारत तर्फबाट एसएसबीले गर्दै आएको छ । सशस्त्र प्रहरीका अनुसार नेपाल–भारत सीमामा एसएसबीले ५ सय ६० युनिट राखेको छ । जसमा १ लाख बढी एसएसबी छन् ।

सीमा क्षेत्रमा एसएसबीबाहेक अन्य बटालियनसमेत भारतीय पक्षबाट रिजर्भ फोर्सका रूपमा छन् । किलोमिटरको आधारमा भारतले सीमा क्षेत्रमा ३ देखि ६ किलोटिरको दूरीमा एसएसबीको युनिट राखेको सशस्त्र प्रहरीले जनाएको छ ।

नेपालका ३७ सयले धान्दैछन्

नेपालका तर्फबाट भने सीमा सुरक्षाको जिम्मा सशस्त्र प्रहरी बल (एपीएफ)ले गर्दै आएको छ । जिल्ला सुरक्षा मातहत रहने गरी हाल सशस्त्र प्रहरीले १०८ वटा बीओपी (बोर्डर आउट पोस्ट) राखेको छ ।

एउटा पोस्टमा प्रहरी निरीक्षक रहने गरी ३५ जना सुरक्षाकर्मी खटिएका छन् । डीआईजी श्रेष्ठका अनुसार यो संख्या अत्यन्त न्यून हो । सीमा सुरक्षाका लागि ३ सय बढी बीओपी आवश्यक रहेको र जनशक्तिसमेत त्यहीअनुसारले बढाउनुपर्ने श्रेष्ठको भनाइ छ ।

हाल सशस्त्र प्रहरी बलसँग ३७ हजार जनशक्ति छ । यो संख्या नबढाई बीओपी बढाउन जनशक्तिको अभाव हुने सशस्त्र प्रहरीले जनाएको छ ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, जेठ २५, २०७६ ०१:०४