म महामन्त्री भएँ भने महाधिवेशनको मुखमा कसैले अनशन बस्नुपर्ने छैन: गगन थापा (अन्तर्वार्ता)

म महामन्त्री भएँ भने महाधिवेशनको मुखमा कसैले अनशन बस्नुपर्ने छैन: गगन थापा (अन्तर्वार्ता)

A+ A A-

नेपाली कांग्रेसको महाधिवेशनको प्रक्रिया सुरु भइसकेको छ । ५६ जिल्लामा वडा अधिवेशन सम्पन्न भए पनि बाँकी जिल्लाको वडा अधिवेशन भने हुन सकेको छैन । सभापति शेरबहादुर देउवाको गृहजिल्ला डडेल्धुरामै क्रियाशील सदस्यताको विवाद चर्किएको छ । डडेल्धुराको सदस्यता विवादबारे वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेल समूह र उपसभापति विमलेन्द्र निधिले विज्ञप्ति नै निकालेर सभापति देउवाको क्रियाकलापप्रति विरोध जनाएका छन् ।

क्रियाशील सदस्यताको विवाद चर्किएपछि वडा, गाउँ र नगर अधिवेशनको कार्यतालिका परिवर्तन गरिएको छ । कार्यतालिका परिवर्तनसँगै महाधिवेशनबारे अन्योलता छाएको छ । तर, नेताहरूले महाधिवेशनको तयारी भने गरिरहेका छन् । १३औँ महाधिवेशनमा नेता कृष्ण सिटौला समूहबाट महामन्त्रीमा उम्मेदवारी दिएका युवा नेता गगन थापाले आसन्न १४औँ महाधिवेशनमा महामन्त्रीमा उठ्ने घोषणा गर्दै वरिष्ठ नेता पौडेल समूहमा खुलेरै लागेका छन् ।

पौडेल समूहबाट सभापतिको उम्मेदवार टुंगो नलागे पनि थापाले आफूलाई महामन्त्रीका रूपमा अघि बढाएका छन् । तर, महामन्त्रीको तयारी गरिरहेका कतिपयलाई भने थापाको इन्ट्रीपछि असुरक्षित महसुस पनि गराएको छ । पार्टीको १४औँ महाधिवेशन, क्रियाशील सदस्यता विवाद, महामन्त्रीको उम्मेदवारीलगायतका विषयमा केन्द्रित रहेर युवा नेता थापासँग गरिएको कुराकानीको सम्पादित अंशः

-कांग्रेसको अधिवेशन प्रक्रिया सुरु भइसक्यो तर क्रियाशील सदस्यता विवाद र महाधिवेशनबारे अझै अन्योल छ । यो अवस्थामा निर्धारित समयमै महाधिवेशन हुनेमा तपाईं ढुक्क हुनुहुन्छ ?

महाधिवेशनबारे अहिले देखिएकोजस्तो अन्योल र अनिश्चितता मैले यसअघि कहिल्यै देखेको थिइनँ । अहिले पनि साथीहरूले जिल्ला-जिल्लाबाट फोन गरेर महाधिवेशन सर्छ कि सर्दैन भनेर सोध्नुहुन्छ । म संसद भवनमा भएका बेला जिल्लाबाट एक जना साथीले वडा अधिवेशन सर्छ कि सर्दैन भनेर सोध्नुभयो । मैले भदौ २७ गतेको समयसीमा कुनै हालतमा पर सर्दैन भने । संसद भवनभित्र मभन्दा ठीक अगाडि बसेका सांसद मेरो कुरा सुनेर मुसुमुसु हाँस्दै हुन्थ्यो । उनले भर्खरै मात्र सभापतिलाई भेटेर आएका रहेछन् । अधिवेशनको कार्यतालिका सरिसकेको कुरा उनलाई जानकारी रहेछ । महाधिवेशनबारे यो हदसम्मको अनिश्चितता यसअघि कहिल्यै भएको थिएन ।

-महाधिवेशनबारे पार्टीभित्र यस्तो अनिश्चितताको स्थिति कसरी पैदा भयो ?

यो एकाएक आएको समस्या होइन । पार्टीमा यो पुरानै समस्या हो । पार्टीको विधानलाई अक्षरशः पालना गरिनुपर्छ । महाधिवेशन भएको तीन वर्षभित्र क्रियाशील सदस्यता वितरण गरिसक्नुपर्ने व्यवस्था हाम्रो विधानमा गरिएको छ । तर, हामीले तोकिएको समयसीमाभित्र कहिल्यै क्रियाशील सदस्यता वितरण गर्दैनौँ । विधान अनुसार काम गर्न छोडेर हामी धारा निलम्बन गर्नतिर लाग्छौं । विधानमा क्रियाशील सदस्यताको विवाद पार्टी सभापति र दुई जना महामन्त्री बसेर टुंग्याउनुपर्ने व्यवस्था छ । तर, हामी विधानभन्दा बाहिर गएर विभिन्न समिति गठन गर्छौं । र, पार्टीको विधानले नचिनेका ती समितिबाट समाधान खोज्छौं ।

विधानमा पार्टीका सबै निर्णय केन्द्रीय कार्यसमितिको बैठकले गर्ने व्यवस्था छ । तर, पार्टीका पदाधिकारी र पूर्व पदाधिकारीको बैठकले सबै निर्णय गरिरहेको छ । पदाधिकारी र पूर्व पदाधिकारीको बैठकलाई पनि हाम्रो विधानले चिन्दैन ।

केन्द्रीय समितिमा हुनुपर्ने धेरै कुरा सभापति, वरिष्ठ नेता र कृष्ण सिटौला बसेर मिलाउनुहुन्छ । हामी पनि उहाँहरूले गरेको निर्णय हो भनेर मान्छौ र बैठकमा ताली पड्काइदिन्छौं । हामी यस्तै कुरामा बाणी परिसक्यौं । तर, विधानविपरित उहाँहरूले गर्ने निर्णयले सिस्टमलाई खाइदिन्छ । पार्टीमा क्रियाशील सदस्यता वितरणको परिपाटी गलत छ भनेर हामीले विगतदेखि नै आवाज उठाउँदै आएका छौं ।

पार्टी र राजनीतिक गतिविधिमाथि प्रतिबन्ध रहेको समयमा छानेर क्रियाशील सदस्य बनाउनुपर्ने र कतिपय अवस्थामा पार्टीमा योगदान पुर्‍याइरहेकाको विवरण गोप्य राख्नुपर्ने अवस्थामा क्रियाशील सदस्यता वितरण गर्न थालिएको हो । जुन प्रावधान अहिले उपयुक्त छैन । अहिलेको खुला अवस्थामा खुला सदस्यताको व्यवस्था गरिनुपर्छ । कुनै तरिकाले पार्टीमा आएर योगदान दिन चाहनेहरूलाई पर्खाल लगाउनु हुँदैन ।

बरु नेतृत्वमा आउनेहरूका लागि निश्चित मापदण्ड बनाउन सक्छौं । जसले गर्दा सम्भावित जालझेल र तिकडम न्यूनीकरण गर्न सकिन्छ । अहिले नेताहरूले आफ्ना मान्छेलाई क्रियाशील सदस्य बनाउने र तिनै क्रियाशील सदस्यहरूले फेरि आफ्नो नेता चुन्ने प्रचलन छ । आफ्नो अनुकूल नहुनेलाई नेताहरूले तलबाटै आउन दिँदैनन् । यो परिपाटीलाई गहिरिएर हेर्ने हो भने कांग्रेसमा अहिले नेताहरू आफैँले आफूलाई नेता चुन्छन् भन्न मिल्छ । झट्ट हेर्दा क्रियाशील सदस्य वा क्षेत्रीय प्रतिनिधि, महाधिवेशन प्रतिनिधिहरूले नेता चयन गरेको जस्तो देखिन्छ । तर, ती सबैलाई नेताहरूले चयन गरेका हुन्छन् । त्यसैले मैले यो व्यवस्था नै गलत छ भन्दै आएको छु ।

अहिलेको सदस्यताको व्यवस्थाले हामीलाई ठूलो जनमानसप्रति जवाफदेही नहुँदा पनि हुने अथवा पार्टी नेतृत्वमा आउन उनीहरूसँग सम्पर्कमा नरहँदा पनि हुने बनायो । हामीलाई ठूलो जमातबाट टाढा पुर्‍यायो । आफूलाई नेतृत्वमा स्थापित गराउनेहरूसँग मात्रै सम्पर्कमा रहने र उनीहरूसँग मात्रै सम्बन्ध राख्ने बनायो । पार्टी पंक्तिलाई ठूलो माससँग जोड्न पनि सदस्यता वितरणको प्रणालीमा सुधार ल्याउन आवश्यक छ । यिनै कारणले अहिलेको महाधिवेशन हुन्छ कि हुँदैन भन्ने अनिश्चितताको अवस्था सिर्जना भएको छ ।

-संस्थापन पक्ष पेलेरै जाने सोचमा देखिन्छ । संस्थापनइतर पक्ष भने सुरुमा विरोध गर्ने, त्यसपछि सहमति गर्ने, सहमति गरिसकेका कुरामा पनि अर्को परिस्थितिमा फेरि विरोध गर्ने चरित्र प्रदर्शन गर्छ । यस्तो किन हुन्छ ?

२०७४ को आम निर्वाचनमा जब पार्टीले ठूलो पराजय ब्यहोर्‍यो । त्यसपछि पराजयको कारण पहिल्याउन केही केन्द्रीय सदस्यहरू छलफलमा जुट्यौं । छलफलबाट हामी सबैका कमीकमजोरीले त्यो परिणाम आएकोमा सबै सहमत भयौं ।
त्यसपछि हामीले नेता नवीन्द्रराज जोशीको नेतृत्वमा शीर्ष नेताहरूलाई विधानविपरीत कुनै काम नगर्न दबाब दिएका थियौं । विधान विपरीतका कुनै पनि निर्णय हामीलाई मान्य हुनेछैन भनेर प्रस्टसँग भन्यौं । दबाब सिर्जना भएपछि शीर्ष नेतृत्व पनि हाम्रा कुरामा सहमत भयो । हाम्रै दबाबका कारण कार्यसम्पादन समिति, संसदीय बोर्डलगायत विधान विपरीतका सबै संरचना भंग पनि भए ।

तर, त्यसको केही समयपछि पार्टी सभापतिले विधान मिच्नु भयो । विधान विपरीत उहाँले पदाधिकारी र पूर्व पदाधिकारीको बैठक डाक्नुभयो । विरोध गर्नुको साटो संस्थापनइतर समूह पनि बैठकमा सहभागी भयो । त्यो लगत्तै जिल्ला सभापतिहरूको बृहत् भेलाले शीर्ष नेतृत्वलाई विधान विपरीत नजान दबाब दियो । नेतृत्वले त्यसमा सहमति पनि जनायो तर नेविसंघको अधिवेशनमा फेरि लोभ पलाइहाल्यो । एक-दुई जना भए पनि आफ्ना मान्छे राख्न सकिन्छ कि भन्ने लोभले फेरि विधान मिच्ने काम भयो ।

महासमिति बैठक बसिरहँदा पार्टीभित्र धेरै समस्या थिए । निकासको उपाय सोच्नुपर्ने समयमा हाम्रा वरिष्ठ नेताले सभापति शेरबहादुर देउवाको हात समाएर हामीबीच डिप लभ छ भन्नुभयो । हामी पनि भावुक भयौं, ताली बजायौं। पार्टीका समस्या ज्युँका त्युँ रहे । भावनात्मक रूपले एकअर्काप्रति प्रेम र सदभाव हुनु राम्रो हो तर नेताहरूबीचको सम्बन्ध पार्टीको विधानभन्दा माथि हुन सक्दैन ।

अहिलेकै उदाहण लिने हो भने सरकार बनेको झण्डै दुई महिना भयो । यो अवस्थामा आजसम्म संसदीय दलको बैठक एकपटक मात्रै बसेको छ । त्यसमाथि पनि संसदीय दलको कार्यसमितिको बैठक त बसेकै छैन । तर, अहिलेसम्म कसैले आवाज उठाएको छैन । अहिले सबैलाई मन्त्री हुने र आफ्नो मान्छेलाई मन्त्री बनाउने लोभ छ । तर जब मन्त्रीमण्डल विस्तार हुन्छ त्यसपछि मन्त्रीमण्डलमा भाग नपाउनेहरूले बैठक किन नडाकेको भनेर आवाज उठाउन थाल्नेछन् । सिस्टम खोई भन्ने छन् ।

-तपाईंको गुट परिवर्तनले ठूलै चर्चा पायो । यसलाई कसरी हेर्नुभएको छ ?

१३औँ महाधिवेशनमा हामी सबै सुशील कोइरालालाई पार्टी सभापति बनाउने काममा लाग्यौं । तर, उहाँको निधन भएपछि त्यो समूह एक ठाउँमा रहन सकेन । एक वर्षसम्म त कतिपय नेताहरूबीच बोलचाल समेत बन्द भयो । तर, पछिल्लो समय हामी फेरि जुटेर एक ठाउँमा आएका छौँ । म १३औँ महाधिवेशनपछि नै रामचन्द्र पौडेल र कृष्ण सिटौला दुवै जनासँग रहेर काम गर्दै आएको छु ।

रामचन्द्र दाइले मलाई सानेपाको पत्रकार सम्मेलनमा बोलाएपछि म गएँ । यसअघि पनि समान रूपले दुवैतिरका बैठकमा जाने गरेकाले त्यसलाई मैले सामान्य रूपमा लिएको थिएँ । तर, बाहिर ठूलो चर्चा भयो । त्यसपछि मलाई पनि ठूलै काम गरेको रहेछु भन्ने लाग्यो ।

-यो पटक तपाईं सभापतिमा उठ्ने चर्चा थियो । त्यसको सामान्य तयारी गरेको पनि देखिन्थ्यो तर अन्तिममा महामन्त्रीमै उठ्ने घोषण गर्नुभयो किन ?

पार्टीमा मप्रति सद्‌भाव राख्ने दुईथरी व्यक्ति छन् । साधारण सदस्य र क्रियाशील सदस्यहरू मलाई सभापतिका रूपमा हेर्न चाहन्छन् तर मलाई भोट दिनेहरू महामन्त्रीमा चाहन्छन् । उनीहरूले मलाई हतार गरेर सभापतिमा नउठ्नु महामन्त्री बनाउने जिम्मा हाम्रो भयो भनेर आश्वस्त पारेका छन् । मलाई दोस्रोथरीको सुझाव बढी ठीक लाग्यो । त्यसैले महामन्त्रीमा उम्मेदवारी घोषणा गरेको हुँ ।

-पौडेल समूहमा तपाईंको इन्ट्रीपछि त्यो समूहबाट महामन्त्रीमा उठ्ने तयारीमा रहेका केही नेताहरूले आफूलाई असुरक्षित महसुस गरेको सुनिन्छ नि ?

म लामो समयदेखि त्यो समूहका सभापतिका आकांक्षीहरू रामचन्द्र पौडेल, शेखर कोइराला, शशांक कोइराला, प्रकाशमान सिंहलगायतका नेताहरूसँग निरन्तर संवादमा छु । त्यस्तै अर्जुननरसिंह केसी, रामशरण महतलगायतका नेता र अन्य थुप्रै युवा साथीहरूसँग पनि म निरन्तर सम्पर्कमा छु । यही कारणले पनि कसैलाई असुरक्षित महसुस भएजस्तो मलाई लाग्दैन । यसपटक गगनको स्थान महामन्त्रीमा नै हो भन्ने सबैलाई थाहा थियो । र, यो एकाएक भएको निर्णय पनि होइन ।

-महामन्त्री बनिसकेपछि तपाईंको योजना के छ ?

महामन्त्री बनेपछि मसँग ठूला योजनाहरू छैनन् । महामन्त्रीको काम भनेको प्रस्ताव तयार पार्ने हो । प्रस्ताव भनेको वैचारिक पक्ष हो । कांग्रेस यी-यी कुरामा प्रस्ट हुनुपर्छ भनेर जुन कुरा बोल्दै आएको छु । त्यो ठाउँमा पुगेपछि तिनै कुरालाई कार्यान्वयनमा ल्याउने हो ।

दोस्रो संगठनको काम र तेस्रो व्यवस्थापन । मैले पटक-पटक भन्ने गरेको छु, गगन थापा महामन्त्री भएको कांग्रेसले प्रत्येक चार वर्षमा महाधिवेशन गर्छ । र, महाधिवेशनको मुखमा कोही पनि अनशन बस्नुपर्ने स्थिति आउँदैन । महामन्त्री भएपछि मुख्यतया: म यिनै कुरामा विशेष ध्यान दिनेछु । पद्धति बसाल्ने कुरामा मेरो विशेष जोड रहन्छ ।

हेर्नुस् थापासँग गरिएको भिडियो अन्तर्वार्ता :