नसोचेको फोटोग्राफीमा गोरखले पाएको सफलताको कथा

A+ A A-

तपाईं फोटोग्राफर गोरख विष्टलाई हेर्नुहुन्छ कि बुझ्नुहुन्छ ?

जब तपाईं गोरखको क्यामेरामा कैद भएका तस्वीरहरू हेर्नुहुन्छ, तपाईंलाई मनमोहक लाग्नेछन् । जब तपाईं गोरखले गरेको संघर्ष बुझ्नुहुन्छ, तपाईंको मन कुँडिनेछ ।

गोरखले भन्ने गरेका छन्, ‘मसँग सबै कुराको घमण्ड गर्नुस् । तर, दुःख कति पाएँ भनेर घमण्ड नगर्नुस् ।’

हुन पनि हो । फोटोग्राफर बन्नकै लागि उनले गरेको संघर्ष कहालीलाग्दो फिल्मको कहानीजस्तै लाग्छ । आफूले गरेको संघर्ष सम्झिँदा उनी अझै भावुक बन्छन्, ‘भो, म त्यो दुःख सम्झिनै चाहन्नँ ।’

गोरखको त्यो संघर्षलाई बुझ्न सन् २००७ तिर फर्कनुपर्छ । जुन समय गोरख भोक र अभावसँग जुधेर फोटोग्राफीमा लागे । समाजको प्रश्नबाट दिक्क मानेर भूमिगत नै भए ।

हुम्लाका गोरखले जागिर नखाएर फोटोग्राफर बन्ने सोच्नु नै चुनौतीपूर्ण थियो । किनकि, समाजले उनलाई बारम्बार प्रश्न गरिरहन्थ्यो- 'तैले गर्छस् के ? पैसा कति कमाउँछस् ?'

गोरखसँग जवाफ थिएन । फोटोग्राफीबाट पैसा कमाउन सकिन्छ भन्ने कुरामा उनी आफैँमा विश्वस्त थिएनन् । अरुलाई जवाफ दिन कहाँ सक्थे र ?

बरु उनी भूमिगत भइदिए । झण्डै तीन वर्षको समय उनी परिवार र साथीभाइको सम्पर्कबाट हराए ।

त्यो तीन वर्षमा उनले गरेको संघर्ष साँच्चिकै कहालीलाग्दो छ । कमाउने कुनै बाटो थिएन, कसैसँग सहयोग माग्न सक्ने अवस्था थिएन । कैयौँ दिनहरू भोकै बिते, कैयौँ रात अनिदो बिते ।

गोरख भन्छन्, 'त्यो बेला गरेको दुःख त सायदै कसैले महसुस गर्न सक्छ । मैले त्यो हदसम्मको दुःख भोगेको छु ।'

यो दुःखमा पनि गोरखले फोटोग्राफीलाई छोड्न सकेनन् । आफ्नो रहर मारेनन् । आफ्नो सपनाको अगाडि अभाव र भोकलाई मतलब गरेनन् ।

तीन वर्षमा गोरखले अत्यधिक फोटोहरू खिचे । त्यसमा धेरैजसो बिगारे । तर, त्यहीँ उनको लागि सिकाइ भयो ।

'मैले त्योबेला खिचेका फोटोहरू हेर्दा अहिले आफैँलाई लाज लाग्छ', गोरख भन्छन्, 'तर, ती फोटोहरू खिचिएका थिएनन् भने मैले राम्रा फोटोहरू पनि खिच्न सक्दिनथेँ होला ।'

गोरख विष्टको क्यामेरामा कैद भएको हिमाल ।

प्रकृतिका फोटोहरू कैद गर्दै हिँडेको लामो समय बितिसक्दा पनि गोरखलाई पत्तै थिएन कि यो फोटोको अलग विधा हो । धेरैपछि मात्र उनले बुझेका थिए, उनले खिचेको फोटो ल्याण्डस्केप रहेछ ।

ल्याण्डस्केप भन्नेबित्तिकै 'वाइड लेन्स'मा खिच्ने भन्ने बुझिन्छ । तर, गोरखले पुरानो शैलीलाई पछ्याएनन् । प्रकृतिमा देखिने सुन्दर पक्षलाई उनले केन्द्रमा राखेर खिच्ने गर्थे । त्यसैलाई 'आर्टिस्टिक' बनाउँथे ।

बल्‍ल आशा पलायो

सन् २००९ को समय । सगरमाथामा 'स्काई डाइभिङ' हुने तयारी थियो । त्यो थाहा पाएपछि गोरखले साइबरमा पुगेर आयोजकमध्येको मुख्य मान्छेलाई मेल लेखे, 'म गोरख विष्ट, हुम्लाबाट । तपाईंहरूले सगरमाथामा 'स्काई डाइभिङ' आयोजना गर्न लाग्नुभएको रहेछ । मलाई फोटो खिच्न दिनुस् न ।'

मेल गएको केही मिनेटमा नै तुरुन्तै मेल ब्याक आयो- 'ल भोलि सगरमाथा जान तयार भएर बस्नुस् ।'

गोरख छक्क परे ।

उनी भन्छन्, 'मैले यत्तिकै मेल गरेको थिएँ । उनीहरूले त मलाई लिए । धन्न, म साइबरमा नै हुँदा मेल ब्याक आयो । म निस्किएको थिएँ भने त्यो अवसर गुम्ने थियो ।'

गोरखलाई सगरमाथामा पुग्दा कस्तो लुगा लगाउनुपर्छ भन्ने कुराको राम्रो ज्ञान थिएन । साधारण ज्याकेट र साधारण जुत्तामा नै उनी सगरमाथा पुगे । अरुले लगाएको लुगा र जुत्ता शानदार थिए, गोरखसँग त्यो किन्ने औकात पनि थिएन ।

त्यहाँबाट उनले पाठ भने सिके- 'ए, हिमालमा आउँदा यस्तो लुगा लगाउनुपर्ने रहेछ ।'

उक्त टोलीमा गएका धेरै जना बिरामी परे । तर, गोरखलाई भने त्यती गाह्रो भएन । उनी सम्झिन्छन्, 'सबैभन्दा कमजोर लुगा मैले नै लगाएको थिएँ । तर, मलाई केही पनि भएन । म विल्कुल ठीक थिएँ ।'

गोरखले स्काई डाइभिङका राम्रै तस्वीरहरू खिचे । आयोजकहरू पनि उनीसँग खुसी भए । पैसा पनि राम्रै पाए ।

त्यही बेला गोरखले खिचेको तस्वीर गिनिज बुक अफ वर्ल्ड रेकर्डमा छापिएको थियो । जुन कुरा गोरखले धेरै पछि पत्तो पाए ।

स्काई डाइभिङ प्रोजेक्ट सकिएको केही समयमा नै गोरखले हेलिकोप्‍टरको फोटो खिच्ने प्रोजेक्‍ट पाए । त्यसबाट पनि उनले राम्रै पैसा पाए ।

गोरख भन्छन्, 'यी दुई कामबाट भने मलाई एउटा क्यामेरा, एउटा सेकेन्ड हेन्ड बाइक र हिमालमा जाँदा लगाउनुपर्ने ज्याकेट किन्‍ने पैसा आयो । त्योभन्दा ठूलो कुरा आशा पलायो- ए, गर्न सक्यो भने त गज्जबै हुने रै'छ है ।'

अब गोरखलाई विभिन्न प्रोजेक्टहरू आइरहे । निरन्तर काम मिलिरह्यो । यस कुरामा आफूलाई भाग्यमानी पनि मान्छन्, उनी । 'मेरो राम्रो वेबसाइट छैन, केही छैन । तर, माउथ टु माउथ यति राम्रो चर्चा भइदियो कि मलाई कामको अभाव नै भएन', गोरखले भने ।

शिलापत्रको फोटो प्रतियोगिता 'नेपाल बिम्ब' को घोषणा

गोरख प्राय: फरक एंगलमा फोटो खिच्थे । तर, ती फोटोहरू ग्राहकले स्वीकार्दैनन् थिए । त्यसैले, फोटो खिच्दा उनले आफूलाई दुई भागमा बाँड्ने गर्थे । एउटा ग्राहकले खोजेको जस्तो खिच्थे, दोस्रो आफूले चाहेजस्तो खिच्थे ।

गोरखलाई विश्वास थियो- 'मेरो लागि खिचेका तस्वीरहरूको कुनै न कुनै दिन राम्रो मूल्य आउनेछ ।'

अन्तत: गोरखको पर्खाइले सार्थकता पायो । सन् २०१३ र २०१४ मा उनले अत्यधिक फोटो बेचे । जसबाट उनलाई सोचेजस्तै राम्रो पैसा मिल्यो ।

गोरख २०१४ लाई आफ्नो भाग्यशाली वर्ष मान्छन् । किनभने, यसै वर्ष उनले राष्ट्रपति भवनको काम पाए । यसै वर्ष उनले देश-विदेशका राम्रा संस्थाबाट काम पाए । यसै वर्ष उनले अत्यधिक फोटो बेचे ।

'मैले २०१४ मा फोटो बेचेर नै काठमाडौंमा घर किन्ने पैसा पाएँ,' गोरखले सफलता सुनाए ।

अहिले गोरख कमै मात्र क्यामेरा समात्छन् । वर्षमा तीन महिनाजस्तो उनले क्यामेरा समात्छन् । तर, त्यही तीन महिना गरेको कामले उनलाई वर्षभरि पुग्ने कमाइ दिन्छ । घरखर्च पुग्ने पैसा दिन्छ ।

सिकाइ र भोगाइ नै ठूलो कमाइ

काठमाडौंमा घर किनेको कुरामा गोरख त्यति खुसी छैनन्, जति खुसी उनी आफ्नो सिकाइ र भोगाइबाट छन् । फोटोग्राफीकै कारण आफूले प्रकृतिलाई बुझ्न पाएकोमा उनलाई निकै खुसी लाग्‍छ ।

गोरख भन्छन्, 'विभिन्न ठाउँमा पुगेर मैले जे-जे भोगेँ, सिकेँ । त्योभन्दा ठूलो कमाइ केही होलाजस्तो लाग्दैन । मलाई घर किनेको भन्दा खुसी त्यसमा छ ।'

कुन क्षेत्रमा कसरी बस्ने ? त्यो क्षेत्रमा जाँदा कस्तो सतर्कता अपनाउने ? त्यहाँ पुगेर फोटो कसरी खिच्ने ? यी सबै कुरा उनले भोगेर सिकेका छन् । त्यसैले त उनी ढुक्कसाथ भन्छन्, 'मलाई हिमाल, पहाड तराई जुनसुकै क्षेत्रमा लगेर छोडिदिनुस् म सजिलै बस्न सक्छु । त्यो फोटोग्राफीले नै सिकायो ।'

गोरखले 'जिरो लेभल' लामो समय भोगेका छन् । उत्तिकै सुख पनि भोगेका छन् । तर, गोरखलाई फेरि त्यो जिरो लेभल भोग्न कुनै डर छैन । उनी भन्छिन्, 'म अहिले घरविहीन भएँ भने पनि केही छैन । बस, मेरो हातमा क्यामेरा भयो भने म बाँच्न सक्छु भन्ने आँट छ ।'

तर, क्यामेरा बिर्सिएर बस्न सक्दैनन् । किनकि, अब फोटोग्राफी त उनको नशा भइसक्यो ।

नसोचेको फोटोग्राफी यात्रा

हुम्लामा जन्मिएका गोरखले फोटोग्राफर बन्ने कल्पना समेत थिएनन् । गाउँमा हुँदा त उनलाई फोटो कसले खिच्छ भन्ने कुरा नै थाहा थिएन ।

‘आईए’को परीक्षा सकेपछि गोरख केही साथीहरू मिलेर फोटो स्टुडियो सुरु गर्ने तयारीमा थिए । जहाँ फोटो खिच्ने जिम्मा गोरखले नै पाए ।

क्यामेरा नै नछोएका गोरखले फोटो खिचुन कसरी ? स्टुडियो नै सुरु गर्ने भनेपछि गोरख फोटोग्राफी सिक्न लागे । फोटोग्राफी सिक्दा सिक्दै गोरख स्टुडियो फोटोग्राफी नगर्ने मनस्थितिमा पुगे । उनलाई लाग्यो- ‘स्टुडियो फोटोग्राफी मेरो लागि होइन ।’

स्टुडियो फोटोग्राफी नगर्ने भएपछि उनले फोटो पत्रकारिता गर्ने सोच बनाए । केही उनले खिचेका फोटोहरू समाचारमा छापिए पनि । तर, गोरख पत्रपत्रिकाले छाप्नेभन्‍दा केही फरक शैलीमा फोटोहरू खिच्थे । उनलाई थाहा थिएन, ती फोटोहरू छापिन्छन् वा छापिँदैनन् ।

फोटो पत्रकारितामा नै अलमलिइरहेका गोरखलाई तिब्बत जाने मौका मिल्यो । एउटा प्रोजेक्टको फोटोग्राफरको रूपमा उनी तिब्बत पुगे । जुनबेला उनीसँग ५ सय रुपैयाँको सानो क्यामेरा थियो ।

तिब्बत पुगेपछि गोरखले निकै सुन्दर दृश्यहरू देखे । प्रकृतिलाई फरक तरिकाले बुझ्न पाए । त्यहाँको दृश्यहरूलाई क्यामेरामा कैद गरेपछि गोरखलाई नेचर फोटोग्राफीमा रूचि बढ्यो ।

गोरखको फोटो पत्रकारितातर्फ ध्यान घट्दै गयो । प्रकृतिसँग प्रेम बढिरह्यो । अन्तत: उनले फोटो पत्रकारितालाई छोडेर प्रकृतिमा नै रमाउने अठोट कसे ।

गोरखले फोटोग्राफीमा लामो समय खर्चिए । उनको त्याग, समर्पण र धैर्यताले नै त उनलाई बनायो, उत्कृष्ट 'ल्याण्डस्केप फोटोग्राफर' ।

यो पनि हेर्नुहोस्...