माछापुच्छ्रे आरोहण खोलौँ, ‘कोभिड पर्यटन’को हटकेक बनाऔँ

तस्वीर : राधिका कँडेल/रासस

A+ A A-

निर्वाचित भएदेखि नै कास्कीको माछापुच्छ्रे गाउँपालिका अध्यक्ष कर्णबहादुर गुरुङ माछापुच्छ्रे हिमाल आरोहण खोल्न प्रयासरत छन् । पर्यटनसम्बद्ध हरेक कार्यक्रममा उनी दोहोर्‍याउँछन्, ‘माछापुच्छ्रे आरोहण खोल्नुपर्छ, सुन्दर मानिने आमादब्लम हिमालसँग प्रतिस्पर्धा गर्नुपर्छ ।’

आर्थिक वर्ष ०७५-७६ को नीति तथा कार्यक्रममै आरोहण खुला गर्न पहल गर्ने माछापुच्छ्रे गाउँपालिकाले उल्लेख गरेको थियो । संघ सरकारसम्म यो विषय अध्यक्ष गुरुङले उठाए पनि आरोहण खुलेको छैन ।माछापुच्छ्रे हिमाल आरोहण किन खोल्ने ? नेपाल आदिवासी जनजाति पत्रकार महासंघ (फोनिज) गण्डकीले आयोजना गरेको अन्तर्क्रियामा अध्यक्ष गुरुङले व्यक्त गरेको विचार :

अहिले पर्वतारोहण विशेष गरी खुम्बुक्षेत्रमा छ । सबैभन्दा अग्लो हिमाल सगरमाथा, त्यस्तै नुप्त्से हिमाल, पुमोरी हिमाल खुम्बुमा छ । यी हिमालमा एकदम आकर्षण छ । झण्डै ९० प्रतिशत आरोही त्यो क्षेत्रमा जान्छन् । अन्नपूर्ण क्षेत्रले पर्वतारोहणबाट त्यति फाइदा लिन सकेको छैन । हामीकहाँ ८ हजार मिटरका अग्ला मनास्लु, धौलागिरि र अन्नपूर्ण प्रथम छन् । यी तीन हिमालमा त्यति आकर्षण छैन । जबकि ८ हजार मिटरभन्दा कम उचाइका खुम्बुक्षेत्रका हिमालमा धेरै फ्लो छ । पर्यटन विभागको डाटा हेर्दा आमादब्लम र सगरमाथा चढ्नेको संख्या हाराहारीमा छ । अलिकति सगरमाथा चढ्ने बढी छन् ।

८ हजारभन्दा माथि र मुनिका हिमाल चढ्न खुम्बुक्षेत्रमै किन जाने ? लाखौँ मान्छे अन्नपूर्ण क्षेत्रमा आउँदा किन चढ्दैनन् ? पदमार्गबाट जति चिनाएका छौँ, त्यति किन हुन सक्दैन होला ? २५/३० वर्षअघि स्वर्गीय डा. हर्कमान गुरुङले पनि यो विषय उठान गर्नुभएको थियो । माछापुच्छ्रेलाई किन आरोहणका लागि नखोल्ने भनेर पहिलो गाउँसभाबाट खोल्नुपर्छ भन्ने प्रस्ताव पारित गर्‍यौँ । त्यो निर्णय गर्दा धेरै बहस चल्यो ।

समस्या के छन् ?

अहिलेसम्म कुमारी रहेको हिमालको आरोहण खोल्दा यसको आकर्षण घट्ने हो कि भन्ने विषय छ । अर्को, सगरमाथामा सन् १९५० तिर सुरु भएको आरोहणले गर्दा आज धातुजन्य, सिसाजन्य, प्लास्टिकजन्य प्रदूषणले भरिएको छ । जसलाई आज पूर्ण रूपमा सफा गर्नै सक्दैनौँ । माछापुच्छ्रेको फेदमा गुरुङहरूको बाहुल्य छ । यो ठाउँ धार्मिक र परम्परागत हिसाबले पवित्र हो भन्ने पनि छ ।

विकल्प के ?

हिमाल आरोहण खुलेपछि यसको आकर्षण घट्छ भन्नेबारे चर्चा गरौँ । सन् १९५० मा अन्नपूर्ण हिमालको प्रथम आरोहण भयो । अहिलेसम्म पाँच अंकको आरोहण पनि छैन त्यहाँ । यो चिन्ताजनक छ ।

सुन्दर भएकैले अमादब्लम हिमाल चढ्नेको चाप बढेको छ । सगरमाथा विश्वकै अग्लो ठाउँ भनेर चढिएको हो । गण्डकी प्रदेशमा, अन्नपूर्ण हिमशृंखलाका ८ हजार मिटर अग्ला हिमालले सगरमाथासँग प्रतिस्पर्धा गर्नुपर्छ । माछापुच्छ्रे हिमाल पनि अमादब्लमजस्तै चर्चित छ । हामीसँग भएको माछापुच्छ्रे ६ हजार ९ सय ९३ मिटर छ, अमादब्लम ६ हजार ८ सय १२ मिटर छ ।

माछापुच्छ्रे विश्वकै सुन्दर हिमालमध्येमा पर्छ । जसरी अन्नपूर्ण र सगरमाथा हिमालबीच तुलना गर्दा अन्नपूर्ण पछाडि परेको छ । माछापुच्छ्रे र अमादब्लम प्रतिस्पर्धा भए अमादब्लम पछाडि पर्छ । माछापुच्छ्रेमा पर्वतारोहण दिगो हुन्छ । जसरी खुम्बुक्षेत्रले नेपाललाई पर्वतारोहणमा चिनाएको छ, त्यसरी अन्नपूर्ण हिमशृंखलाले ट्रेकिङमा चिनाएको छ ।

माछापुच्छ्रे हिमाललाई खुलाएर जीविकासँग जोड्नुपर्छ । अर्को, हिमालमा हुने फोहोरको कुरा छ । सन् १९५० तिरजस्तो अहिले छैन, अहिले स्थानीय तहहरू पनि धेरै सचेत भइसकेका छन् । स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐनअनुसार वातावरण, सरसफाइसम्बन्धी कानुन स्थानीय तह आफैँले बनाउन सक्छन् । त्यसका लागि सकारात्मक छौँ, कानुन बनाउँछौँ । आरोहण खोल्दा सरसफाइसम्बन्धी जस्तो व्यवस्था छ, त्यो यथावत् राख्न कटिबद्ध छौँ ।

सबै फोहोर तलबाट लगेर माथि थुपारिने हुन् । माथि हुने फोहोर व्यवस्थापनले स्थानीयलाई रोजगारी पनि सिर्जना हुन्छ, वातावरण पनि व्यवस्थित रहन्छ । त्यसैले आरोहण खोले हिमाल फोहोर हुन्छ, वातावरण बिग्रिन्छ भनेर केही चिन्ता नगरे हुन्छ ।

तेस्रो कुरा हिमाल धार्मिक परम्परासँग जोडिएको भन्ने छ । माछापुच्छ्रेको तल ब्राह्मण, क्षत्रीको बसोबास छ । अझ नजिक गुरुङ छन् । गाउँपालिकाको घाचोकभन्दा माथि बस्ती छैन । यो माछापुच्छ्रेबाट नजिकको बस्ती हो । कुनै पनि दिन, वर्षको क्यालेन्डरमा माछापुच्छ्रेमा पूजा गर्नुपर्छ भन्ने छैन । गुरुङहरूको १२ वर्ष १२ वटा वर्ग हुन्छन् । ती १२ वर्षमा हामीले पुज्नुपर्छ भन्ने छैन । सात बारमा एक बार हुन सक्थ्यो, १२ महिनामा एक महिना हुन सक्थ्यो, ३६५ दिनमा एक दिन हुन सक्थ्यो । हामीसँग त्यस्तो केही छैन ।

यो परम्परासँग जोडिएको छ भनेर कुन गुरुङले भन्दिनुभयो, मलाई थाहा छैन । हिमाल जोगाउनुपर्छ भन्नेमा एक मत छ । तर कुल पुजा, परम्परा कहीँ पनि समावेश नभएको कुरालाई यो धार्मिकस्थल हो टेक्नु हुँदैन भन्ने कसरी आयो, अचम्मित छु ।

आरोहण खुला गर्नुपर्छ भनेर हामी लागेपछि यी तीन तर्क आए । आरोहण खुला भए जनता, वातावरण र पर्यटनको दिगोपनलाई छुन्छ । यो कुरामा हामी अत्यन्त संवेदनशील छौँ । त्योभन्दा पर गएर हामी पर्यटन विकास गर्न सक्दैनौँ । माछापुच्छ्रे गाउँपालिका र गण्डकी प्रदेशको मात्रै होइन, देशकै पर्यटन विकासका लागि कोभिडमा यो विश्वबजारका लागि हटकेक बन्नेछ ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, भदौ २५, २०७८ १४:३९