दलालको नजर ग्रामीण भेगका महिला, भारतको बाटो हुँदै दैनिक ७० भन्दा बढी मानव तस्करी

दलालको नजर ग्रामीण भेगका महिला, भारतको बाटो हुँदै दैनिक ७० भन्दा बढी मानव तस्करी

A+ A A-

ग्रामीण भेगका सोझासिधा महिला पछिल्लो समय मानव तस्करको नजरमा पर्ने गरेका छन् । एक अध्ययनअनुसार ग्रामीण भेगका सोझासिधा महिलालाई रोजगारीको प्रलोभन देखाएर तस्करहरूले भारत हुँदै तेस्रो देश तस्करी गरिरहेको पाइएको हो ।

कोरोना महारमारीमासमेत वैदेशिक रोजगारीको प्रलोभन देखाएर दैनिक ७० जनाभन्दा बढी नेपाली महिलाहरूलाई भारत र बंगलादेश हुँदै तस्करी गरी तेस्रो तेस्रो देश पुर्‍याउने गरेको अध्ययनले देखाएको छ । तस्करीमा परेका नेपाली महिलाहरूलाई केन्या, साइप्रस, लेबनान, लिबिया, सिरिया, साउदी अरब, कुवेत, इराक, यूएई र अफ्रिकालगायत देशका डान्साबारमा नाँच तथा देह व्यापारका लागि पुर्‍याउने गरिएको भारतस्थित नेपाली दूतावास र महिला, बालबालिका तथा ज्येष्ठ नागरिक मन्त्रालयको अध्ययनले देखाएको हो ।

अध्ययनअनुसार तस्करीमा पर्नेमध्ये अधिकांश महिला ग्रामीण भेगका सोझासिधा हुने गरेका छन् । महिला, बालबालिका तथा ज्येष्ठ नागरिक मन्त्रालयका प्रवक्ता उमेश ढुंगाना आकर्षक तलब र कुनै समस्या नहुने भन्दै नेपाली महिलालाई अवैध बाटोबाट विदेश पुर्‍याउने गरेको पाइएको बताउँछन् । यो क्रम कोरोना महामारीमासमेत नरोकिएको उनको भनाइ छ ।

सरकारले पछिल्लो समय उद्धार गरेका महिलामा ग्रामीण भेगका, कम शिक्षा लिएका र सोझासिधा हुने गरेको ढुंगाना बताउँछन् । नेपाल–भारत खुला सीमाको फाइदा उठाउँदै मानव तस्करहरूले भारत हुँदै उनीहरूलाई तेस्रो देश लैजाने गरेका छन् ।

सरकारको आँखा छलेर तस्करी

माइती नेपालका अनुसार वार्षिक ४ हजारभन्दा बढी महिलाहरूको तस्करी हुने गरेको छ । माइती नेपालको अध्ययनअनुसार कोरोना महामारीअगाडि दैनिक २ सयभन्दा बढी महिलाको तस्करी भइरहेको थियो । कोरोना महामारीमा यो क्रम घटे पनि तस्करीचाहिँ भइरहेको छ ।

दलालले रुट परिवर्तन गरेर महिलाको तस्करी गरिरहेका छन् । १२ वर्षको अवधिमा रोजगारीमा गएका ४० हजारभन्दा धेरै महिला तस्करीमा परेको माइती नेपालको तंथ्याक छ । यी महिलालाई सरकारी सहयोगमा उद्धार गरी स्वदेश फर्काइएको छ । वैदेशिक रोजगारीको प्रलोभनमा पारी महिलामात्र नभइ पुरुषको पनि तस्करी हुने गरेको छ ।

गत फागुनयता भारत हुँदै तेस्रो देश लैजान लागिएका ३ सयभन्दा धेरै नेपाली महिलालाई भारतस्थित नेपाली दूतावास, भारतीय महिला आयोग र विभिन्न गैरसरकारी संस्थाको सहयोगमा उद्धार गरी नेपाल फर्काइएको छ ।

भारतस्थित नेपाली दूतावासका एक कर्मचारीले हाल भारतका विभिन्न शहरमा रोजगारीका लागि तेस्रो देश लैजानका लागि करिब २ हजार महिला र ३ हजार पुरुषलाई राखिएको सूचना आएको बताए । भारतका विभिन्न शहरमा दैनिक ७० जना महिला वैदेशिक रोजगारीका नाममा तस्करीमा पर्ने गरेको सूचना दूतावासमा आएको ती कर्मचारीले बताए । दूतावासले गत वर्षको माघमा मणिपुरको बाटो हुँदै म्यानमारको सीमानासम्म पुर्‍याइएका १७९ नेपालीको उद्धार गरी नेपाल फर्काएको थियो ।

१६ चैत राति भारतको नयाँ दिल्लीमा बन्धक बनाएर राखिएका १२ नेपाली महिलाको उद्धार गरिएको थियो । दिल्लीस्थित महिला आयोग, दिल्ली प्रहरी, भारतस्थित नेपाली दूतावासलगायतका निकायहरूले उनीहरूको उद्धार गरेका थिए ।

२६ वैशाखमा भारत हुँदै तेस्रो मुलुक लैजान लागिएका २३ जना नेपाली महिलालाई भारतको मिजोरम प्रहरी र भारतको सामाजिक कल्याण केन्द्रको सहयोगमा उद्धार गरी नेपाल फर्काइएको थियो ।

गत वर्ष चैतमा वैदेशिक रोजगारीका लागि हिँडेका २३ जना नेपाली महिलालाई दिल्लीबाट उद्धार गरी स्वदेश फर्काइएको थियो । सोही समयमा थप १२ जना महिलाको पनि उद्धार गरिएको थियो । गत चैतमा रोजगारीका लागि तेस्रो देश लैजान लागिएका ९२ जना नेपाली महिलालाई भारतका विभिन्न शहरबाट उद्धार गरिएको थियो ।

रोजगारीको प्रलोभनमा नेपालीहरूको तस्करी भएको सूचना पाउनेबित्तिकै भारतीय प्रहरी र केही संघ–संस्थाको सहयोगमा उद्धार गर्ने गरिएको दिल्लीस्थित नेपाली दूतावासका उपप्रमुख (डीसीएम) रामप्रसाद सुवेदीले जानकारी दिए । तस्करहरूले दूतावासको आँखा छलेर मानव तस्करी गर्ने गरेको उनको भनाइ छ । यद्यपी तस्करीमा परेकाहरूको उद्धार र तस्करहरूलाई पक्राउ गरी कारबाही भइरहेको उनी बताउँछन् ।

उद्धार गरिएकाहरूले म्यानपावर कम्पनी र एजेन्टले आकर्षक तलब सुविधासहितको वैदेशिक रोजगारीको प्रलोभन देखाएर ल्याएको बताउने गरेको सुवेदीको भनाइ छ ।

गत वर्ष माघमा रोजगारीका लागि तेस्रो देश हिँडेका ३६ नेपाली महिला श्रीलंकाको जेलमा परे । उनीहरूलाई खाडीका देश लैजान दलालले श्रीलंका पुर्‍याएका थिए । उनीहरूलाई श्रीलंकाको प्रहरीले पक्राउ गरी ११ महिना जेलमा राखेको थियो । ज्येष्ठ नागरिक मन्त्रालयले गत साउनमा उनीहरूलाई उद्धार गरी नेपाल फर्काएको थियो ।

गत वर्ष बंगलादेश हुँदै तेस्रो देश लैजान लागिएका ४५ जना महिलालाई उद्धार गरी सरकारले स्वदेश फर्कायो । उनीहरू युरोपका देशमा रोजगारीका लागि भारत हुँदै बंगलादेश देश पुगेका थिए ।

श्रम मन्त्रालयका अनुसार रोजगारीको प्रलोभनमा परी उद्धार गरिएका महिला प्राय: २० देखि ४५ वर्ष उमेर समूहका हुने गरेका छन् ।

वैदेशिक रोजगारीका नाममा भइरहेको तस्करी रोक्ने प्रयास भइरहेको र तस्करीमा संग्लनलाई पक्राउ गरी कारबाही भइरहेको वैदेशिक रोजगार विभागका महानिर्देशक दीपक काफ्ले बताउँछन् । उनका अनुसार रोजगारीको प्रलोभन देखाएर ठगी गर्ने ग्रिरोह नै छ । तस्करहरूको नजरमा वैदेशिक रोजगारीका विषयमा कम जानकारी भएका व्यक्तिहरू पर्ने गरेको उनले बताए ।

‘विभिन्नमा माध्यममा आएका विज्ञापन हेरी विदेशिन खोज्दा दलालको फन्दामा पर्ने गरेका छन्,’ काफ्लेले भने, ‘सरकारले कुन देश जाँदा कस्तो व्यवस्था गरेको छ भन्ने जानकारी नराख्दा धेरै युवा फस्ने गरेका छन् ।’ सरकारले वैदेशिक रोजगारीका नाममा भइरहेको ठगी नियन्त्रण गर्न सबै देशमा रहेका नियोगमार्फत काम गरिरहेको काफ्लेको भनाइ छ ।

रुट परिवर्तन गर्दै तस्करी

मानव तस्करहरूले श्रम स्वीकृतिबिना अवैध रूपमा भारतको बाटो हुँदै खाडीका देशमा नेपाली महिला तथा पुरुषहरूलाई पुर्‍याइरहेका छन् । पछिल्लो समय भारतस्थित नेपाली दूतावासले भारतीय प्रहरीको सहयोग लिएर त्यहाँ भेटिने नेपाली महिलाहरूमाथि निगरानी बढाएको छ ।

तस्करहरूले नेपाल सरकारको उपस्थिति र समस्या नहुने देश खोज्दै मानव तस्करी गरिरहेको सीआईबीका विभिन्न अध्ययनमा उल्लेख छ । उद्धार गरिएका महिलाहरूले तस्करका विषयमा नै अनभिज्ञता प्रकट गर्ने अथवा उनीहरूको वास्तविक पहिचान नखुलाउने गरेको सीआईबीले जनाएको छ ।

तस्करीमा प्रायः अशिक्षित, गरिब र वैदेशिक रोजगारीका बारेमा जानकारी नभएका महिला पर्ने गरेको सीआईबीका प्रवक्ता श्यामकुमार महतले बताए । वैदेशिक रोजगारीका लागि जानेहरूले मानव तस्कर तथा एजेन्टहरूका बारेमा प्रष्ट जानकारी नदिँदा अनुसन्धानमा समस्या हुने गरेको महत बताउँछन् ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, भदौ २१, २०७८ ०७:२२