काबुलवालीको आशा : ‘इन्साल्लाह ! एक दिन सब ठीक हुनेछ’

A+ A A-

‘हाई ! त्यता कस्तो छ ? अफगानिस्तान त समाचारभरि छ । म घरबाहिर थिएँ । हिजो भरखर आएँ । आशा छ तपाईंलाई ठीकै होला । अनि तपाईंको परिवारलाई पनि ठीकै होला ।’

दोस्रो विश्वयुद्धताका यहुदीहरूलगायतका बन्दीका लागि तयार गरिएको हिटलरको यातना गृहसम्मको हप्ता दिन लामो यात्रा सकेर घर आएको भोलिपल्ट लेखेको थिएँ । बाटोमा जता समाचार हेर्‍यो, खबरहरू अफगानिस्तानकै मात्र थिए । त्यसैले घर पुगेको भोलिपल्टै उनलाई लेखेको थिएँ ।

गएको नोभेम्बरमा नेपाल आउँदाको कुरा हो । सस्तो टिकट नपाएपछि बेरुतमा १४ घण्टाको विराम भएको टिकट लिएको थिएँ । एक्लै यात्रा गर्ने भएकाले के नै पो होला र भन्ने थियो । सामान्यतया १२ घण्टाको यात्रा हुने ठाउँमा १४ घण्टाको त बिराम नै थियो । यात्रा कुल मिलाएर ३३ घण्टाजस्तो हुन्थ्यो । विमानस्थल जाँदा र त्यहाँबाट घर आउँदाको अझै अलग्गै छ । कि त अचाक्ली मोल चुकाउनुपर्थ्यो, कि त दुःखै सहेर भए पनि जानुपर्थ्यो ।

बेरुत पुगेपछिको कुरा हो । त्यही बेरुत जो अगस्ट ४, २०२० मा बेरुत बन्दरगाहमा राखिएको अमोनियम नाइट्रेट विस्फोट भएपछि यो शहर पनि समाचारमा छाएको थियो । सामाजिक सञ्जाल भरि विशाल विस्फोटनका श्रव्य–दृश्यहरू प्रसारण भएका थिए । ह्युमन राइट वाचको प्रतिवेदनले सो घटनामा २८० जनाको ज्यान गएको अनि ३ लाख विस्थापित भएको उल्लेख गरेको छ ।

त्यसै शहरमा १४ घण्टाको ट्रान्जिट बिताउनुपर्ने थियो । टिकट काट्दा होस भएन । जतिबेला थाहा भयो, त्यति बेला केही गर्न सकिँदैनथ्यो । पेगासस एयरलाइन्सको जहाजले केही घण्टा इस्तानबुलमा राखेर बेरुत पुर्‍याएको थियो । अब यहीँ १४ घण्टा काटेपछि मात्रै यात्रा अघि बढ्ने थियो ।

सुरुमा त लाउन्जसम्म जान सकिएला कि भन्ने थियो । पछि बुझ्दै जाँदा हरियो राहदानी बोकेकाले सोधपुछ कक्ष आसपासबाहेक कतै जान नमिल्ने रहेछ । शौचालयसम्मचाहिँ त्यसअघिको सेनाको जाँच कक्षमा जानकारी गराएर जान पाइँदो रहेछ । नत्र कतै जान नमिल्ने । टम ह्याङ्कको द ट्रान्जिट याद दिलाउने खालको माहौल थियो । फरक यत्ति थियो कि यो स्थायी थिएन । बढीमा १४ घण्टापछि यो टुङ्गिने थियो ।

रातभर सोधपुछ कक्षको अघिको बेन्चमा कट्ने पक्का भइसकेपछि गर्नलाई धेरै केही थिएन । लाउन्जमा सुत्ने सपना तुहिइसकेको थियो । विस्तारै हामीजस्तै समस्या भएका यात्रुहरू पनि थपिने क्रम जारी थियो । फरकफरक विमानमा उड्ने हुँदा यात्रुहरू फेरिने क्रम पनि जारी नै थियो ।

सोधपुछका कर्मचारीहरूलाई सूचना माग्ने र त्यहाँको बसाइ छोट्याइदिन अनुनयविनय गर्नेहरू पनि थपिँदै थिए । तिनैमा दुई महिला र एक पुरुष पनि थिए । कुराकानी गर्न पनि उनीहरूलाई गाह्रो परेको जस्तो थियो । सायद भाषाको समस्याले होला । जिज्ञासु नजरले एकछिन हेरे पनि उनीहरूले सहयोगको याचना नगरेपछि फेरि सुत्ने जोहोमै लागियो ।

सुत्नलाई त्यही प्रतीक्षालयको बेन्च थियो । सुत्ने मान्छे धेरै थिए । केहीले त्यो ठाउँको अभाव बुझेर भुइँमै आफ्नो व्यवस्था मिलाइसकेका थिए भने केहीले छेउको सिट खाली हुनेबित्तिकै त्यसैमा लडेर सानो बिछ्यौनाको रूपमा प्रयोग गरिसकेका थिए । त्यहीँ भेटिएका अर्का नेपाली बब्रिकजी र म पनि त्यसो गर्नेमा थियौँ । के खाइयो, त्यो पनि उस्तो याद छैन । सायद बाटोमा भोक लागे खान भनेर बोकेको काजु थियो । फलफूल त इस्तानबुलमै सकिइसकेको थियो । जेनतेन १४ घण्टाको केही घण्टा मात्रै भए पनि सुतेर बिताऔँ भन्ने मन भयो । त्यही प्रयास पनि गरियो ।

मलाई निद्रा त्यति सजिलै लाग्दैन । झन् यस्ता तनावका बेला त पटक्कै लाग्दैन । अनि अनिदोले साह्रै अप्ठ्यारो पनि गराउँछ । त्यसैले सुत्ने असफल प्रयास भने गरिरहन्छु । त्यस रात आँखा चिम्लेर लामो समयसम्म निदाउन नसकेपछि भने त्यसै बल गरिरहन मन भएन । उठेर यताउता हेरेँ ।

अब त झन् देशै तालिबानले खाएको छ । अब उनीहरूको के होला ? डाक्टरीको पढाइ सकेर अर्थशास्त्र पढ्ने उनको इच्छा अब के होला ? म सोच्न पनि सक्दिनँ । झन् यो अप्ठेरोमा केही गर्न नसक्दाको लाचारीले झनै मन पिरोल्छ ।

छेउमा एक युवतीले हामीले जस्तै दुई कुर्सी ओगटेर बिछ्यौना बनाएकी थिइन् । आँखा जुध्दा खासै आत्मीयता अनुहारमा नदेखेपछि फेरि निदाउने प्रयत्नमै लागियो । ती युवती भने केही छटपटीमा रहेजस्तो प्रस्टै देखिन्थ्यो । उनी बेलाबेला सोधपुछ काउण्टरमा गएर केही बुझ्न खोज्थिन् । फेरि चिन्तित भएर फर्किन्थिन् ।

‘तपाईं कहाँ जाँदै ?’

‘इस्तानबुल ।’

‘कति बेला छ तपाईंको फ्लाइट ?’

‘मलाई जान दिइएको छैन । अब मैले फेरि काबुल जानुपर्छ ।’

उनीसँग त्यहीँ हो भेट भएको । निदाउन नसकेर बसिरहेको बेला यत्तिसम्म कुरा भयो । काबुल भनेपछि अमिताभको खुदा गवाह र टेगोरको काबुलीवाला कथाको चर्चा नहुने कुरै भएन । खुदा गवाह अफगानिस्तान, भारत र नेपालमा समेत छायांकन गरिएको चलचित्र भनेर याद थियो । अनि टेगोरको काबुलीवाला कथा खुब मनपर्ने कथामध्येको थियो । घर काबुल भनेपछि झट्ट मनमा उही काबुलीवाला याद आयो ।

प्रवासमा सके देश नसके महादेश एकै भए पनि मान्छे नजिकका लाग्छन् । त्यही कुराले हामीलाई नजिक तुल्यायो । अनि बलिउडका कारण एक साझा सम्पर्कको भाषा पनि थपियो । उसो त हामीले कुराकानीको सुरुवात अंग्रेजीमा गरेका थियौँ । तर, नेपालको भनेपछि र हिन्दी आउँछ भनेपछि उनले हिन्दीमै कुराकानी गर्ने मन गरिन् । अनि हिन्दी चलचित्रकै कुरा अघि बढे ।

‘मलाई त सलमान खान मन पर्छ ।’

‘तर सलमान खानले त गाडीले सडक पेटीका मान्छेलाई किचेको भनेर मुद्दा खेपिरहेका छन् नि ।’

‘जे भए पनि मलाई सलमान खान मन पर्छ ।’

यस्तैयस्तै कुराहरू भए । जति कुरा हुन्थ्यो, त्यति नै उनको बचपना प्रकट हुँदै जान्थ्यो । उनी यसरी कुराकानीमा लीन भइन् कि मानौँ, हामी कुनै अपरिचित नभएर चिनजानकै मान्छे हौँ । अनि हामीले आ–आफ्ना पढाइका कुराहरू पनि गर्‍यौँ । सामान्यतया अर्थशास्त्रको पढाइ त्यस्तो रहरलाग्दो पढाइ त होइन । तर, उनको प्रतिक्रिया अचम्मको थियो ।

‘मलाई पनि अर्थशास्त्र पढ्ने मन छ ।’

‘अनि अहिले के पढ्दै हुनुहुन्छ ?’

‘म त मेडिकल पढ्दै छु । मेरो आमाको इच्छाअनुसार म मेडिकल पढ्दै छु । यो सकेपछि म फेरि अर्थशास्त्र पढ्छु । मलाई त्यही पढ्ने मन छ । यो त म आमाको इच्छाका लागि पढ्दै छु ।’

उनका कुराहरू यस्तै हुन्थे । जति सुन्यो, उति रमाइलो लाग्थ्यो । अनि फरक तर्क राख्दा उनलाई केही गरी त्यो कुरा मनाउन सकिँदैन थियो । जस्तो डाक्टरीपछि अर्थशास्त्र पढ्नुको तुक छैन भन्ने सम्झाउन पनि कसैगरी सकिएन ।

‘मेरी आमा बितेपछि मलाई मेरी दिदीले हेर्नुभएको हो । मेरै कारणले उनले बिहे पनि गर्नुभएको छैन । म पछिसम्मै दिदीसँग बस्छु ।’

‘अनि दिदीलाई बिहे गर्ने मन लाग्यो भने ? उनको पनि त रहर छ होला ।’

‘हैन, म छँदै छु नि दिदीका लागि । म र दिदी एकअर्काका लागि भइहाल्छौँ नि ।’

‘तर फेरि सधैँ दिदीको भर परियो भने आजको जसरी एक्लो पर्दा के गर्ने ? पहिल्यैदेखि बानी पारेको भए आज पनि त यस्तो असजिलो हुन्थेन होला ।’

‘अँ, म सधैँ परिवारसँगै यताउता गएँ । आज पनि दिदी भिनाजुसँग थिएँ । यस्तो होला भनेर सोचेको पनि थिएन । सब यो मेरो नामका कारण भएको हो ।’

‘नामका कारण ?’

‘मैले मेरो नाम फेरेर अर्को पासपोर्ट बनाएँ । अनि उनीहरूले नाम नमिलेको भनेर मलाई इस्तानबुलको प्लेनमा चढ्न दिएनन् ।’

‘....!’

‘मेरो नाममा बिबी थियो । त्यस्तो पनि हुन्छ ? त्यो त बुढीहरूको नाममा हुन्छ । म कहाँबाट बुढी भएँ ?अनि मैले हटाइदिएँ । ’

अफगानी युवती भनेपछि जस्तो कल्पना मनमा आउँछ, उनी त्यस्ती विल्कुल थिइनन् । त्यो प्राय: ७० को दशकको अफगानी महिला भनेर देखाइने तस्वीरकी महिलाजस्तै थिइन् । न बुर्का, न त हिजाब नै । अनि बोलीमा पनि कुनै हिचकिचाहट थिएन । पूरै बालकजस्तै गरी निर्धक्कसँग कुरा गरिरहेकी थिइन् । आमाको मृत्युदेखि लिएर दिदीसँग जीवन काट्ने कुरा मुहारमा उस्तै हाँसो ल्याएर सविस्तार लाएकी थिइन् ।

‘पश्चिमाहरू अचम्मका छन् । उनीहरूको जीवनशैली पनि अचम्मको छ । त्यसैले त विभिन्न रोग लागेर चाँडै मर्छन् ।’

'यहाँ केही ठीक छैन । हाम्रो परिवार पनि खतरामा छ । थाहा छैन के हुने हो । थाहा छैन, कहिले मृत्यु आउने हो । प्रार्थना गर्नुस् कि सबै ठीक होस् ।’ उनको जवाफले केही सान्त्वना त दियो तर फेरि त्यो सान्त्वनाको क्षणभंगुरता पनि तुरुन्तै याद गरायो ।

हामी युरोपबाट झरेको भनेपछि त्यहाँका जीवनशैलीको कुरा पनि भयो । कतिपय कुरा सुन्दा उनी पूर्वीय सभ्यताको पक्षपोषकझैँ सुनिन्थिन् । अनि म फरक कुरा राख्ने प्रयत्न गर्थें ।

‘आमा बितेको केही वर्षपछि बुबा पनि बित्नुभयो ।’

‘ओ हो ! के ले ?’

‘बुबा त क्यान्सरले बित्नुभयो ।’

‘देख्यौ त !’

म नसोच्ने भनौँ भने धेरै सोच्छु । तर अबेर भइसकेपछि सोच्छु । त्यसपछि नराम्रो लाग्छ । तर, त्यसको कुनै अर्थ हुँदैन । जस्तो कि यो संवादमा पनि मलाई पश्चिमाहरूलाई उनीहरूको जीवनशैलीका कारण अनेकन रोगहरू लागेका छन् भन्ने तर्क काट्नैका लागि ‘देख्यौ त’ भनेर भनेँ तर पछि होस भयो । समवेदना दर्शाउनुपर्ने ठाउँमा म उनलाई गलत सावित गर्नमा पो लागिपरेको थिएँ । धन्न उनी त्यो भनाइमा अडिइनन् ।

‘पश्चिमाहरूले अफगानिस्तानलाई लुटेका छन् । त्यहाँका बहुमूल्य कुराहरू सबै लुटेर लान्छन् । नत्र अफगानिस्तानमा सबै त थियो ।’

‘जस्तो के कुराहरू ?’

‘अफगानिस्तानमा कति धेरै बहुमूल्य धातुहरू पाइन्छ । ती सबै उनीहरू आफैँ उत्खनन गर्छन् अनि आफैँ लैजान्छन् । ती बहुमूल्य कुराहरू नहुँदा हुन् त ती विदेशी सेना उहिल्यै छोडेर गइसक्थे ।’

‘है...ठाउँ पनि कति राम्रो छ । त्यहाँको ठाउँ फेरि हाम्रो हिमाली भेगसँग मिल्छ । त्यसैले खुदा गवाह पनि नेपालको मनाङ–मुस्ताङमा बनाएको थियो ।’

‘कति धेरै ठाउँहरू छन् अफगानिस्तानमा । सबैमा त हामी जान पाउँदैनौँ । दिदी सरकारी कारिन्दा भएकाले हाम्रो परिवारलाई झन् अप्ठेरो छ ।’

अफगानिस्तान एकताकाको हिप्पी ट्रेलमा पर्ने देश थियो । निकै हिप्पीहरू त्यहाँको सुन्दरताले त्यतै हराउँथे पनि । हिप्पी ट्रेलको कथा सुनेदेखि अवचेतन मनमा कुनै दिन सडकबाटै अफगानिस्तान पुग्ने रहर पलाएको पनि निकै भयो । तर, त्यहाँको राजनीतिक अस्थिरताले त्यो रहरलाई रहरमै कायम गर्ने प्राय: निश्चित छ । बाहिरबाट जति डरलाग्दो भए पनि भित्र बस्नेका लागि कस्तो होला भन्ने हुटहुटी मेट्न उनलाई प्रश्न सोधेँ, ‘कत्तिको डरलाग्दो छ त्यहाँको जीवन ?’

‘खै कुन दिन बम खस्ने हो र अन्तिम दिन हुने हो, थाहा छैन ।’

यी कुराहरू भन्दा अनुहारको हाँसो कत्ति पनि विचलित हुन्थेन । मानौँ, यो सामान्य कुराको जाहेरी थियो । अफगानिस्तानको यो अवस्थाका बारेमा त खालिद हुसेनका उपन्यासहरू द काइट रनर र थाउजेण्ड स्प्लेन्डिड सनमा पनि पढिएको हो । मलालाको आई एम मलालामा पनि यी कुराहरू पढिएका हुन् ।

शिक्षा आर्जनमा परेको बाधा र मलालाले देखाएको साहसको बदलामा उनीमाथि प्रहार गरिएको गोली आदि सबैको झल्को त्यो कुराकानीमा आइरहेको थियो । यो भ्रम हो कि सत्य, म भन्न सक्दिनँ, तर उनले पनि एक साथीको कुरा गरेकी थिइन् । एकदमै मिल्ने साथी । सँगै पढ्ने साथी जो विद्यालयमा भएको तालिबानी आक्रमणमा परी मृत्युलाई जितेर बाँचेकी थिइन् । तर, मृत्युको डर सँगै थियो ।

‘ल, तपाईंको दाजुसँग कुरा गर्नुस् !,’ हामी त्यस्तैत्यस्तै कुरा गरिरहँदा एक जना गलामा परिचयपत्र झुण्ड्याएका एक व्यक्ति हामीसामु आएर नाम यकिन गरेर उसलाई फोन दिए ।

एकछिन अलमलिएर उसले फोन समाती । थोरै कुरा अनि धेरै भक्कानो छोडेर रुवाइका साथ केही बेर कुरा गरिन् । अनि फोन फेरि तिनै व्यक्तिलाई फर्काइन् । फोन समात्ने संयमित हुँदै कुरा गरे र त्यसपछि हामीकहाँ आए । सहयोग गरेकोमा धन्यवाद भने । अनि केही चाहिए खबर गर्न भने ।

‘अफगानिस्तानको खालिद हुसेनलाई चिन्नुहुन्छ ?’

‘मै हो !’

‘होइन, ऊ त अमेरिकामा हुनुपर्ने । उसका तीन किताब छन् । मैले दुइटा पढेको छु ।’

‘म त बेरुतमै छु । लेखेको चाहिँ केही छैन ।’

‘तर, तपाईंको नाम खालिद हुसेन हैन र ?’

‘हो त ! हेर्नुस् न !’

खालिदले आफ्नो परिचयपत्र अघि सारे । मैले परिचयपत्रबाट नाम पढ्ने असफल प्रयास गरेँ । फेरि अविश्वास गरेजस्तो नहोस् भनेर उनको मुहार हेरेर हाँसे । खालिदले हामीलाई त्यहाँबाट लबिसम्म लग्न सक्ने प्रयास गरे । विमान उड्नुभन्दा ३ घण्टाअघिसम्म त जान मिल्थ्यो तर त्यसभन्दा अघि लबिमा पस्न मिल्थेन । त्यही नियमले उनलाई पनि बाँधेको थियो । सुरक्षाकर्मी गुहारेर लगेज हातमा पार्नेसम्म गरिदिए ।

तर, त्योभन्दा बढी उनको केही सीप लागेन । खासमा मेरो सानो लगेजमा बहिनीको बिहेका लागि ल्याएका सामान थिए । बिहेको अघिल्लो दिन घर पुग्ने भएकाले सो लगेज पछि घर पुग्नुको खास अर्थ हुन्थेन । त्यसैले पनि सो लगेज हातमा लाग्नु जरुरी थियो ।

उनले भनेजस्तै यो सबै ईश्वरले लिएको कुनै परीक्षा होस् । त्यो परीक्षा उनले पास गरून् । अरु त के नै गर्न सकिन्छ र ?

‘त्यो लगेज हामीले लिन पाउन्न । त्यतैको कर्मचारीलाई ल्याइदे भन्दा पैसा माग्छन् ।’ सुरेशले फोनमा भनेको थियो । ऊ पनि सस्तो टिकटको यात्रामा यसैगरी फसेको थियो । अनि लगेज लिनैका लागि पनि थप पैसा तिर्नुपरेको थियो ।

‘तिमीहरूलाई खानेकुरा केही चाहिन्छ भने खबर गर, म ल्याइदिन्छु,’ ट्रेमा चिया बोकेर ल्याएका खालिदले जानकारी गराए । हामी अपरिचित ठाउँमा सहयोगी भेटिएकैमा गद्‌गद थियौँ । चिनेको कोही छ भन्नेले नै पर्याप्त ढाडस दिइसकेको थियो । त्यही कृतज्ञता दर्शाएर हामी फेरि आपसी कुराकानीमै लाग्यौँ ।

‘माफ गर्नुस्, म अलि भाभुक भएँ ।’

‘हैन केही छैन,’ फकाउने शब्दको अभावमा यत्ति भन्यौँ ।

‘म रुँदा बाँदरजस्तो देखिन्छु भन्छन् । रोक्नै सकेन,’ यत्ति भन्दै उनी फेरि खितखिताइन् ।

त्यसपछि फेरि पहिलेका जस्तै कुराहरू अघि बढे । त्यस्तै, उडानको ४ घण्टा बाँकी हामीलाई जान दिइयो । शारजहाँसम्म हामी सँगै जहाजमा भयौँ । उनलाई दाइले शारजहाँहुँदै काबुलको टिकट पठाइदिएका थिए । शारजहाँको छोटो विरामका कारण हामी हतारमा छुट्टिएपछि फेसबुक मात्रै हामीलाई जोड्ने माध्यम भएको थियो ।

कहिलेकाहीँ मैले राखेका तस्वीरहरूमा उनको प्रतिक्रिया आउँथ्यो । उनी आफैँचाहिँ कहिल्यै कुनै तस्वीर राख्दिन थिइन् । केही धार्मिक मान्यताले त केही सुरक्षा खतराले उनले त्यसो गरेको हुनुपर्छ ।

‘हाई !'

'यहाँ केही ठीक छैन । हाम्रो परिवार पनि खतरामा छ । थाहा छैन के हुने हो । थाहा छैन, कहिले मृत्यु आउने हो । प्रार्थना गर्नुस् कि सबै ठीक होस् ।’

उनको जवाफ आउन त्यति समय लागेन । जवाफले एक किसिमले सान्त्वना त दियो तर फेरि त्यो सान्त्वनाको क्षणभंगुरता पनि तुरुन्तै याद गरायो ।

‘इन्साल्लाह, सबै ठीक हुनेछ । आफ्नो ख्याल राख्नुहोला । सायद समयले सबै ठीक गर्दै लैजाला ।’ मसँग यी कोरा शब्दबाहेक उनलाई सुनाउन केही थिएन ।

‘इन्साल्लाह, एक दिन सब ठीक भएर जानेछ । मलाई विश्वास छ कि यो अल्लाहले हामीसँग लिएको केही दिनको परीक्षा मात्रै हो ।’

यसपछि पनि संवादहरू त भए तर ती संवादमा कुनै सुखद कुरा छैनन् । अगस्त ३१ तारिखमा अमेरिकाको अन्तिम विमानले अफगानिस्तान छोडेको छ । उनीहरूको देशबाहिर निस्किने प्रयास सफल भएको छैन । सरकारी कारिन्दा, त्यो पनि महिला भएका कारण पहिले पनि हिँडडुलमा खतरा थियो भन्थिन् ।

अब त झन् देशै तालिबानले खाएको छ । अब उनीहरूको के होला ? डाक्टरीको पढाइ सकेर अर्थशास्त्र पढ्ने उनको इच्छा अब के होला ? म सोच्न पनि सक्दिनँ । झन् यो अप्ठेरोमा केही गर्न नसक्दाको लाचारीले झनै मन पिरोल्छ । उनले भनेजस्तै यो सबै ईश्वरले लिएको कुनै परीक्षा होस् । त्यो परीक्षा उनले पास गरून् । अरु त के नै गर्न सकिन्छ र ?

तस्वीर : रोयटर्स, फ्रान्स २४ र गेट्टी इमेज

प्रकाशित मिति: शनिबार, भदौ १९, २०७८ १२:२६