युग पाठकको 'उर्गेनको घोडा' यसरी बन्यो 'उर्गेनेर घोडा'

A+ A A-

२०६६ सालमा नेपाली भाषामा प्रकाशित भएको युग पाठकको उपन्यास ‘उर्गेनको घोडा’ अहिले बङ्गलाभाषीमाझ पनि पुगेको छ । बङ्गालमा राजनीति र साहित्यमा समानान्तर रूपमा सक्रिय रहेका शमीक चक्रबर्तीले उर्गेनको घोडालाई ‘उर्गेनेर घोडा’ को रूप दिएका छन् । यसअगाडि इन्द्रबहादुर राईको ‘ आज रमिता छ’, छुदेन काविमोको ‘फातसुगं’ पनि नेपालीबाट बङ्गला भाषामा अनुवाद गरिसकेका शमीकसँग उर्गेनको घोडा अनुवादको छेको पारेर गरिएको कुराकानी:

नेपाली भाषामा प्रकाशित 'उर्गेनको घोडा' उपन्यास बङ्गलाभाषी पाठकले पनि पढ्नुपर्छ भन्ने किन महसुस भयो, तपाईँलाई ?

दार्जिलिङ तथा भारतीय नेपाली साहित्यका केही कृतिहरू प्रकाशित भएपछि धेरै जनाले नेपालको साहित्यबाट पनि अनुवाद गर्ने सुझाव दिए । खासगरी आन्दोलन (माओवादी आन्दोलन)कालको कुनै उपन्यास अनुवाद गर्न पाए हुन्थ्यो भन्ने कुरा गरे साथीहरूले । मलाई पनि यस्ता साहित्यिक कृतिहरू अनुवाद गर्ने रहर थियो । किनभने त्यस आन्दोलमा सानोतिनो भए पनि त्यसप्रति एैक्यवद्धता यताको समाजबाट पनि थियो । र, बङ्गलाभाषी पाठकहरू धेरैजसो वामपन्थी विचारका रहेकाले देश/विदेशको सङ्घर्ष/क्रान्तिको साहित्य रुचाउने मान्छे त अनगन्ती छन् । तर, नेपालको यस्तो साहित्य बङ्गालमा आएकै थिएन । त्यसैले यसको खाँचो महसुस भयो ।

तपाईंले अनुवाद गर्नुअगाडि मात्रै उर्गेनको घोडा किताबका बारेमा थाहा पाउनुभएको हो कि पहिले नै यो किताबका बारेमा जानकारी थियो ?

यो किताबबारे मलाई जानकारी त थियो नै । धेरै जनाबाट सुनेको थिएँ, राम्रो उपन्यास हो भनेर । पढेको चाहिँ थिइनँ । सन् २०२० को कोरोनाकालीन लकडाउनकालमा अन्य केही अनुवाद कार्य गरिसकेपछि नेपालको क्रान्तिकाललाई लिएर लेखिएको कुनै उपन्यास अनुवाद गर्नुपर्छ भनेर एकपछि एक ‘पल्पसा काफे’, ‘तुइन’, र ‘उर्गेनको घोडा’ पढेँ । कतिपय साथीले ‘नयाँ घर’ पनि सुझाएका थिए । तर लकडाउनले गर्दा धेरै नेपाली किताब हात परेनन् । अन्तत: रोजेँ ‘उर्गेनको घोडा’।

अनुवादमा कति समय लगाउनुभयो ?

सन् २०२० को आगस्ट महिनामा सुरु गरेको थिएँ । त्यो अगस्ट/सेप्टेम्बरमा गरेँ । त्यसपछि लकडाउन खुल्यो, अरू कामहरूमा व्यस्त भएँ । त्यति धेरै काम गर्न नै सकिनँ । फेरि २०२१ को मे महिनामा रफ्तारसित काम गरेर प्रथम खेस्रा तयार भयो । अनि दोहोर्‍याएर करेक्सनको काम गरेँ । जम्मा जोडेर तीन/चार महिना समय लाग्यो भन्दा हुन्छ ।

अनुवादको सिलसिलामा यसका मूल लेखक (युग पाठक) ले कति सहयोग गर्नुभयो ? अनुवादका क्रममा मूल लेखकसँग तपाईँको छलफल भयो कि भएन ?

धेरै सहयोग गर्नुभयो । मैले पहिल्यै अनुवाद गरेको ‘फातसुङ’ उपन्यासका लेखक छुदेन काबिमोज्यूका माध्यमबाट युग पाठकज्यूसँग सम्पर्क भएको थियो ।

अनुवादको अनुमतिका साथै उहाँले नै सफ्टकपि पठाउनेसम्मको सहयोग गर्नुभयो । यो अवधिभर हामी सम्पर्कमै बसेका थियौँ । केही शब्दहरूका अर्थ, वाक्यगठन आदि बुझ्न कोही बेला समस्या भयो मलाई, उखानटुक्कामा पनि कमजोर छु म, नेपालको प्रचलित नेपाली भाषासँग कताकता अपरिचित पनि छुजस्तो लाग्छ ।

यी सबै कुरामा युगजीले मद्दत गर्नुभयो । तर, अनुवादको सुरुवातमा जति मद्दत लिनुपर्‍यो, विस्तारै त्यसको जरुरत घट्दै गयोजस्तो लाग्यो मलाई । अनुवादबाहेक अन्य वैचारिक कुराहरू लिएर बरु छलफल बढ्यो हामीबीचमा ।

नेपालको दशवर्षे सशस्त्र संघर्ष (२०५२–२०६३) लाई मुख्य सन्दर्भ बनाएर लेखिएको यो किताब त्यहाँको परिवेश/पाठकका लागि कति सान्दर्भिक होला ?

मैले बङ्गला अनुवादको भूमिकामा यसबारे लेखेको छु:

‘मुक्त बजार नीति’को होहल्ला अनि ‘इन्ड अफ हिस्ट्री’को भ्रम भरिएको नब्बेको दशक पार हुनेबित्तिकै उत्तरी हिमालयको नेपालबाट एक मन्द पवन बग्दै आयो । क्रान्तिका लागि तृष्णार्त विश्वासीको हातमा एक गिलास चिसो पानी दिने आश्वासनसितै नयाँ शताब्दीको सुरुमा शिर उचालेको थियो सगरमाथाको देशले । दशक–दीर्घ जनयुद्ध फेरियो जनसङ्घर्षको उभारमा ।

जीवन र जमाना परिवर्तनको आशा चुहुँदै हामीलाई भिजाउन थाल्यो । त्यो क्रान्तिको प्रयास कुन किसिमको हो- नवजनवादी क्रान्ति हो कि समाजवादी, दीर्घकालिक जनयुद्ध हो कि शहरकेन्द्रित अभ्युत्थान, यस्ता सैद्धान्तिक खैरोपन पार गरेर जीवनलाई हरित बनाउँदै थिए नयाँ नेपालका प्रगतिशील जमातहरूले । अनि त प्यारो रातो दिन जितेर ल्याउने आँटिलो सपना बगिरहेको थियो छिमेकी देशको पहाड, मधेसमा ।

सन् २००६ को कुरा हो । धेरै मन लगाएर बनाइएको पोस्टरको डिजाइन फ्लपीमा बोकेर कोलकाता कलेज स्ट्रिट महल्लाको एक प्रिन्टिङ प्रेसमा गएको थिएँ । काठमाडौंको बाटोमा ‘नेपाल राजतन्त्रको पतन होस्’ लेखिएको विद्रोही युवाहरूका रवाफ छर्लङ्ग देखिएको पोस्टर ले-आउट प्रेसमालिकको कम्प्युटरमा खोलेर देखाउनासाथ प्रेसमा आएका एक अज्ञात भलाद्‌मीले भन्नुभयो, ‘यो पोस्टर छाप्न कति खर्च लाग्छ, म दिन्छु नि ।’

त्यसताका उम्लिरहेको नेपालले अनेकौँ मानिसका उकुसमुकुसलाई साम्य पारेको थियो भन्ने कुरालाई यस घटनाले पुष्टि गर्दै छ । कोलकातावरिपरिका जिल्लाहरूमा विभिन्न ऐक्यवद्धता सभा, नेपाल दूतावासमा विरोध प्रदर्शनजस्ता धेरै कार्यक्रमहरूमा विभिन्न खेमाका क्रान्तिकामी मानिशहरूका साथै कैयौँ प्रवासी श्रमजीवी नेपालीहरूका अनुहार पनि देखापर्थे ।

तिनीहरूको देशमा पहाडी गोरेटोदेखि शहरी राजमार्गसम्मका जोखिमपूर्ण लडाइँ, वा जेलबन्दी महिलाहरूको साहसिक जेलब्रेकजस्ता घटना मात्रै होइन, पार्टी सिद्धान्त (राज्य नीति) र संयुक्त मोर्चाबारे कैयौँ ताजा विचारको मन छुने पवन पनि बगिरहेको थियो । टाढाका पहाडे जिल्लाहरू, हिमालको कोखबाट पनि जनआकांक्षाको गर्जन रातो झण्डाको सङ्केतले प्रतिध्वनित हुँदै थियो । हजारौँहजार मानिसहरू राजधानीतिर ओइरिइरहेका थिए ।

कैयौँ शताब्दीको राणाशाहीको पतन र संविधानसभा तथा पूर्ण संसदीय लोकतन्त्र स्थापनाको आश्वासनसाथ समाप्त भएको थियो त्यो उथलपुथलपूर्ण चरण ।

यसबाट बुझ्न सकिन्छ होला, त्यतिबेला कस्तो आशा बोकेका थिए यताका क्रान्तिकामी मानिसहरूले । अनि पछिबाट यस आन्दोलनमा कसरी विचलन आयो, त्यो पनि निकै चर्चामा थियो । यसैले बङ्गलाभाषी पाठकलाई यस उपन्यास पढाउने रहर जाग्यो ।

सन् १९७० को दशकमा माओवादी आन्दोलनको प्रभावमा रहेको बंगाली समाज र सन् १९९६ बाट माओवादी आन्दोलनको प्रभावमा परेको नेपाली समाजका बीच त्यस्तो कुन समानता देख्नुहुन्छ, जसले गर्दा तपाईंले उर्गेनको घोडा उपन्यास अनुवाद गर्नुभयो ?

सन् १९७० को दशकको नक्सलवादी आन्दोलनको गहिरो प्रभाव थियो बङ्गाली समाजमा । हामी र हाम्रो पिँढी त्यस्तै कुराहरू पढेर, कथाहरू सुनेर हुर्केको हो ।

यादवपुर युनिभर्सिटी इञ्जिनियरिङ पढ्दापढ्दै राजनीतिक गतिविधिसँग संलग्न भएँ । अनि ६०/७० को दशकको आन्दोलनबारे मूल्याङ्कन पनि बन्यो, र जुनै पनि आन्दोलनबारे सकारात्मक र नकारात्मक पाटाहरू हेर्ने दृष्टिकोण आफ्नो मनभित्र विकसित हुँदै गयो ।

सन् १९६०/७० को बङ्गालको समाज तथा भारतीय समाजको अर्ध–सामन्ती समाजसँग नेपालको जनयुद्धकालका समाजको धेरथोर समानता थियो जस्तो लाग्छ । भिन्नताहरू पनि छन् ।

जनजाति समाजको प्रश्न, नारी जागरणका सवालहरू अहिले जुन प्रकारले सामाजिक पृष्ठभूमिमा उजागर भएको छ, ६०/७० को यताको आन्दोलनकालमा भने यी सन्दर्भहरू त्यति चर्चामा थिएनन्, यी अंशहरूको भागीदारी त्यस आन्दोलनमा धेरै हदसम्म हुँदाहुँदै पनि ।

उपन्यास अनुवाद गर्दैगर्दा त्यस्तो कुनै लाइन वा प्रसंगले छोयो कि जहाँनेर तपाईलाई ओहो, यो त मेरो समाजको कुरा हो भन्ने लाग्यो ?

यसरी भन्न त गाह्रो छ । धेरै ठाउँमै त्यस्तो लाग्यो । ग्रामीण जीवन, कृषिको सङ्कट, साहुकारको दबदबा, सशस्त्र बलको अत्याचार, लेखक/बुद्धिजीवी/पुलिस/विद्यार्थी पात्रहरूका केही सन्दर्भ र दुविधा, राजनीतिककर्मीहरूका जीवन र बलिदान आदि धेरै ठाउँ एउटाएउटै लाग्यो ।

सानैदेखि बङ्गाली समाजमा हुर्केको म कार्यरत छु जुन मानिसहरूबीच, त्यस भारतीय नेपाली समाज वा पहाड/तराई/डुवर्सको अन्य उत्पीडित जनजातिका पीडा महसुस गर्छु, जुन यस उपन्यासमा वर्णन गरिएको तामाङ जनजातिको पीडासँग धेरै मिल्दो रहेछ । राष्ट्रियताको मुक्तिसङ्घर्षसित वर्गमुक्तिको सवाललाई हेर्ने सन्दर्भमा दोर्जेसँग मेहेन्दोको बातचितजस्ता स्थितिमा पनि कति पल्ट परेको छुजस्तो लाग्छ ।

तपाईंले अन्य किताबहरू पनि अनुवाद गरिरहनुभएको देखिन्छ । उर्गेनको घोडा अनुवाद कति सहज वा असहज रह्यो ?

अनुवाद गर्न त त्यति समस्या भएन । यसभन्दा ‘आज रमिता छ’ अनुवाद गर्नु धेरै च्यालेन्जिङ थियो, इन्द्रबहादुर राईको लेखनशैलीलाई समातेर राख्ने कोसिसले गर्दा । समय पनि त्यसमा ज्यादै लागेको थियो र सफल अनुवादको फिडब्याक पनि आइरहन्छ, त्यो किताबबारे । ‘उर्गेनको घोडा’ अनुवाद गर्दा त्यस्तो समस्या भएन ।

टेन्स (काल) को केही समस्या भएको थियो । सिलिक्मोको कलिलो उमेरका कहानी वर्णन गरिएको अंशमा अलिकति समस्या भएको थियो । ‘क्सियोस्’ जस्ता प्रयोगलाई बङ्गला भाषामा रूपान्तरण घुमाएर गर्नपर्‍यो । युग पाठकजीको अनुमति लिएर बङ्गला उच्चारण सजिलो हुन्छ भनेर ‘म्हेन्दो’लाई ‘मेहेन्दो’ गरेँ, अनि ‘यमन’लाई ‘इमन’।

तामाङ शब्द र वाक्यहरू त्यत्तिकै राखेको छु । ब्राकेटभित्र अर्थसहित । जुन नेपाली शब्दहरूको समानान्तर बङ्गला छैन, त्यस्तोमा मूल नेपाली शब्द राखेरै दुई/चार शब्दमा फुटनोट प्रयोग गरेको छु, सम्बन्धित पृष्ठमा । पाठकलाई सजिलो हुन्छ भनेर । पुराना अनुवादहरूमा पनि यस तरिकालाई धेरै जनाले मन पराए ।

मेरो सीमित नेपाली साहित्यमाथिको ज्ञानबाट मलाई लाग्यो, दार्जिलिङको साहित्यमा आदरार्थी शब्द बढी प्रयोग हुने गर्छ । वाक्यगठनमा पनि लचिलोपन कम देखिन्छ, जबकि यस किताबमा बङ्गलासँग नजिकपन ज्यादा देखियो, र त्यसले गर्दा सजिलो पनि भयो मलाई ।

एउटा समाज देश, काल र परिस्थितिमा लेखिएको साहित्य अर्को भाषा देश, काल र परिस्थितिमा अनुदित हुँदा त्यसको मूल मर्म छोपिन्छ भन्ने छ । तपाईंलाई के लाग्छ ? उर्गेनको घोडाको मूल मर्म बचाउन कत्तिको चुनौतीपूर्ण रह्यो ?

यो त अनुवाद कार्यमा सबभन्दा ठूलो च्यालेन्ज हो । मैले सकेसम्म कोसिस गरेँ । धेरैजसो यस्ता च्यालेन्जिङ ठाउँहरूमा राम्रोसँगै मर्मलाई बरकरार राख्नसकेँजस्तो लाग्छ । एक/दुई ठाउँ अझैँ समय दिएको भएँ झन् राम्रो हुन सक्थ्योजस्तो पनि छ । प्रुफ हेरिदिने भाइले भन्दै थियो, उसले प्रुफ रिडिङ बिर्सेर बीचबीचमा कतिकति पेज पढिरहेको थियो अरे, अनुवादको गति सजिलो भएर । अहिले भने अलिअलि गर्दै प्रतिक्रियाहरू आइरहेका छन् ।

अनुवादबारे सबै जनाको राम्रो फिडब्याक छ । हिजो मात्रै एक जना अपरिचित पाठकको प्रतिक्रिया पाएँ । अनुवाद राम्रो भएको छ भनेर नै रातभरि पढिसकाएर बिहान ४ बजे इनबक्समा मेसेज गर्नुभएको छ । साथमा उपन्यासबारे टिप्पणीहरू पनि थिए । ती अपरिचित पाठकले यो अनुवाद पढेर अन्य नेपाली अनुवादहरू पनि पढ्ने इच्छा व्यक्त गरे । एक जनाको प्रतिक्रिया यस्तो पाएँ कि घोडाका दृश्यहरूको वर्णनमा यताका स्थानीय तत्त्वहरू समेटिएको भए राम्रो हुन्थ्यो ।

नेपाली साहित्य अनुवाद भएर विश्व बजारमा र विभिन्न भाषी भारतीय पाठकमाझ पनि पुग्न सकेको छैन । साथै, नेपाली पाठकहरूमाझ पनि बङ्गला साहित्य पर्याप्त मात्रामा पुग्न सकेको छैन । यसका बीच के कुराको कमी देख्नुहुन्छ ? र, यो खाडल पुर्न दुवैतर्फका साहित्यकारले के गर्न सक्छ्न ?

हजार वर्षअघि लेखिएको प्राचीनतम बङ्गला काव्य मानिने चर्यापद वा चर्यागीतिका ताडपातका दस्तावेजहरू नेपाल राजदरबारबाट इस्वी संवत् १९०७ मा पण्डित हरप्रसाद शास्त्री महाशयले पुनरुद्धार गरेका थिए । जुन बङ्गला भाषाको विकासबारे शोधका लागि महत्त्वपूर्ण माइलखुट्टी हो । साथै, यस कुराले बङ्गला र नेपाली भाषाबीच आदानप्रदानको पुरानो इतिहासबारे पुष्टि गर्दै छ ।

तर दुःखद कुरा हो, अचेल यस्तो आदानप्रदान देखिँदैन । मलाई यसबारे पहिला के–कस्ता कामहरू भएका छन्, त्यसबारे विस्तृत जानकारी छैन । किनभने नेपाली साहित्यसित मेरो सम्बन्ध छ/सात वर्षअघिदेखि मात्रै हो । कम समयको भए पनि गहिरो सम्बन्ध बनिँदै गरेको महसुस गर्छु । नेपाली साहित्यलाई अन्य भाषाहरूमा अनि अन्य भाषाको साहित्यबाट र विश्वसाहित्यबाट महत्त्वपूर्ण कृतिहरू नेपालीमा अनुवाद गर्ने कदम उठाउनुपर्छ । यस्ता अनुवाद साहित्यको केही काम गर्ने कोसिस गर्दै छौँ ।

तर, यो काम अझै रफ्तारसित, अनि व्यवस्थित, सामूहिक र व्यापक रूपले गर्नुपर्ने हो । नेपालमा यस्ता केही काम भए तापनि भारतीय नेपालीभाषीहरूबीच यस्तो अनुवाद कार्य कम देखेको छु ।

त्यसो गर्दा आमजनसमूहका एउटाको जीवन/पीडा/सङ्घर्ष/समाधानले अर्कोलाई बाटो देखाउन सक्छ, जोड्न सक्छ एकअर्कालाई । सानैदेखि देशविदेशको साहित्यसँग परिचय भएको थियो अनुवाद साहित्यबाट नै ।

युरोपीय साहित्य, रूसी साहित्य, जापान वा अफ्रिकाको साहित्य, ल्याटिन अमेरिकन साहित्यहरू बङ्गलामा पढेरै हुर्केका थियौँ हामी । अरुण सोम वा मानवेन्द्र बन्द्योपाध्यायजस्ता धेरैले हामीलाई बङ्गलामा विश्वसाहित्य चिनाए । त्यसैले अब मैले चिनेको भारतीय नेपाली पाठकहरूबीच यस्तो अनुवादको कमीले गर्दा देखापरेको पार्थक्य पनि महसुस गर्छु ।

उर्गेनको घोडालाई लिएर बङ्गाली पाठकहरूको के-कस्तो प्रतिक्रिया आइरहेको छ ?

धेरै प्रति त सर्कुलेसनमा गएको छैन । बङ्गला भाषाको कुनै पनि किताबबारे न्यूनतम सङ्ख्यक भन्नलायक प्रतिक्रिया नै आउँदैन, जबसम्म कोलकाता पुस्तक मेला पार गर्दैन ।

किताबको कोसेढुङ्गा हो कोलकाता पुस्तक मेला र जिल्ला पुस्तक मेलाहरू । तर पनि प्रश्न आइहालेकाले प्राथमिक प्रतिक्रियाको हिसाबले भन्दाखेरि कसैलाई नेपालको क्रान्तिकालले छोप्यो, कसैलाई उपन्यासको पात्रको हिसाबले मेहेन्दो एकदमै मनछुने लागेको छ, कोही उपन्यासको समानान्तर कथन र पठनको शैली मोहित भएको छ ।

कोही नेपालका कम्युनिस्ट आन्दोलन/सशस्त्र गेरिला युद्ध, राष्ट्रियताको सवाल वा इतिहासको गतिपथलाई मनपराइरहेका छन् । एक शब्दमा भन्ने हो भने बङ्गाली पाठकहरूले मनपराइरहेका छन्, र म पनि अझै बढी सङ्ख्यामा प्रतिक्रिया आउने प्रतीक्षामा छु ।

तपाईँले यसअगाडि अरु कुनै नेपाली भाषाका किताब अनुवाद गर्नुभएको थियो ?

दार्जिलिङ र वरपरका समकालीन युवा कविहरूका कविताहरूको बङ्गला अनुवाद सङ्कलन ‘आजकेर उत्तर’ सन् २०१४ मा प्रकाशित भएको थियो ।

पर्चा/पुस्तिका/निबन्धहरूबाहेक प्रथम काम यो गरेको थिएँ, जुन सङ्कलनमा अरूहरूको पनि भागीदारी थियो । सन् २०१९ मा छुदेन काबिमोद्वारा रचित ‘फातसुङ’ बङ्गलामा अनुवाद गरेको थिएँ ।

यसभन्दा अघि सुरु गरे तापनि ‘आज रमिता छ’ को बङ्गला अनुवाद प्रकाशित भयो सन् २०२० मा । एकैसाथ अंग्रेजीबाट नेपालीमा अनुवाद गरेको थिएँ दक्षिण अफ्रिकी नभेला वा सानो उपन्यास ‘टोकोलोश’। अनि त्यसपछि यस सन् २०२१ मा आयो ‘उर्गेनेर घोडा’ । अझै यस्ता कामहरू गरिरहेको पनि छु, मेरो सामाजिक/राजनीतिक गतिविधिहरूको बीचबीचमा ।

बङ्गला साहित्यको महत्त्व भारतीय पाठकमाझ विशेष खालको छ । त्यसको झल्को सिनेमामा समेत पाइन्छ । एउटा अनुवादकको रूपमा नेपाली साहित्यको महत्त्व तपाईंले बुझ्नुभएको छ । यहाँको कुन विधा प्रभावशाली र कुनचाहिँ कमजोर लाग्छ ?

नेपाली साहित्यका विभिन्न विधाहरूबारे सोध्नुभएको हो तपाईँले ? मलाई लाग्छ, यसबारे मन्तव्य गर्नलाई यथेष्ट ज्ञान र जानकारी मसित छैन । नेपाली साहित्य भने त्यति ज्यादा सङ्ख्यामा पढेको पनि छुइनँ । नेपालको त झनै कम पढेको छु । पढ्ने इच्छा छ । कुनकुन पढ्नुपर्ने हो, त्यसबारे सुझाव पनि चाहियो मलाई । बङ्गला साहित्य जसरी हुर्किने क्रमकै साथी थियो, नेपाली साहित्यबारे त त्यस्तो हुने थिएन पनि । भारतीय नेपाली साहित्य अलिअलि पढेको छु भन्दा हुन्छ । धेरै कविता, केही लघुकथा, मुट्ठीभर उपन्यास मन पर्‍यो वा निकै प्रभावशाली लाग्यो ।

कुनै समय थियो जतिबेला बंगालमा महाश्वेता देवीजस्ता साहित्यकार जन्मिए र उनलाई पढ्नु भनेको समाज बुझ्नु हुन्थ्यो । आजका दिनमा बंगाली साहित्यमा त्यस्ता कुनै साहित्यकार हुनुहुन्छ, जसको नाम लिन सकियोस् र उहाँलाई नेपाली पाठकले छुटाउन नमिल्ने ?

बङ्गला साहित्यमा समाज र आममानिसको जीवनबारे संवेदनशील साहित्यकार र कृतिहरू आइरहने क्रम धेरै पुरानो हो । शरतचन्द्र चट्टोपाध्याय, मानिक बन्द्योपाध्याय, विभूतिभुषण बन्द्योपाध्याय, बेगम रोकेया, जीवनानन्द दास, वीरेन्द्र चट्टोपाध्याय, कमलकुमार मजुमदार, शङ्ख घोष, नवनीता देवसेन, देवेश रायहरूहुँदै अनगिन्ती साहित्यकारहरूले समाजलाई प्रतिविम्बित गर्ने साहित्य लेखेका छन् ।

महाश्वेता देवी पनि त्यस्तै एक जना हुन्, मुख्यतः आदिवासी समाजको पीडालाई बङ्गला साहित्यको मूलधारमा ल्याइन् । एकाएक सामाजिक आन्दोलन वा सङ्कटहरूले नयाँनयाँ साहित्यकार र कृतिहरूका जन्म दिएका छन् ।

यता मात्र होइन, पारि पूर्वी बङ्गाल (बङ्गलादेश) बाट पनि अखतारुज्जामान इलियास, सैयद वालीउल्लाह, निर्मलेन्दु गुनजस्ता साहित्यकारहरू आए । धेरै नामहरू छुटे पनि ।

वर्तमानमा त्यो उचाइको नभए पनि सामाजिक मुद्दा र जनजीवनमाथि धेरै जनाले लेखिरहेका छन् । तीमध्ये विशेष कुनै नाउँ उल्लेख गर्नु मुस्किल छ । बानी बसु, स्वप्नमय चक्रवर्ती, अनिता अग्निहोत्री, तिलोत्तमा मजुमदार, प्रचेत गुप्त, उल्लास मल्लिक, अधिर विश्वास, विमल लामाजस्ता धेरै साहित्यकारहरूले सामाजिक सन्दर्भमा राम्रो लेखिरहेका छन् ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, भदौ १२, २०७८ ०७:१६