साइकलमा तरकारी बेच्ने सुमित्रा : २२ वर्षमा श्रीमान्‌ गुमाइन्, अनेक दु:ख झेलिन्, अनि खेती सुरु गरिन्

साइकलमा तरकारी बेच्ने सुमित्रा : २२ वर्षमा श्रीमान्‌ गुमाइन्, अनेक दु:ख झेलिन्, अनि खेती सुरु गरिन्

A+ A A-

सोमबार मध्याह्न १२ बजे । भरतपुरमा घाम चर्केको छ । सुमित्रा महतो बिहान घरबाट तरकारी बेच्न हिँड्दा भने सिमसिम पानी परिरहेको थियो । उनको जिन्दगी पनि घामपानी जस्तै छ ।

साइकलको क्यारियरमा क्रेट राखेर अगाडिको भागमा सानासाना थैला र जेब्रा झोलामा गरी झण्डै ५० किलो तरकारी लिएर एकाबिहानै भरतपुर आइपुग्छिन् महतो । १ घण्टाको बाटो छिचोलेर साइकलको पाइडल घुमाउँदै भरतपुरको गल्लीगल्लीमा तरकारी बेच्छिन् उनी ।

कालिका नगरपालिका–५ पदमपुरबाट साइकलमा तरकारी बेच्न आउनु महतोको दैनिकी हो । यो दैनिकीभित्र उनको संघर्ष, जिम्मेवारी र आत्मनिर्भरताको कथा लुकेको छ । महतोले पदमपुरमा १० कठ्ठा जग्गामा तरकारी खेती र २ कठ्ठामा केरा खेती गरेकी छिन् । त्यही उत्पादन भरतपुरमा ल्याएर बेच्छिन् । उनले यसरी तरकारी खेती गर्न थालेको १० वर्ष अगाडिदेखि हो ।

पदमपुर तरकारी र केरा खेतीको लागि परिचित ठाउँ हो । कोरोनाअघि उनी र उनका साथी गाउँबाट क्विन्टलका क्विन्टल तरकारी बेच्न अटोमै हाट बजारसम्म लिएर आउँथे । तर, कोरोनाका कारण हाट बजार बन्द भयो । आजभोलि उनीहरूले साइकलमै डुलेर तरकारी बेच्न थालेका छन् ।

बिहानै सुमित्रा र उनका छिमेकी साइकलमा तरकारी लिएर आइपुग्छन् । झिसमिसेमै घरबाट हिँड्ने उनीहरू साढे ६ बजेसम्म भरतपुर आएर गल्लीगल्ली चाहर्छन् ।

सुमित्रा भन्छिन्, ‘कतिले गाउँको लोकल तरकारी भनेर फोन गरेरै पनि मगाउनुहुन्छ, यहाँ ल्याएपछि बिक्री हुन समस्या छैन ।’

गाउँघरमा सबैले तरकारी लगाउने भएपछि खपत कम हुन्छ । तरकारी बिक्रीको लागि विचौलियालाई दिनुभन्दा आफैँ बिक्री गर्दा फाइदा पुग्ने उनको अनुभव छ । ‘तरकारीमा लगानी उठाउन आफैँ बेच्नुपर्छ । अरुलाई बेच्दा उनीहरूले आधाभन्दा बढी खाइदिन्छन् । मैले त सकेसम्म आफैँ बेच्छु, नसक्दा अरुलाई दिन्छु,’ उनले भनिन् ।

सुमित्राको संघर्ष

१७ वर्षको उमेरमा विवाह बन्धनमा बाँधिएकी महतो २२ वर्ष नपुग्दै विधवा भइन् । पैसा कमाएर परिवारलाई खुसी दिने सपना बोकी मलेसिया गएका उनका श्रीमान् बिराज चौधरी २६ वर्षको उमेरमा विदेशी भूमिमै अस्ताए । यो खबरले महतोको जीवनमा उथलपुथल ल्यायो ।

श्रीमान् बित्दा महतोको काखमा डेढ वर्ष र चार वर्षका छोरा थिए । देशमा २०६२/६३ को जनआन्दोलन चर्किरहेको थियो । श्रीमान्‌को शव काठमाडौंसम्म ल्याए पनि गाउँसम्म ल्याउन सकेनन् उनीहरूले । उनले विगत सुनाइन्, ‘श्रीमान्‌को शव काठमाडौं ल्याएपछि आर्यघाटमा अन्त्येष्टि गरियो । म जान पाइनँ । अन्तिम पटक मुख देख्न पनि पाइनँ ।’

श्रीमान्‌ बितेपछि सुमित्राको जीवन त्यति सहज भएन । दुई छोराको पालनपोषण र हुर्काउने जिम्मेवारी उनकै काँधमा आइलाग्यो । घरको आर्थिक स्थिति अत्यन्तै कमजोर थियो । ‘दुःखको सीमा थिएन । दिनभरि मजदुरी गरेर ल्याएर छोराहरूलाई बेलुका खुवाउँथेँ,’ उनी सुनाउँछिन्, ‘साँझ अबेरसम्म काम गरेको दुई सय रुपैयाँ पाइन्थ्यो । त्यति पैसाले छोराछोरीलाई राम्रोसँग खुवाउन पनि पुग्दैनथ्यो ।’

आफ्नो दुःख त छँदैछ, एकल भएपछि उनलाई वरपरका र आफ्नैले पनि हेप्दा भने नरमाइलो लाग्थ्यो । उनले छोराहरूको भविष्य हेरेर सहिन् । भन्छिन्, ‘म आफ्नै काममा लागिरहेँ, अरुले के भन्छन् भन्दा पनि छोराहरू हुर्काउनेतर्फ ध्यान गयो ।’

यही दुःख र जिम्मेवारीले उनलाई तरकारी खेतीसम्म डोर्‍यायो । मजदुरी गरेर पेट भर्न पनि नपुगेपछि महतोले बारीमा तरकारी लगाउन थालिन् । एउटा संस्थाले दिएको तरकारी खेतीबारे तालिम पनि लिएकी उनलाई अगाडि बढ्न सजिलो भयो ।

तरकारी खेती सुरु गरेपछि उनले बेच्न पनि थालिन् । त्यसपछि भने राम्रो कमाइ हुन थालेको उनी बताउँछिन् । अहिले उनले साइकलमै तरकारी बेचेर पनि महिनाको ३० हजार रुपैयाँ कमाउँछिन् । कमाएको पैसा गाउँकै सहकारीमा बचत गर्छिन् । परेको बेला त्यहीँबाट ऋण लिएर तरकारी खेतीमा लगानी गर्छिन् ।

‘तरकारी बेचेरै छोरालाई पढाएँ । घरव्यवहार चलाएँ । पहिलेभन्दा धेरै सजिलो भएको छ,’ ३८ वर्षीया महतोले भनिन् । उनको कान्छो छोरा अहिले कक्षा ११ मा पढ्छन् । जेठो छोराले १२ कक्षा पढेका छन् । जेठो छोराको लागि भर्खरै पोल्ट्री व्यवसाय सुरु गरिदिएकी छन् उनले ।

घरमै पोल्ट्री र तरकारीको पसल खोल्ने सोच बनाएकी महतो भन्छिन्, ‘धेरै दुःख गरियो । अब गाउँतिरै पसल खोलेर बस्ने सोच बनाएकी छु ।’ एकल महिलाको चुनौती र जिम्मेवारीलाई सफलतापूर्वक निर्वाह गरेकी उनी भन्छिन्, ‘दुःखले सिकाउँदो रहेछ । परेपछि गरिँदो रहेछ ।’

तस्वीरहरू : निशा श्रेष्ठ/शिलापत्र

प्रकाशित मिति: शनिबार, भदौ ५, २०७८ ०८:०९