भक्तपुरमा विदेशी पर्यटक घटे, तर मेयर भन्छन् - ‘कोरोनाकाललाई अवसरको रुपमा लिएका छौं’

A+ A A-

कोभिड–१९ का कारण भक्तपुर दरबार स्क्‍वायर अवलोकन गर्न आउने विदेशी पर्यटकको संख्या ह्वात्तै घटेको छ । तर पर्यटक घटेपनि भक्तपुरका मेयर सुनिल प्रजापति भने केही समयपछि सबै घाटा पूर्ति हुने भएकाले आत्मविश्वासी देखिएका छन् ।

वार्षिक दुई/तीन लाख पर्यटक भित्राउने भक्तपुरमा यस वर्ष केवल तीन हजार एक सय १२ विदेशी पर्यटकलाई मात्र स्वागत गर्ने मौका पायो । गत आवमा भने एक लाख ६१ हजार चार सय ९५ विदेशी पर्यटक भक्तपुर आएका थिए ।

विदेशी पर्यटक आउने क्रम सुस्ताएपछि पर्यटक आगमन मार्फत हुने आम्दानी प्रभावित भएको छ । विदेशी पर्यटकबाट वार्षिक करिब २८ करोडसम्म आम्दानी गर्दै आएको भक्तपुर नगरपालिकाले यस वर्ष एक करोड पनि आम्दानी गर्न सकेन । यस आवमा नगरपालिकाको आम्दानी ५३ लाख ७ हजार ३ सय २५ रुपैंयामा सीमित बन्यो ।

यसरी पर्यटक नहुँदा भक्तपुर नगरपालिकाको आन्तरिक आयमा नराम्रो असर परेको भक्तपुर नगरपालिका प्रमुख सुनिल प्रजापति बताउँछन् । पर्यटक नहुँदा झण्डै ३० करोड बराबरको क्षति भएको आँकलन नगरपालिकाले गरेको छ । नगर प्रमुख सुनिल भन्छन्, ‘पहिले जस्तै पर्यटक आएको खण्डमा हामीले ३० करोडसम्म आम्दानी हुने अनुमान गरेका थियौं । कोरोनाले गर्दा ठूलो क्षति भयो ।’

यद्यपि सो क्षति कोभिड-१९ का कारण भएकाले यसलाई स्वाभाविक रुपमा लिनुपर्ने उनको भनाइ छ । यसका लागि नगरपालिकाले वैकल्पिक आन्तरिक स्रोतहरु बनाउन पहल गरिरहेको नगर प्रमुख सुनिलले बताए । ‘कोभिड-१९ का कारण जनताको प्रत्यक्ष गर्नुपर्ने सेवामा भने हामीले कुनै कमी आउन दिएका छैनौँ’, उनले भने ।

सबैभन्दा बढी आम्दानी गर्ने भक्तपुर नगरपालिका

उपत्यकाका तीन प्रमुख सहरमध्ये विदेशी पर्यटकबाट सबैभन्दा बढी आम्दानी गर्नेमा भक्तपुर नगरपालिका पर्छ । ०७५/७६ मा भक्तपुर नगरपालिकाले झण्डै २८ करोडसम्म आम्दानी गर्दा काठमाडौं महानगरपालिकाले केवल १९ करोड आम्दानी गरेको थियो । त्यस्तै ललितपुर महानगरपालिकाले १४ करोड आम्दानी गरेको थियो ।

हाल कोभिड-१९ का कारण पर्यटकको संख्या घट्दा पनि भक्तपुर नगरपालिकाले नै सबैभन्दा बढी आम्दानी गरेको देखिन्छ । यस वर्ष भक्तपुर नगरपालिकाले ५३ लाख आम्दानी गरेको छ भने काठमाडौं महानगरपालिकाले केवल १३ लाख आम्दानी गरेको छ । साथै ललितपुर महानगरपालिकाले केवल १६ लाख आम्दानी गरेको छ ।

कोरोना महामारीलाई अवसरमा बदल्दै

भक्तपुर दरबार स्क्‍वाय वारमा यतिखेर निर्माण, पुनर्निर्माणमा काम धमाधम भैरहेको छ ।

दरबार स्क्‍वायरको वत्सला मन्दिर भर्खरै सम्पन्न भएको छ । तलेजुकाभित्री मठ मन्दिरको पुनर्निर्माणको काम समेत चलिरहेको छ । साथै रानीपोखरीको पनि निर्माण काम पनि हुँदैछ । पाटीहरु निर्माणाधीन छन् । कुनै समय जंगल जस्तो भएको भाजा पोखरीको हाल मन्दिर बनाउन मात्रै बाँकी देखिन्छ । त्यति मात्रै होइन भक्तपुर नगरपालिकाले ७६ करोड लागत्मा १०० शैय्या क्षमता भएको ख्वप अस्पताल पनि बनाउँदैछ ।

‘भक्तपुर आउने जोकोहीलाई कोभिड-१९ ले गर्दा असर परेको प्रत्याभूत हुँदैन’, नगरपालिका प्रमुख सुनिल भन्छन्, ‘अबको ३/४ महिनामा समष्टिगत पुनर्निर्माणजन्य काम सम्पन्न गर्ने योजना छ ।’

हाल कोभिड-१९ को जोखिम कायमै रहेकाले मानिसहरुको भीड देखिँदैन । तरपनि निर्माणजन्य काममा भने यसले प्रभाव परेको छैन । कामहरू धमाधम अघि बढिरहेका छन् ।

कोभिड-१९ का कारण पर्यटन व्यवसाय ठप्प भएपनि यो समयलाई अवसरको रुपमा लिएको नगरपालिका प्रमुख सुनिलको भनाई छ । सुनिल भन्छन्, ‘यो हाम्रो तयारी गर्ने अवधि हो । जुन कुरा हामी हिजोका दिन भीड भएको अवस्थामा गर्न सक्दैन थियौं, यही बेला हामीले गर्ने हो भनेर अहिले निर्माण, पुनर्निर्माण, डेकोरेशनका कामहरु सुरक्षित भएर गरिरहेका छौं ।’

कोभिड-१९ का कारण भएको आर्थिक क्षतिलाई मध्यनजर गर्दै वैकल्पिक स्रोतहरु सिर्जना गर्न पनि आफू लागिरहेको उनले बताए । रात्रिकालीन समयमा पनि हुनेगरी भक्तपुरलाई थप पर्यटकमैत्री बनाउने तयारी रहेको नगरपालिकाको भनाई छ । यसका लागि ठाउँठाउँमा बिजुली, फूल, गमलायुक्त साजसज्जा र ठाउँठाउँमा मौलिक गेटहरु राख्ने काम भइरहेको उनले बताए ।

अब्बल स्थानीय तहमा परिचित भक्तपुर, पर्यटकमैत्री बन्दै

तीन प्रमुख सहरमध्ये भक्तपुर दरबार स्क्‍वायरमा सबैभन्दा धेरै पर्यटक आइपुग्छन् । आजको मितिसम्म भक्तपुर नगरपालिकाले संघ र प्रदेश सरकारसँग बजेटका लागि हात थापेको छैन । विदेशी पर्यटकबाट आफ्नो कोष भर्दै आएको भक्तपुरले आर्थिक रुपमा आत्मनिर्भर नगरपालिकाको पहिचान समेत बनाएको छ ।

अन्य सहरभन्दा भक्तपुर पृथक हुनुको कारण यस्तो छ

नेपालमा मल्लकालीन संरचना अवलोकन गर्नका लागि भक्तपुर जस्तो उपयुक्त ठाउँ अन्त नभएको दाबी गर्छन्, नगर प्रमुख सुनिल । उनी भन्छन्, ‘भक्तपुर आफैंमा कलासंस्कृतिको नगर हो । मूर्त र अमूर्त सम्पदाहरुले भरिएको सहर हो यो । यहाँ मल्लकालीन कयौँ सम्पदाहरु जस्ताको त्यस्तै छन् ।’ लोपोन्मुख सम्पदाको संरक्षण र उत्खननको पनि प्रयास भइरहेको उनको भनाई छ ।

यसका लागि अमूर्त सम्पदा जोगाउन पनि उत्तिकै लागिपरेको उनी बताउँछन् । भक्तपुरमा बनेका पुराना शैलीका मौलिक घर यसको उदाहरण हो ।

नगरपालिकाले पुरानो स्वरुपको मौलिक घर बनाउनेलाई ३५ प्रतिशत अनुदान पनि दिँदै आएको छ । पुरानै स्वरुपको घर बनाउनेलाई काठ र इँटाको लागि ३५/३५ हजार र झिंगटीको छाना बनाउनेलाई थप ३५ हजार दिने गर्दछ । मौलिक स्वरुपका घर निर्माणलाई प्रोत्साहन गर्न यो नीति अपनाइएको उनको भनाई छ ।

हाल परम्परागत स्वरुपमा घर बनाउनेले नगरपालिकाबाट ४ लाख ५७ हजारसम्म अनुदान पाइरहेका छन् । घर निर्माणको मापदण्ड उल्लंघन गरेमा निर्माण सम्पन्न प्रमाणपत्र नदिनुका साथै नगरपालिकाबाट पाउने सेवासुविधा पनि रोकिदिने गरेको नगरपालिकाले जनाएको छ ।

‘मौलिकता कसैले हेर्न चाहन्छ भने भक्तपुर आए हुन्छ । न कुनै यातायातको समस्या, न प्रदूषण न अस्तव्यस्तता !’ कलासंस्कृतिको हिसाबले मात्रै नभएर हरेक हिसाबले भक्तपुर पर्यटकमैत्री भएको उनी दाबी गर्छन् ।

भक्तपुर नगरपालिका 'रोलमोडल' भएको छ : मेयर

सुनिल प्रजापति,मेयर/भक्तपुर नगरपालिका

०४९ सालतिरको कुरा हो । म त्यतिखेर वडा अध्यक्ष थिए । भक्तपुर नगरपालिकाको मेयरमा ज्ञानबहादुर न्याइँच्याइँ निर्वाचित भएका थिए । रामचन्द्र पौडेल स्थानीय विकास मन्त्री थिए ।

भक्तपुर नगरपालिकाले आफ्नो प्रशासन र कामको आफैं स्वामित्व लिने निर्णय गर्‍यो । तर रामचन्द्रजीलाई त्यो कुरा ठीक लागेन । उहाँले कानुनभन्दा बाहिर गएर स्वामित्व लिन मिल्दैन भन्ने आशयसहितको चिठी पठाएर धैरैपटक यो अभियानलाई रोक्ने प्रयास गर्नुभयो ।

हामीले हाम्रो स्वायत्तता हो । हाम्रो क्षेत्रको काम,कुरा हामी नै गर्छौं भनेर धेरैपटक पत्र लेख्यौं।

त्यतिखेर गिरिजाप्रसाद कोइराला प्रधानमन्त्री हुनुहुन्थ्यो । उहाँले भक्तपुर नगरपालिकाले गर्न खोजेको काममा किन अनावश्यक टाउको दुखाइ भनेर भनेपछि मात्रै कुरा टुङ्गिएको थियो । कतिसम्म भने भक्तपुर नगरपालिका नै झण्डै भंग गर्न लागिएको थियो । अहिलेको कानुनले त भंग गर्न मिल्दैन । त्यतिखेर त पाउँथ्यो पनि । भंग हुने धम्कीसम्म पनि हामीलाई दिइएको थियो । तर हामी पछि हटेनौं।

त्यसबेलादेखि नै भक्तपुर घुम्न आउने विदेशी पर्यटकबाट १ अमेरिकी डलर प्रवेश शुल्क लिने निर्णय लागू गरिएको थियो, जुन आज भक्तपुरको पर्यटन व्यवसायको महत्वपूर्ण आधारशिला सावित भएको छ । त्यसकै जगमा अगाडि बढ्दा अहिले हामीलाई राम्रो आन्तरिक आय स्रोतको विकास भएको छ ।

हिजोआज भक्तपुर नगरपालिका रोलमोडल स्थानीय तह सावित भएको छ । काठमाडौं उपत्यकाका अन्य महानगर र नगरपालिकाले पनि भक्तपुरकै सिको गरेर सम्पदा संरक्षणको काम गर्ने जोश देखाएका छन् । तिनलाई सघाउन भक्तपुर नगरपालिका पनि यदाकदा आफैं पनि अघि सर्ने गर्छ । तस्विरहरू : सुशील श्रेष्ठ /शिलापत्र

प्रकाशित मिति: शनिबार, भदौ ५, २०७८ १५:३३