रहरै रहरमा जानीनजानी, सुरु भयो संगीतको 'नवीन' कहानी

A+ A A-

‘साँझपख एकान्तमा, आफैँलाई बिर्सिँदा’

५० को दशकमा सार्वजनिक भएको याे गीत नेपालमा बामे सर्दै गरेको पप संगीतको लागि काेशेढुंगा सावित भयो । फरक स्वाद कुरिरहेका संगीतप्रेमीलाई नवीन के भट्टराईको यस गीतले मन्त्रमुग्ध पारिदियो ।

नवीन काठमाडौं युनिभर्सिटीमा संगीत पढ्थे । साँझपख बसमा चढेर धुलिखेलसम्म पुग्थे । बसमा प्रायः उनकै गीत बजिरहन्थ्यो । बसपार्क छेउका चियापसलदेखि सुनचाँदी पसलसम्म उनले आफ्नो गीत सुन्न पाउँथे ।

जताततै आफ्नो गीत सुनिरहँदा उनलाई अनुभूति हुन्थ्यो, ‘मेरो गीत त हिट भइरा’छ कि क्या हो !’

नवीनको स्वर सुनेर मुग्ध भइरहेकाहरूले त्यहीँ बसिरहेका नवीन स्वयंलाई भने वास्ता गर्दैन थिए । गरून् पनि कसरी ? रेडियो तथा क्यासेटमा स्वर मात्र सुनेकाहरूले नवीनलाई चिन्ने कुरै भएन ।

युट्युब त परै जावस्, त्याे भिडियाेको समेत जमाना थिएन । क्यासेटको कभरमा भएको फोटो हेरेपछि मात्रै गायक चिनिन्थ्यो । अलिक पछि भने नवीनलाई क्यासेटको कभर हेरेर धेरैले चिन्न थाले ।

नवीन शंकरदेव क्याम्पसमा बीबीएस पढ्दै थिए । कक्षामा बस्न अल्छी लागेपछि उनी क्यान्टिन पसेका थिए । त्यहीँ रहेका एक व्यक्तिले उनलाई प्रश्न गरे, ‘तपाईं त नवीन के भट्टराई होइन ?’

नवीन छक्क परे ।

‘तपाईंको रहरै रहर एल्बम मैले सुनेको छु । एल्बमको फोटोमा तपाईंको कोठी छ । मैले त्यही हेरेर चिनेको’, ती व्यक्तिले थपे ।

नवीनले पहिलो व्यक्ति भेटेका थिए, जसले कभरकाे फाेटाे हेरेरै उनलाई चिनेको थियो । त्योबेला नवीनको खुसी नै अर्कै थियो ।

'आँखामा तिमीलाई', 'ए झरी', 'तिमीले हेर्दा' लगायत गीत हिट भएपछि नवीनलाई स्टेज कार्यक्रममा भ्याई-नभ्‍याई भयो । स्टेजमा नवीनको अनुहार हेर्न मात्रै टिकट काटेर आउनेहरूको संख्या पनि कम हुन्नथ्यो । उनलाई देख्दा दर्शकमाझ खुसीकाे रुवावासी नै चल्थ्यो । नवीन हिजाेआज सम्झिन्‍छन्, 'आहा, त्यो आनन्द कहाँ पो मिल्ला र !'

०००

बाल्यकालदेखि नै नवीनलाई संगीत मन पर्थ्यो । उनी फुटबल पनि राम्रो खेल्थे । ठूलो भएपछि 'स्पोटर्स म्यान' बन्ने उनको रहर थियो । तर, समयसँगै रहर बदलियो । उनले फुटबललाई बिर्सिएर संगीतलाई समाए । आखिर त्यसैले उनलाई नाम दियो, दाम दियो । 'सबैभन्दा ठूलो कुरा सन्तुष्टि दियो,' उनी भन्छन् ।

एसएलसी सकिएपछि नवीन र केही अल्लारे साथीहरू मिलेर ख्यालख्यालमा एउटा ब्याण्ड सुरु गरे 'द स्टिल ह्विल्स' । ब्याण्डबाट उनीहरू हार्ड रक गीतहरू गाउँथे, सुनाउँथे । अङ्ग्रेजी गीतहरूबाट उनीहरूले मनोरञ्जन दिन्थे ।

निकै जोश र उत्साहसहित उनीहरूले ब्याण्डबाट पहिलो एल्बम 'जिन्दगी' निकाले । तर एल्बम ५ सय वटा पनि बिक्री भएन । पहिलो एल्बम नै असफल भएपछि ब्याण्ड टुक्रियो । सबै साथीहरू पढ्ने बहानामा विदेश पसे । नवीन संगीतिक यात्रामा एक्लो बने । तर, हार मानेनन् ।

ब्याण्डमा रहेर अरु गायकको गीत गाउँदा नवीनको मन बिझ्थ्यो । उनलाई हरेक पटक आफ्नै सिर्जना गाउने रहर लाग्थ्यो ।

साथीहरू छुटेपछि उनले आफैँ सिर्जना गर्न लागे । आफ्नै धुन बनाए, आफैँ गाए ।

आफ्नो त्यस बेलाको केटौले जोश सम्झेर उनले गीत नै निकाले – रहरै रहरमा जानीनजानी सुरु भो मेरो प्रेम कहानी । राजनराज सिवाकोटीको शब्द तथा संगीतमा बनेको यो गीतमा नवीनले निकालेका सबै एल्बमका नाम समावेश गरिएको छ ।

सजिलो थिएन पप गायन यात्रा

ओमविक्रम बिष्ट, सञ्जय श्रेष्ठ, सञ्जीव प्रधानहरूले भर्खरै पप गायन सुरु गरेका थिए । जसको भविष्य कसैले देखेका थिएनन् । आधुनिक तथा लोकगीतको दबदबा रहेको समयमा पप गीतको छुट्टै स्वाद पस्किरहेका थिए यी, गायक ।

त्‍यही हुलमा मिसिए, नवीन के भट्टराई । जो पप गीत सफल हुँदाको साक्षी बने ।

पप गीतको सुरुवाती दिन निकै कठिन थिए । संगीत क्षेत्रकै व्यक्तिहरूले पप गीतलाई मतलब दिन्थेनन् । 'स्टुडियोमा गीत रेकर्डको लागि समय पाइँदैन थियो । झमेला गर्छन् भन्दै हामीलाई बेवास्ता गर्थे', नवीन सम्झिन्छन्, 'ट्यापे केटाहरू भन्थे ।'

बजार व्यवस्थापक कम्पनीहरूले पनि उनीहरूको गीतलाई बेवास्ता नै गरिदिन्थे । गीतको क्यासेट भर्नेदेखि कभर छाप्नेसम्मको काम उनीहरू आफैँले गर्नुपर्थ्यो ।

जसोतसो गीत सार्वजनिक भयो । तर, टिभी तथा रेडियोमा गीत बज्नको लागि उनीहरूले थुप्रै पापड बेल्नुपर्थ्याे । स्थापित गायक/गायिकाको गीत दोहोरिएर बज्दा पनि उनीहरूको गीतले टीभीमा स्थान पाउँदैन थियो ।

जब नेपालमा एफएम सुरु भयो, तब पप गीतका दिन आए । एफएमहरूले पुराना गीत हाेइन, अत्याधुनिक पप गीतलाई स्थान दिन थाले । एफएमसँगै पप गीतको लोकप्रियता चुलियो ।

नवीन भन्छन्, 'एफएममा बजेकै कारण हाम्रा गीतहरू हिट भइरहेका हुन्थे ।'

रुल ब्रेक गर्दा उब्जिएका प्रश्न

नवीनले पप गायनमा पनि जे चलिआएको छ त्यसलाई पछ्याएनन् । उनले केही फरक शैली अपनाए । र, केही नयाँ 'हर्कत'हरू भित्र्याए ।

नवीनले आफ्नो गीतमा अन्तरा राखेनन् । जुन नेपाली संगीतमा नाैलो थियो । उनले एउटै शब्दलाइ नयाँ-नयाँ शैलीमा गाइदिन्थे । उनको यो शैलीमाथि सुरुसुरुमा संगीत क्षेत्रकै व्यक्तिहरूले पनि प्रश्न गरे ।

नवीनले गीतमा विभिन्न प्रयाेग गर्थे । सुरुमा बिस्तारै गाउने, बिस्तारै आवाज बढाउने । उनलाई त फ्यानहरूले नै पनि प्रश्न गर्थे- 'क्‍यासेट बिग्रिएको हो ?'

नवीनले शुभचिन्तकलाई गीतको मुड बुझाउन लाग्थे । तर, कतिले बुझ्थे उनलाई थाहा छैन । उनी भन्छन्, 'मैले यस्तो हो भनेपछि 'ए' भन्नुहुन्थ्यो । तर, धेरैजसोले बुझ्नुहुन्न थियो ।'

उब्जिएका यी प्रश्न नै नवीनको लागि सफलताको कारक थियो । किनभने उनले केही फरक शैली अपनाएका थिए, जहाँ प्रश्न उठ्न सक्छ भनेर त्यसलाई सामना गर्न नवीन तयार थिए ।

नवीन आफूले सफलता सोचेर कहिल्यै काम नगरेको बताउँछन् । 'सफलता सोचेको थिएँ भने मैले केही सम्झाैता गर्थे होला । चलिरहेको ट्रेण्ड नै पछ्याउँथे हाेला । तर, मलाई त फरक गर्नु थियो । हिट/फ्लपसँग मलाई सरोकार नै थिएन,' नवीनले सुनाए ।

सफल नै हुन्छु भन्ने सोच राखेर काम नगरे पनि नवीनमा विश्वास थियो, 'नौलाे गरेपछि स्विकार्न गाह्रो हुन्छ । जब स्वीकार्य हुन्छ, त्यसको सम्पूर्ण जस आफूले लिन पाइन्‍छ ।'

क्यासेटले नै ट्रेण्डिङ हान्दा

२०५३ मा नवीनले 'हिट्स एफएम अवार्ड' पाए । आफूभन्दा सिनियर गायकहरूसँग नोमिनेशनमा पर्नु नै उनको लागि आश्चर्यको विषय थियो । त्योमाथि उनले अवार्ड नै पाए ।

अवार्ड पाएको एक साताभित्र नवीनका गीतका क्यासेटहरू अपत्यारिलो शैलीमा बिक्री भए । उनी छक्क परे । 'त्यो समय एकसाता भित्र काठमाडौंमा मात्र २५ हजार क्‍यासेट बिकी भएको थियो,' उत्साहित मुद्रामा नवीनले भने ।

नवीनले प्राय: दसैँको छेकोमा गीत सार्वजनिक गर्थे । जब सार्वजनिक हुन्थ्यो, एल्बमको बिक्री नवीनले सोचेभन्दा पनि बढी हुन्थ्यो । अहिले युट्युबको भाषामा भन्ने हो भने 'ट्रेण्डिङ' हान्दिन्थ्यो । उनको गीत सार्वजनिक गर्ने कम्पनीले नै एल्बम प्याकिङ गर्ने ३-४ जना कर्मचारी थप्नुपर्थ्यो रे ।

नवीन भन्छन्, 'एक दिनमा नै हजारौँ क्यासेट बिक्री हुन्थ्यो । कम्पनीबाट फोन गरेर आज यती बिक्री भयो भन्दा म आफैँ दंग पर्थे ।'

क्यासेटमा कम्पनीको ठेगाना लेखिएको हुन्थ्यो । उक्त ठेगनामा आफ्नो नाममा आएका चिठीहरू गनेर भ्याउदैन थिए, नवीन । नेपालमा कुना-कुनादेखि सिक्कीम, दार्जिलिङबाट पनि उनको नाममा चिठी आइपुग्थे ।

'अहिले युट्युबमा सजिलै कमेन्ट गर्न सकिन्छ, त्यो समय मन पर्‍यो भन्न पनि चिठी नै लेख्नुपर्ने बाध्यता थियो,' नवीन भन्छन्, 'कम्पनीमा बोराका बोरा चिठी आइपुग्थे ।'

यस्तो माहोल बनेपछि गीत बनाउँदाको दुःख उनले चटक्कै भुलिदिन्थे । स्टेजमा पुग्दा आफ्ना शुभचिन्तकले देखाएको मायाले उनलाई आनन्दित बनाउथ्यो, 'हो,मैले काम गरेको यसैको लगि हो ।'

३० वर्षदेखि एउटै दैनिकी

काठमाडौं शहर नजाग्दै नवीनले पुतलीसडक, दरवारमार्ग चहारिसक्छन् । बिहान ५ बज्दा उनी डिल्लीबजारमा रहेको घर आइपुगिसक्छन् । चिया पिउँछन् । अनि गितार समाउँछन् ।

झण्डै ३ घण्टा उनी लगातार संगीत–साधनामा लिप्त हुन्छन् । कहिले धुन बनाउँछन्, कहिले गीति–शब्द कोर्छन् । 'मेरो ३ दशकदेखिको दैनिकी यही हो, नवीन भन्छन् ।

पछिल्लो समय नवीन प्राय: बारहरूमा हुने कार्यक्रममा गाउन पुग्छन् । कहिलेकाहीँ घर आइपुग्दा रातको १२ बज्छ । निदाउँदा १ । र पनि ४ बजे ओछ्यान छोडिसक्छन् ।

सायद यही लगावले हो कि उनी सा‌ंगीतिक क्षेत्रमा टिकिराखेकाे ।

नवीनलाई पछिल्लो समय सुस्ताएको आरोप लाग्ने गरेको छ । लामो अन्तरालपछि उनले गीत सार्वजनिक गरिरहेका छन् । दुई वर्षपछि नवीनले गत साता 'सम्झिरहन्छु' गीत ल्याए ।

'तपाईं सुस्ताएकै हो र ?' भन्ने प्रश्नको झटारोमा उनले रक्षात्मक जवाफ फर्काए, 'छैन । मैले गीत-संगीतकै काम गरिरहेको छु । पछिल्लो समय सामाजिक सञ्जालमा पनि लाइभ आएर संगीतमै रमाइरहेको छु ।'

तथापि आफू मूलधारकाे संगीतमा भने केही कम काम गरिरहेको नवीन स्विकार्छन् । उनी भन्छन्, 'सायद, मैले मेरो प्रचार गर्न नजानेर पो सुस्त देखिएको हो कि !'

ट्रेण्ड ब्रेकरको खाँचो

नवीन अहिलेको पुस्तालाई 'इन्टरटेन्टमेन्ट जेनेरेशन'का रूपमा परिभाषित गर्छन् । जेसुकै गरेर होस्, अहिलेको पुस्तामा दर्शक/स्रोतालाई मनोरञ्जन दिने मात्रै ध्येय भएको नवीनको बुझाइ छ ।

पछिल्लो समय सा‌ंगीतिक क्षेत्रमा प्रविधिले फड्को मारेको छ । अहिले हरेक कुरा डिजिटाइज भइसकेको छ । स्टुडियोमा समय लिनलाई दुई सातासम्म कुर्नुपर्ने स्थिति छैन । जो कोहीले चाहेकाे बेला आफैँ गीत रेकर्ड गर्न सक्छ ।

अहिले हिट हुन पनि सजिलो भइसकेको नवीन बताउँछन् । उनी भन्छन्, 'कसैले एउटा मोवाइलबाट कभर गीत मात्रै गाएर युट्युबमा हाल्यो भने पनि त्यो हिट हुन सक्छ । हाम्रो पालामा यस्तो सजिलो कहाँ थियो र ?'

तर, अहिलेको प्रविधि र सहजताले संगीतकर्मीहरूलाई अल्छी बनाइरहेको गुनासो नवीनले सुनाए । चलिरहेको ट्रेण्डभन्दा बाहिर रहेर काम गर्ने साहस कसैले नगरेको उनको भनाइ छ ।

'मान्‍छेले गर्नै नहुने गल्ती भनेको चलिरहेको ट्रेण्डलाई पछ्याउनु हो । अहिले संगीतकर्मीहरू त्यहीँ गल्ती गरिरहेछन्,' नवीनले भने, 'यहाँ त एउटै गीतको विभिन्न भर्सन, विभिन्न पार्ट आइरहेका छन् । त्यो संगीत क्षेत्रको लागि राम्रो होइन । नेपाली गीत संगीतमा ट्रेण्ड ब्रेकरको खाँचो छ ।'

तस्वीरहरू : सुशील श्रेष्ठ

प्रकाशित मिति: बुधबार, भदौ २, २०७८ ०९:३०