प्रहरीमा चेक बाउन्सका उजुरीको चाङ, धेरै उजुरी मिटरब्याजी र म्यानपावर दलालको

प्रहरीमा चेक बाउन्सका उजुरीको चाङ, धेरै उजुरी मिटरब्याजी र म्यानपावर दलालको

A+ A A-

१८ असोज २०७३ पछि एकाएक प्रहरी कार्यालयमा उजुरीको चाङ बढ्याे । कारण थियो- चेक बाउन्स ।

देवानी प्रकृतिको भएकाले त्यसअघि प्रहरीले चेक बाउन्सको उजुरी हेर्दैनथ्याे । पीडित सिधै अदालत पुग्नुपर्‍थ्याे । ०७३ पछि भने बैंकिङ कसुर तथा सजाय ऐन, ०६४ संशोधन गरेर कसैले जानीजानी आफ्नो बैंक खातामा रकम नहुँदा-नहुँदै कसैलाई चेक दिएमा त्यो बैंकिङ कसुर हुने उल्लेख गर्दै प्रहरीले हेर्ने व्यवस्था गर्‍यो ।

त्यस लगत्तै प्रहरीमा चेक बाउन्सका उजुरी बढेको विभिन्न प्रहरी कार्यालयको तथ्यांक छ ।

त्यसाे त, प्रहरीले हेर्ने कानुनी व्यवस्था नहुँदै पनि पहुँचवाला वर्गकाे चेक बाउन्सको उजुरी प्रहरीले हेर्ने र आम नागरिकको उजुरीमा हेर्न नमिल्ने भन्दै पन्छिने गरेको आरोप प्रहरीमाथि थियो । ०७३ देखि भने कानुनले नै चेक बाउन्सको मुद्दा प्रहरीले हेर्ने व्यवस्था गरेपछि जानीजानी आफ्नो बैंक खातामा रकम नहुँदा-नहुँदै चेक दिएर ठगी गर्ने माथि प्रहरीले बैंकिङ कसुरको मुद्दामा कारबाही गर्न थालेको हो ।

जसको कारण धेरै पीडितले न्याय पाएको प्रहरीको दाबी छ । हाल प्रहरीले चेक बाउन्स अभियोगमा ६० दिनसम्म हिरासतमा राखेर अनुसन्धान गर्न पाउँछ । त्यसपछि भने सरकारी वकिल कार्यालय हुँदै मुद्दा अदालत पुग्छ । अदालतले दोषी प्रमाणित गरे खातामा मौज्दात नभएको चेक दिने व्यक्तिलाई बिगो र बिगोबमोजिमको जरिवाना भराई तीन महिनासम्मको जेल सजाय तोक्ने व्यवस्था गरेको छ ।

सो व्यवस्थापछि राष्ट्र बैंकले सूचना प्रकाशित गरेरै पैसा नभएको खाताको चेक नकाट्न अनुरोध गरेको थियो । तैपनि बाउन्स चेककाे ठगी राेकिएन । प्रहरीमा आउने उजुरीमध्ये अधिकांश चेक बाउन्सकै उजुरी हुने काठमाडौं प्रहरी परिसरका एसपी रमेश बस्नेत बताउँछन् । काठमाडौं प्रहरीमा हाल दैनिक ५० भन्दा बढी चेक बाउन्सको उजुरी आउने गरेको उनको भनाइ छ ।

महानगरी प्रहरी कार्यालय रानीपोखरीका अनुसार, आर्थिक वर्ष २०७४-७५ मा काठमाडौंमा ४ सय ८७, ललितपुरमा ५२ र भक्तपुरमा १४ वटा बाउन्स चेकसम्बन्धी मुद्दा दर्ता भएका थिए । यो संख्या अर्को आर्थिक वर्षमा आइपुग्दा ६ गुणाभन्दा बढेको तथ्यांकले देखाउँछ । आर्थिक वर्ष ०७६-७७ मा यससम्बन्धी उजुरी काठमाडौंमा २ हजार ६ सय ४७, ललितपुरमा १ सय ६४ र भक्तपुरमा ९९ छ ।

तर, पछिल्लो आर्थिक वर्षमा बैंकिङ कसुरको मुद्दामा केही कमी आएको छ । आर्थिक वर्ष ०७७-८८ मा काठमाडौंमा १ हजार ७ सय ४५, ललितपुरमा एक ३२ र भक्तपुरमा ६८ मुद्दा दर्ता भएका छन् ।

प्रहरीमा आएका उजुरीपछि केहीले मिलापत्र गर्ने भएकाले अदालतमा मुद्दा दर्ताको संख्यामा केही कमी आएकाे देखिए पनि प्रहरी कार्यालयमा आउने उजुरीमा भने कुनै कमी नआएको एसपी बस्नेतले बताए । प्रहरीमा चेक बाउन्सको उजुरी परेपछि पनि दुवै पक्षलाई बोलाएर छलफल गराएर मिल्ने समय दिने गरिएकाे छ ।

किन रोकिँदैन चेक बाउन्सको उजुरी ?

प्रहरीमा आउने चेक बाउन्सका अधिकांश उजुरी व्यक्तिगत हुन्छन् । त्यसरी आउने चेकहरू ‘मिटर ब्याज’ व्यवसाय चलाउनेहरूले बाउन्स गर्ने गरेको पाइएकाे काठमाडौं प्रहरीका एक अधिकारीले बताए । ती प्रहरी अधिकारी भन्छन्,‘ हामीकहाँ आउने चेक बाउन्सको उजुरीमा केही ठूला व्यापारीका छन् । धेरै त एउटै व्यक्तिलाई दिएको चेक बाउन्स भएकाे उजुरी आउने गरेको छन् । अनुसन्धानबाट चेक बाउन्स गर्ने व्यक्ति मिटरब्याजी भएको समेत खुलेका छन् ।’

ठूलो रकम ब्याजमा दिने र विश्वासको लागि चेक लिने प्रवृत्ति देखिएकाे छ । चेक दिएकाे व्याक्ति सम्पर्कविहीन भएपछि चेक बाउन्स भएकाे उजुरी लिएर प्रहरी कार्यालयमा पुग्नेको संख्या उल्लेखनीय छ । प्रहरीमा परेका उजुरीमध्ये थोरै मात्र संस्थागत हुने गरेका छन् । त्यसबाहेकका वैदेशिक रोजगारीमा पठाउनसमेत चेक दिएर रकम उठाउने र पछि पैसा खाएर भागेपछि उनीहरूको चेक बाउन्स भई प्रहरीमा उजुरी दिन आउनेहरूको संख्या बढी भएको प्रहरीको भनाइ छ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, भदौ १, २०७८ १६:३७