सरकारलाई रेमिटेन्सकै चिन्ता : बिनासीप विदेशिन्छन् ७५ प्रतिशत नेपाली, काम नजान्दा कार्यस्थलमै मर्छन् काेही

सरकारलाई रेमिटेन्सकै चिन्ता : बिनासीप विदेशिन्छन् ७५ प्रतिशत नेपाली, काम नजान्दा कार्यस्थलमै मर्छन् काेही

A+ A A-

सरकारले वैदेशिक रोजगारीमा अदक्ष कामदार पठाउन थालेको चार दशक भयो । नेपालबाट रोजगारीको खोजीमा विदेशिनेहरूकाे संख्या बढ्न थालेपछि सरकारले वैदेशिक रोजगार ऐन बनाएर नियमन गर्न थालेको थियो ।

चार दशकमा करिब ६३ लाख नेपाली कामदार रोजगारीको खोजीमा विश्वका १ सय ७२ देशमा पुगेको वैदेशिक रोजगार विभागको तथ्यांकमा छ ।

वैदेशिक रोजगारीमा जाने युवामध्ये ७५ प्रतिशत अदक्ष हुने गरेको श्रम, रोजगार तथा सामाजिक सुरक्षा मन्त्रालयकै विभिन्न अध्ययनमा औँल्याएको छ ।

आर्थिक वर्ष २०७७/७८ मा १ लाख ६६ हजार ३ सय ६ जना युवा संस्थागत र व्यक्तिगत गरी कामको सिलसिलामा विदेशिएका थिए । त्योभन्दा अघिल्लो आर्थिक वर्ष यस्ताे संख्या ३ लाख ६८ हजार ४ सय ३३ रहेकाे विभागको तथ्याङ्कले देखाउँछ ।

कोरोना महामारीमा पनि रोजगारीको खोजीमा करिब ५ लाख मानिस विदेशिएका छन् । यसरी विदेश गएका अधिकांश कामदार अदक्ष छन् ।

स्वदेशमा रोजगारी नपाउँदा भारतबाहेकका देशमा वार्षिक ६ लाखभन्दा बढी युवा जाने गरेका विभागको तथ्यांकमा छ ।

सरकारले रोजगारदाता देशसँग श्रम सम्झौता गरेर र दक्ष कामदार पठाउने योजनाका साथ काम गर्दै आएको श्रम मन्त्रालयका सचिव सूर्यप्रसाद गौतम बताउँछन् ।

‘सीपमूलक तालिम दिएर विदेशिनबाट रोक्नुपर्छ भन्ने सरकारी मान्यता हो', उनले भने, ‘दक्ष जनशक्ति विकास र रोजगारी सिर्जनामा अपेक्षित वृद्धि गर्न नक्दा सरकारले ठूलो क्षति व्योहिरिरहेको छ । यो विषयमा सरकारले गम्भीर भएर काम गरिरहेको छ । साथै दक्ष कामदार उत्पादन गरी देश–विदेशमा रोजगारीमा लगाउने योजना श्रम मन्त्रालयको छ ।’

श्रम मन्त्रालयका सचिव गौतमले यसाे भनिरहँदा दक्ष कामदार उत्पादन गर्न नेपालमा अन्तर्राष्ट्रिय मान्यताप्राप्त तालिम केन्द्र छैन । जसका कारण नेपालमा दक्ष कामदार उत्पादन गर्न समस्या हुने पक्का छ ।

दक्ष कामदार उत्पादन तालिम केन्द्र खोल्नतिर सरकारले चासो दिएको देखिँदैन । श्रम मन्त्रालयले वैदेशिक रोजगारीमा जाने कामदारलाई तालिम सञ्चालन गर्न वार्षिक २० करोडसम्म खर्चिँदै आएको छ ।

वैदेशिक रोजगारीमा जाने कामदारलाई तालिम नै दिएर मात्र पठाउन भन्दै श्रम मन्त्रालयले एक दशकयता योजना र वार्षिक रूपमा बजेट छुट्याउँदै आएको छ । तर, सरकारी तालिम कस्ताे हुन्छ, विदेशिने कामदारलाई थाहा छैन ।

७५ प्रतिशत अदक्ष कामदार विदेशिन्छन्

सरकारले ४ दशकदेखि अदक्ष श्रमिक वैदेशिक रोजगारीमा आपूर्ति गर्दै आएको श्रम मन्त्रालयकै विभिन्न अध्ययनमा भनिएको छ ।

चार दशकमा औपचारिक तथा अनौपचारिक माध्यमबाट विदेशिने करिब साढे ६३ लाख जनशक्तिमध्ये दक्ष २.५ प्रतिशत, अर्धदक्ष २१.५ प्रतिशत र अदक्ष ७५ प्रतिशत रहेको श्रम मन्त्रालयको अध्ययनमा उल्लेख गरिएको छ । ७५ प्रतिशत अदक्ष कामदार लेवर भिसामा जाने गरेका छन् ।

गत वर्ष १ लाख ६६ हजार ६ सय ९८ जनाले वैदेशिक रोजगारीका लागि स्वीकृति लिएकोमा ८० हजार ३ सय ८२ जना अदक्ष कामदार विदेशिएको विभागले जनाएकाे छ ।

विभागका अनुसार उच्च दक्षको वर्गमा पर्ने जम्मा ६१ जना, व्यावसायिक क्षमता भएका २ सय ४६ जना, अर्धदक्ष १५ हजार ५ सय ८३ जना र कामको आवश्यक सीप भएका ७० हजार ४ जना २६ जनाले श्रम स्वीकृति लिएका छन् ।

देशभित्र रोजगारीको अवसर नपाएपछि अदक्ष कामदार विदेशिनुपर्ने बाध्यता रहेको वैदेशिक रोजगारविज्ञ मधुविशाल पण्डित बताउँछन् ।

नयाँ श्रम स्वीकृति लिएर वैदेशिक रोजगारीमा जाने कामदार प्राय अदक्ष नै हुने गरेको पण्डितकाे भनाइ छ । यति धेरै अदक्ष कामदार विदेश गइरहँदा सरकार कानमा तेल हालेर बसेकाे छ’, उनले भने, 'विदेशबाट फर्केर पुनः श्रम स्वीकृति लिएर जाने कामदार पनि अदक्ष भिसामा नै जाने गरेका छन् । सरकारले उनीहरूलाई पनि दक्ष कामदारको प्रमाणपत्र दिन सकेको छैन ।’

वैदेशिक रोजगारीका क्रममा गत वर्ष १ हजार २ सय ४२ जनाको ज्यान गएको थियाे । वैदेशिक रोजगारीमा जाँदा मृत्युकाे मुख्य कारण काममा अदक्ष हुनु नै रहेकाे छ ।

१२ वर्षको अवधिमा कामका लागि विभिन्न देश पुगेका ९ हजार भन्दा धेरै कामदारले उतै ज्यान गुमाएका छन् । तीमध्ये अधिकांश अदक्ष कामदार रहेको विज्ञहरू बताउँछन् ।

नेपालीले विदेशमा गएर काम गरिदिएकाले वाार्षिक करिब ८ खर्ब रेमिट्यान्स भित्रिने गरेको छ । राष्ट्र बैंकका अनुसार वैदेशिक रोजगारीबाट करिब ३५ लाख घरपरिवार पालिएकाे छ ।

अहिले नेपालबाट ५९ प्रतिशत घरधुरीका परिवार वैदेशिक रोजगारीमा संलग्न भएको श्रम मन्त्रालयकाे आप्रवाससम्बन्धी अध्ययनले देखाएकाे छ । मन्त्रालयका अनुसार एक घरका ३ जनासम्म विदेशिएका छन् । इजरायल, कोरिया, मलेसिया, कतार, युएई, साउदी, युरोपेली र अफ्रिकी मुलुक नेपालको रोजगार गन्तव्य देशभित्र पर्छन् ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, साउन २२, २०७८ ०७:३१