महामारीकै बीच भौतिक उपस्थितिमा परीक्षा, त्रिविको बाध्यता कि इच्छाशक्तिको कमी ?

महामारीकै बीच भौतिक उपस्थितिमा परीक्षा, त्रिविको बाध्यता कि इच्छाशक्तिको कमी ?

A+ A A-

हाल त्रिभुभवन विश्वविद्यालयअन्तर्गतको स्नातक तह प्रथम वर्षको परीक्षा जारी छ । कोरोना माहामारीका कारण करिब दुई वर्षदेखि रोकिएको परीक्षा बल्ल सञ्चालन हुँदै छ । त्यो पनि भौतिक उपस्थितिमा । जबकि कोरोना महामारी सकिएको छैन, बरु फेरि उकालो लाग्दो अवस्थामा छ ।

परीक्षा केन्द्रको स्थिति हेर्दा अधिकांशमा स्वास्थ्य मापदण्ड लागू भएको देखिँदैन । हलभित्र दूरी कायम गरेर विद्यार्थी राखिए पनि हलबाहिर देखिने भिडले भने स्वास्थ्य मापदण्डको खिल्ली उडाइरहेको छ । जुन महामारीका कारण त्रिविले दुई वर्षदेखि परीक्षा सार्दै आएको थियो । अन्तत: त्यही महामारीकै बीच परीक्षा सञ्चालन गर्न बाध्य बन्यो, त्रिवि ।

जसको कारण गाउँघरमा प्रविधिको पहुँच नपुग्नुलाई देखाउँछन्, शिक्षाध्यक्ष शिवलाल भुसाल । ‘हामीबाट अनुमति लिएर पठनपाठन गराइरहेका क्याम्पस गाउँघरमा प्रशस्त छन् । त्यसमाथि अधिकांश स्थानमा इन्टरनेटको पहुँच छैन,’ उनले भने, ‘यस्तोमा कसरी अनलाइन परीक्षा गराउने ? पढाइ गरेको जस्तो परीक्षा गर्न सजिलो छैन ।’

इन्टरनेटको पहुँच नहुँदा गाउँघरका क्याम्पसमा अनलाइन परीक्षा गराउन असम्भव देखिन्छ । केही समयअगाडि त्रिविले अनलाइन विधिबाटै परीक्षा फारम खुलायो । तर, अधिकांशले भर्न सकेनन्, कारण बन्यो इन्टरनेटको अभाव । अधिकांश विद्यार्थीलाई भर्न कठिन देखियो । जसको कारण पटक–पटक फारम भर्ने म्याद थप गर्न त्रिवि बाध्य हुनुपर्‍यो ।

‘भौतिक उपस्थितिमा मोह किन ?’ यो प्रश्नको जवाफ दिँदै गर्दा पनि त्रिविले गाउँघरमा अनलाइन विधिबाट परीक्षा सञ्चालन गर्न सम्भव छैन भनेर स्वीकारेको पाइन्छ । यसको मतलब गाउँघरका विद्यार्थी शिक्षण सिकाइबाट वञ्चित भए भन्न कति पनि हिचकिचाउनु पर्दैन ।

त्यसमाथि त्रिविको जवाफले पुनः अन्य थुप्रै प्रश्न जन्माएको सरोकारवाला बताउँछन् । जब कुनै विद्यार्थीले पढ्नै पाएको छैन भने उसले कसरी परीक्षा दिन्छ ? अनि गाउँघरमा प्रविधिको पहुँछ छैन भनेर जानेको त्रिविले यसबीचमा त्यसका लागि कति पहल गर्‍यो ? या छैन छैन भन्दै गुनासोमै समय बेतित गर्‍यो ? जसको जवाफ त्रिविले दिन आवश्यक रहेको उनीहरूको भनाइ छ ।

अन्य विश्वविद्यालयले भने अनलाइन विधिको प्रयोग गरेर निरन्तर शैक्षिक सत्र अघि बढाइरहेको छ । काठमाडौं विश्वविद्यालयलगायतले तत्काल अनलाइन माध्यमबाट पठनपाठन गरी परीक्षा सञ्चालन गरिरहेको छ । तर, त्रिविमा अध्ययनरत विद्यार्थीको दुई वर्ष ‘एयर लस’ भइसकेको अवस्था छ । ‘दुई वर्ष एयर लस भयो, यसको जिम्मा कसले लिन्छ,’ कोटेश्वर बहुमुखी क्याम्पसमा अध्ययनरत मनिष दुलालले भने, ‘आखिर यही महामारीको बीचमै परीक्षा सञ्चालन गर्नु रै'छ त यत्रो नाटक केका लागि थियो ?’

हुन पनि कोरोनाको दोस्रो लहर केही साम्य भएको जस्तो देखिएको अवस्थामा त्रिविले तालिका निकाल्यो । तर, जब परीक्षा नजिकियो, तब फेरि संक्रमितले अस्पताल भरिन थाले । त्यसैले अब परीक्षा के हुन्छ भनेर अन्योल देखिएको छ । त्रिविले पनि हाल चलिरहेको परीक्षा कसरी सक्ने भनेर आफू दबाबमा रहेको बताइरहेको छ ।

‘बल्लबल्ल दुई वर्षदेखि रोकिएको परीक्षा गर्दै छौँ । फेरि संक्रमितले अस्पताल भरिए भन्ने छ । यही परीक्षाचाहिँ सकिहाल्न पाए हुन्थ्यो । हामी प्रेसरमा छौँ,’ शिलापत्रसँग कुरा गर्दै शिक्षाध्क्ष भुसालले भने । भुसालको भनाइलाई आधार मान्दा जसरी पनि चलिरहेका परीक्षा सिध्याउने योजनामा त्रिवि रहेको देखिन्छ ।

तर, सरुवा रोग विशेषज्ञ शेरबहादुर पुन भने अव्यवस्थित तरिकाले परीक्षा सञ्चालन गर्दा रोग फैलिने डर हुने बताउँछन् । ‘कोरोना महामारी फेरि बढ्दो क्रममा छ । त्यसैले यो परीक्षा भाइरस फैलिने औजारचाहिँ नबनोस्,’ उनले भने, ‘अब परीक्षा लिने र दिनेले मापदण्डको कडा पालना गर्नुहुन्छ भने सञ्चालन गर्दा पनि केही बिग्रिन्न ।’

पुनले भनेजस्तो त्रिविले चुस्तदुरुस्त रूपमा मापदण्डको पालना गराएको देखिँदैन । न परीक्षार्थी संयमित छन्, न परीक्षा सञ्चालक । विभिन्न स्थानबाट भेला भएका विद्यार्थीको त्यस्तो भिड भाइरस फैलिने औजार नबन्ला भन्न सकिन्न । केन्द्रमा बसेर मापदण्ड पालना गराउने बचन दिएका त्रिविका पदाधिकारीले यस्तो कुरामा चासो दिएको देखिँदैन ।

बरु बारम्बार भौतिक उपस्थितिमै मात्र परीक्षा सञ्चालन गर्ने त्रिविको अडानले कैयौँ विद्यार्थी एउटै कक्षामा अड्किनुपर्‍यो । त्यसमाथि भौतिक उपस्थितिमा पनि राम्रो व्यवस्थापन गर्न नसक्दा विद्यार्थीहरू संक्रमित हुने हुन् कि भन्ने जोखिम एकातिर छ भने अर्कातिर अनलाइन परीक्षा गराउन पनि त्रिवि असमर्थ छ । सारमा भन्दा त्रिविले वैकल्पिक माध्यमलाई पत्याएको देखिँदैन ।

तर, अहिलेको परिस्थितिमा वैकल्पिक माध्यम नै प्रयोग गर्नु राम्रो हुने बताउँछन्, शिक्षाविद् बालाचन्द्र लुइटेल । विगत दुई वर्षदेखि विद्यार्थी शिक्षण सिकाइबाट वञ्चित रहँदा पनि आजसम्म अनलाइन प्रविधिको विस्तार गर्न नसक्नु राज्यको लाचारीपन रहेको उनले बताए ।

यदि राज्य र त्रिवि दुवैमा इच्छाशक्ति हुन्थ्यो भने यस्तो विचल्लीमा विद्यार्थीले पर्नुपर्दैन थियो । शहरी भेगमा अनलाइन विधिको प्रयोगबाट पठनपाठन भइरहे पनि गाउँघरमा त्यो अवस्था थिएन । यस्तोमा गाउँघरका विद्यार्थी राज्यको नजरमा नपर्नु दुःखद रहेको लुइटेल बताउँछन् ।

‘अहिलेको युगमा पनि अनलाइन विधि प्रयोग गर्न सक्दिन भन्नु लाजमर्दो कुरा हो,’ उनले भने, ‘यस्तोमा जबर्जस्ती हलमा बोलाउँदा विद्यार्थीमा पनि मानसिक दबाब पर्छ । बरु सुविधा नभएको ठाउँमा तत्काल अनलाइन विधिको प्रयोग गर्ने वातावरण मिलाउनुपर्छ ।’

हुन त स्वास्थ्यविद्हरूले अझै कोरोनाको तेस्रो, चौथो... लहर आउन सक्ने चेतावनी दिइरहेको अवस्थामा अनलाइन विधिको विस्तार गर्न नसक्नु राज्यको लाचारीपना नै हो । त्यसमाथि यत्रो वर्षसम्म पनि विश्वविद्यालय जस्तो संस्थाले विद्यार्थीलाई शिक्षण सिकाइबाट वञ्चित गराउनु न्योचित नभएको सरोकारवालाले बताउने गरेका छन् ।

अभिभावक संघका अध्यक्ष सुप्रभात भण्डारीका अनुसार महामारी सुरु भएको यत्रो वर्षसम्म पनि भौतिक उपस्थिति मात्र भनेर बस्नु त्रिविका लागि लाजमर्दो भएको बताउँछन् ।

‘ठीक छ, त्रिविका सबै आंगिक क्याम्पसमा अनलाइन विधि सम्भव थिएन रे । तर, यत्रो वर्षसम्म समाधान गर्ने कोसिस गर्नु पर्दैन ?,’ उनले भने, ‘महामारीमा समेत भौतिक उपस्थिति–भौतिक उपस्थिति मात्र रट्‌नु सुरुमा बाध्यता थियो होला, तर आजको स्थितिमा यसलाई त्रिविको इच्छाशक्तिको कमीकै कारण सिर्जित समस्या हो भन्न हिचकिचाउनु पर्दैन ।’

प्रकाशित मिति: मंगलबार, साउन १९, २०७८ २१:१०