नेपाली नाटकः स्कुलिङ एउटै, स्वाद उस्तै

A+ A A-

एक दशकदेखि नेपाली रंगमञ्चमा सक्रिय छन्, केदार श्रेष्ठ । आसितेज नेपालका सदस्यसमेत रहेका उनी थिएटर सेन्टर फर चिल्ड्रेन र थिएटर मलका संस्थापक हुन् । पछिल्लो समय उनी खासगरी बालसाहित्य र बाल रंगमञ्चको विकासमा सक्रिय छन् ।

एक दशकदेखि रंगमञ्चमा सक्रिय उनले भोको घर, उपियाँको कथालगायत आधा दर्जन बढी नाटक निर्देशन गरेका छन् । उनै रंगकर्मी केदार श्रेष्ठसँग शिलापत्रकर्मी पवन बराइलीले गरेको कुराकानीपछि तयार सामग्री:

रंगमञ्च र सपना

ठूलो सपना बोकेर रंगकर्ममा आउनेहरू टिक्न सक्दैनन् । झुक्किएर आएका कारण मचाहिँ अहिलेसम्म टिकिरहेको छु । मूलतः कला प्रवद्र्धनभन्दा पैसा कमाउने सपना साँचेर आउनेहरू चाँडै विस्थापित हुन्छन् ।

आवरणमा रंगकर्म जति सुन्दर देखिन्छन्, यसभित्र समस्या र पीडा पनि उत्तिकै छन् । यो क्षेत्र एक–दुई वर्षमा मालामाल हुने खालको होइन । कलालाई व्यापार सोचेर होमिएको भए म पनि निराश भइसक्थें होला ।

कलेज पढ्दै गर्दा एकजना गुरुले ‘नाटक खेल्ने हो ?’ भनेर सोध्नुभयो । मैले सहमति जनाएँ । त्यतिबेलासम्म मलाई रंगमञ्चबारे खासै थाहा थिएन । हुन त त्यसअघि पनि गाउँमा नाटक खेलेको थिएँ । गाउँमा गर्ने नाटक र थिएटरमा गरिने नाटकबीच निकै अन्तर रहेछ । जब रंगमञ्चको दुनियाँमा छिरें, पछाडि फर्कनुपरेको छैन ।

अहिले हामीले नाटकघर खोलेका छौं । तर पनि अपेक्षाकृत नाटक गर्न सकिरहेका छैनौं । यद्यपि, राम्रो गर्ने प्रयास गरिरहेकै छौं । अहिले ‘सर्ट मुभी’मा पनि काम गरिरहेको छु ।

चिल्ड्रेन थिएटरको अवधारणा

अहिले चिल्ड्रेन थिएटर कसरी स्थापना गर्ने भनेर लागिपरेका छौं । नेपालमा यसबारे कम बुझिएको छ । विभिन्न स्कुलमा नाटक गर्दै हिँडिरहेका छौं । १० वर्ष लगाएर भए पनि चिल्ड्रेन थिएटर स्थापित गर्न जग बसाल्दै छौं ।

समग्र रंगमञ्चको विकास भइरहेकै छ । पछिल्लो समय नाटक थुप्रै मञ्चन हुन थालेका छन् । तर, नाटकमा कलाकार हुनेभन्दा निर्देशक हुने सपना देखेर आउने धेरै छन् । अभिनयपछि निर्देशक भएका पनि धेरै छन् ।

निर्देशक हुने कतिवटा नाटकमा अभिनय गर्नुपर्छ भन्ने हुँदैन । त्यो व्यक्तिको क्षमतासँग निर्भर हुने कुरा हो । जसले समाज र कथाको मर्म बुझ्न सक्छ, उसले निर्देशन गर्न सक्छ । यसका केही प्राविधिक पक्ष छन् । त्यो पनि बुझ्न जरुरी हुन्छ ।

नाटक निर्देशन चानचुने कुरा होइन । कसैलाई रहर लाग्दैमा निर्देशक भइँदैन । नाटक जति बुझ्दै गयो, उति गम्भीर लाग्दै जान्छ ।

स्कुलिङ एउटै, स्वाद उस्तै

नाटक निर्देशनमा एउटै स्कुलिङ छ । प्रायः गुरुकुलकै स्कुलिङबाट आएका हौं । जसकारण, नाटकमा एउटै स्वाद आउँछ । कला भनेको सौन्दर्य शास्त्र पनि हो । नाटकमा कलात्मक पक्षको विकास भएको छ तर सौन्र्दय चिन्तनको पाटोमा समस्या छ ।

रंगमञ्चमा प्रवेश गर्दा खुबै बुझे जस्तो लाग्थ्यो । थिएटरको कलाकार भन्नेबित्तिकै अर्कै हुँ जस्तो लाग्थ्यो तर झन् बुझ्दै गयो, रंगमञ्च झन् अर्कै लाग्यो ।

सबैले आफूअनुकूल व्याख्या गर्लान् तर रंगमञ्च भनेको एउटा यस्तो जीवन हो, जहाँ जीवनका अनेक रूप देख्न सकिन्छ ।

समग्रमा रंगकर्मबाट सन्तुष्ट छु तर आर्थिक पाटोबाट हेर्ने हो भने सन्तुष्ट हुने ठाउँ छैन । थिएटरमा एकजना मान्छे मात्रै जोगिनु गलत कुरा हो । हामी २४ जनाको समूहमा छौं । समूहका सबै साथी सन्तुष्ट हुन जरुरी छ । आर्थिक हिसाबमा अहिले त्यस्तो छैन ।

व्यक्तिगत रूपमा मचाहिँ नाटक बनाएर राम्रो जीवन बाँच्नु सक्छु । ठूलो कुरा आफूले कमाउनु मात्रै होइन । टिम जोगाउनु हो । नेपालमा मात्रै होइन, कला बेचेर बाँच्न जुनसुकै देशमा गाह्रो हुने रहेछ ।

थिएटर र सिनेमा

थिएटरबाट आएका कलाकार सिनेमामा जमे तर थिएटर आफैंचाहिँ जम्न सकेन भन्ने आरोप पनि छ । मलाई त्यस्तो लाग्दैन । थिएटरबाट उत्पादित कलाकार सिनेमामा जम्नु खुसीको कुरा हो र पछिल्लो दशकमा थिएटरमा आसलाग्दो परिवर्तन भएको छ ।

निरन्तर नाटक मञ्चन भइरहेका छन् । नाटकघरको विकास भइरहेको छ । काठमाडौं बाहिरका विभिन्न ठाउँमा नाटकघर खोल्ने क्रम जारी छ ।
कलाकार र निर्देशक पनि जन्मिरहेकै छन् तर कलाकार जोगाउने कुराचाहिँ चुनौतीपूर्ण छ ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, जेठ १८, २०७६ १७:५६