सशस्त्र प्रहरी अस्पताल, जसले गर्‍यो ३ हजारभन्दा बढी संक्रमितको नि:शुल्क उपचार

सशस्त्र प्रहरी अस्पताल, जसले गर्‍यो ३ हजारभन्दा बढी संक्रमितको नि:शुल्क उपचार

A+ A A-

९ चैत २०७६ मा सरकारले सशस्त्र प्रहरीकाे एपीएफ अस्पताललाई ‘कोभिड डेडिकेटेड’ अस्पताल बनाउने निर्णय गर्‍यो । सरकारको निर्णयबाट एपीएफ पछि हटेन । अस्पतालले सशस्त्र प्रहरी बलकै नीति अवलम्बन गरी प्राविधिक गणहरू अन्यत्र सारेर कोभिड बिरामीका लागि भवन छुट्यायो ।

३ सय रोपनी क्षेत्रफलमा फैलिएको एपीएफ अस्पतालले १ सय ७० शय्या बेड खडा गरेर कोभिड सेवा सुरु गर्‍यो । जुनसुकै बेला कोभिड बिरामी आउन सक्ने सम्भावनालाई नजरअन्दाज नगरी चैतदेखि नै एपीएफ अस्पतालले पूर्वाधारसहितको तयारी थालिसकेको थियो ।

गृह मन्त्रालयको अधीनमा रहेको सशस्त्र प्रहरी बल एपीएफलाई कोभिडले स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयअन्तर्गतको जोधाहा सिपाही बनाइदियो । ‘कोभिड कहरको विषम घडीमा स्वास्थ्य सेवा उपलब्ध गराउनु नै सुरक्षाको प्रत्याभूति गराउनु हो,’ अस्पतालले निचोड निकाल्यो ।

त्यसो त, सरकारले ‘कोभिड डेडिकेटेट’ अस्पताल बनाउनुपहिले नै एपीएफ कोभिड सेवामा होमिएको थियो । २ फागुनमा चीनकाे वुहानबाट नेपाल आएका नागरिकलाई खरिपाटी क्वारेन्टाइनमा निगरानी गर्नेलगायतको काम एपीएफ अस्पतालका स्वास्थ्यकर्मीहरूले पनि गरेका थिए ।

संरचनामा विस्तार

सुरुमा ब्यारेक र खाली ठाउँ प्रयोग गरेर नयाँ अस्पताल नै तयार गर्ने प्रस्ताव एपीएफले अघि सारेको थियो । तर, समय र खर्च दुवै बढी लाग्ने भएपछि अस्पताल परिसरको भवन र प्रयोगविहीन ब्यारेकलाई नै मर्मत गरी नियमित सेवासँगै कोभिड विशेष अस्पताल बनाउने निर्णय एपीएफ अस्पतालले गर्‍यो ।

संरचना मात्र होइन, कोभिड बिरामीको उपचारमा खटिने जनशक्ति पनि एपीएफले तयार पार्‍यो । अस्पतालमा हाल करिब २ सय ५० जनशक्ति कोभिड बिरामीको उपचार सेवामा अहोरात्र खटिएका छन् ।

अस्पतालको पहिलो संक्रमित

तयारी थालेको लगभग दुई महिनापछि १ जेठमा पहिलोपटक अस्पतालमा कोभिड संक्रमित भर्ना भए । सुरुवाती दिनहरूमा संक्रमितको पहिचान नै सबैभन्दा ठूलो विषय थियो । पहिलो संक्रमितको पहिचान हुँदा ट्रेस गरेर रातविरात बिरामी अस्पतालसम्म ल्याइपुर्‍याउँदाको अनुभव बिर्सन सक्दैनन्, अस्पतालका प्रवक्ता डा. प्रविन नेपाल ।

‘संक्रमितलाई अस्पताल ल्याउँदा रातको १ बजिसकेको थियो । ती दुई संक्रमतिमध्ये एक जना भक्तपुरमा बस्नुहुन्थ्यो, अर्का एक जना चन्द्रागिरी बस्नुहुन्थ्यो’, डा प्रविन स्मरण गर्छन् ।

डरको पहिलो लहर

पहिलो लहरको सबैभन्दा प्रमुख कुरा थियो, डर । मानिसहरू रुघाखोकी लिएर आउँथे र कोरोनाको डर दिएर जान्थे । बिरामी मात्र होइन, स्वास्थ्यकर्मीहरूमा डरले डेरा जमाएको हुन्थ्यो । प्रत्येक पटकको ‘डोनिङडफिङ’मा स्वास्थ्यकर्मीहरू कोरोना संक्रमणको जोखिम महसुस गर्थे । प्रारम्भिक चरणमा पीपीई, मास्कलगायतका स्वास्थ्य सामग्रीहरूको अभावमा पनि आत्मबलको बलियो सेट प्रयोग गर्थे, उनीहरू ।

स्वास्थ्यकर्मीहरूको अनुशासन र जुझारुपनले नै सबै अभावसँग पौँठेजोरी खेल्न सम्भव भएको अनुभव एपीएफ अस्पतालले सँगालेको छ । डर र त्रासका बीच पनि पहिलो लहरमा एपीएफ अस्पतालले २ हजार ७१ संक्रमितको उपचार गर्‍यो ।

दोस्रो लहरको फरक अनुभव

पहिलो लहरको उत्तरार्द्धमा आउँदै गर्दा एपीएफ अस्पतालमा कोभिड संक्रमितको संख्या घटेर दुईमा पुगेको थियो । सो संख्याले अस्पतालका सम्पूर्ण स्वास्थ्यकर्मीहरूको दैनिकीमा राहतको संकेत दिइरहेको थियो । तर, विडम्बना, दुई पुगेको संक्रमित संख्या घट्नुको सट्टा विस्तारै बढ्दै गयो । र, हेर्दाहेर्दै दोस्रो लहरले ढोका खोल्यो । डा. प्रविन भन्छन्, ‘हामीले कोभिड सेवा एक दिन पनि बन्द गर्न पाएनौँ ।’

पहिलो लहरको अनुभवभन्दा दोस्रो लहर निकै फरक भएको एपीएफ अस्पतालका आईसीयू इन्चार्ज डा. प्रभात राउत बताउँछन् । प्रभात भन्छन्, ‘पहिलो वेभमा त्यति धेरै सिरियस केस थिएन । केवल ३० प्रतिशतलाई मात्रै अक्सिजन दिनुपरेको थियो । तर, दोस्रो वेभमा त शतप्रतिशत नै अक्सिजन दिनुपर्ने अवस्था थियो । हामीले झण्डैझण्डै दैनिक ४ सय सिलिण्डर अक्सिजन खपत गर्थ्यौं ।’ दोस्रो लहरमा अधिकांश संक्रमित ३० देखि ४० वर्ष उमेर समूहका थिए जबकि पहिलो लहरमा ६० भन्दा माथि उमेर समूहको बाहुल्य थियो ।

त्यसो त अस्पतालले अक्सिजनको अभाव भएपछि दोस्रो लहरमा नै १ सय सिलिण्डर क्षमताबराबरको अक्सिजन प्लान्ट जडान पनि गरेको थियो । बाँकी ३ सय सिलिण्डर खपत गरेर अक्सिजन संकट पार लगाएको नेपाल बताउँछन् ।

रेम्डेसिभिर प्लाज्मा थेरापिलगायतका सरकारले स्वीकृति दिएको उपचार पद्धतिको प्रयोग अस्पतालले गर्दै आएको छ । पहिलो लहरमा मात्रै अस्पतालले ७३ जनाको प्लाज्मा थेरापिबाट उपचार गराएको थियो ।
अन्य अस्पतालको तुलनामा एपीएफमा बिरामीको मृत्यु दर सबैभन्दा कम छ । त्यति मात्रै होइन, स्वास्थ्यकर्मीहरू संक्रमित हुने दर पनि निकै कम भएको अस्पतालमा पर्छ, एपीएफ ।

२६ हजारको पीसीआर, ३८ हजारलाई खोप

संक्रमितको संख्या दिनदिनै बढ्न थाल्यो । अब पीसीआर गर्न कहाँ लैजाने ? कसरी संक्रमितको पहिचान गर्ने ? कोरोनाको पहिलो लहरमै अस्पतालले निर्णय गर्‍यो, पीसीआर ल्याब आफैँले खोल्ने ।’

हालसम्म एपीएफ अस्पतालले २६ हजारभन्दा बढीको पीसीआर गरिसकेको छ । कोभिडसँग लड्ने मुख्य हतियार नै खोप मानिएको छ । खोप अभियान सुरु भएसँगै एपीएफले ३८ हजारलाई खोप लगाइसकेको छ । पीसीआर परीक्षण, बिरामीको उपचार, खोप अभियान सबैमा अस्पताल सफल हुनुमा सशस्त्र प्रहरी बलको स्वास्थ्यकर्मी र प्रशासनको अनुशासन मुख्य रहेको स्वमूल्यांकन टिमले निकालेको छ ।

३ हजारभन्दा बढीको उपचार

अस्पतालले ३ हजार ७ सय ४२ जना संक्रमितहरूको उपचार गरिसकेको छ । तीमध्ये १५८ जनाको मृत्यु भएको छ । अन्य अस्पतालभन्दा सबैभन्दा कम मृत्युदर भएको अस्पताल सम्भवतः एपीएफ अस्पताल नै हो । हाल बिरामीको संख्या घटेर लगभग १ सयमा पुगेको छ ।

बिरामी थपिए, जनशक्ति थप्न चुनौती

कोरोनाको दोस्रो लहरमा कोभिडका सिकिस्त बिरामी दिनदिनै थपिए । तर, अस्पतालले जनशक्ति थप्न सकेन । डा. प्रविन भन्छन्, ‘जनशक्ति व्यवस्थापन नै हाम्रो प्रमुख चुनौती हो ।’ थोरै जनशक्तिमा पनि बिरामीलाई राम्रो सेवा दिन सकेको दाबी गर्छन्, उनी ।

बिल नहुने अस्पताल

सरकारी अब्बल अस्पताल सावित भएको एपीएफ अस्पतालको सबैभन्दा पृथक् कुरा यसको बिल काउन्टर छैन । बिरामीहरू निको भएर घर जाने तरखर गर्दैगर्दा सोध्छन्, ‘बिल कति भयो ? पैसा कहाँ तिर्ने ?’

बिल तिर्ने काउन्टर नदेखेपछि बिरामीहरू अक्सर छक्क पर्दै अस्पताल बसाइका लामा र कठिन घडी स्मरण गर्दै भावुक हुन्छन् । त्यसो त, कोभिडअघि प्रहरी र प्रहरीको परिवारको मात्रै निःशुल्क उपचार अस्पतालले गर्ने गर्दथ्यो । तर, कोरोनाले गर्दा सर्वसाधारणमा पनि सो सेवा विस्तारित हुन पाएको हो ।

कोभिड–१९ ले स्वास्थ्य सेवामा भएको शुल्क खाडलको प्रस्ट चित्र उतारिदिएको डा. प्रविन बताउँछन् । पैसा हुनेहरू निजी अस्पतालमा जाने र पैसा सकिएपछि सरकारी अस्पतालमा आउने नियति पनि कोभिडले छर्लङ्ग देखाइदियो । निजी अस्पतालमा २७ लाख खर्च गरेर अन्तिममा एपीएफ अस्पताल आएको स्मरण गर्छन्, डा. प्रविन । कोभिड कहरमा सुदूर गाउँको नजरमा पनि एपीएफ पर्‍यो । कर्णालीदेखि ताप्लेजुङसम्मका कोभिडका बिरामीले एपीएफबाट उपचार सेवा पाए । दोस्रो लहरमा ‘हेली लिफ्ट’बाट धेरै बिरामी ल्याइएको उनी बताउँछन् ।

संक्रमितसँगको अविस्मरणीय पल

एउटा बिरामी बचाउन डाक्टर- नर्स-प्राविधिकलाई कति मिहिनेत लाग्छ ?

‘म पनि यहाँबाट बाँचेर गए भने हजुरहरू जसरी नै सेवा गर्छु’, स्वास्थ्यकर्मीको मिहिनेतको हिसाब गरेर संक्रमित आफैँले आफैँलाई दिएको उत्तर हो यो ।

१५ वैशाखको कुरा हो । अस्पतालका फिजिसियन डा. अपूर्व श्रेष्ठ र एक जना युवा सँगसँगै संक्रमित भए । आफू बिरामी हुँदा पनि ती युवाको नियमित निगरानी गर्न पुग्ने डा. अपूर्वलाई एक दिन अकस्मात् फोन आयो । आफूसँगै संक्रमित भएका ती युवाको मृत्यु भएको खबर सुनेर कैयौँ दिनसम्म विचलित भइरहे उनी ।

यस्तै, तीतामीठा अनुभवले चिकित्सकीय पेसामा ऊर्जा थप्ने काम गर्छ । बिरामीको ‘वील पावर’ले सबैभन्दा बढी मनोबल दिने सिस्टर भावना पोखरेल बताउँछिन् ।

तस्वीर : सुशील श्रेष्ठ

प्रकाशित मिति: बुधबार, साउन १३, २०७८ १७:१४