स्थलगत : बाँच्नुपर्ने बाध्यताले न्यायको मैदानमा पछारिएकी दुर्गादेवी

A+ A A-

दुर्गादेवी पन्तले घरको मूलढोकादेखि दाहिनेतिर जोडिएको पानीपुरी र चटपटे पसलको ढोका थुनेको ठ्याक्कै तीन वर्ष भयो । स्कुल जाने र पढ्ने समय उभारेर पसलमा आमा दुर्गादेवीलाई सघाउँथिन् छोरी निर्मला ।

१० साउन २०७५ । चाँडै आउने भन्दै पढ्न भनेर किताब बोकेर साथीको घरतिर हिँडेकी थिइन्, निर्मला । तर, कहिल्यै फर्किनन् । भोलिपल्ट उनको शव उखुबारीमा भेटियो । त्यही दिनदेखि थुनिएको ढोकामा तीन वर्षपछि यो संवाददाता पुग्दा ताल्चा झुण्डिरहेको थियो ।

‘तीन वर्ष भइसक्यो त्यो ढोका खोल्ने आँट नै आउँदैन,’ आँगनबाट ढोकातिर समेत नहेरी दुर्गादेवीले सुनाइन्, ‘खोल्छु भन्दै कतिपटक हिम्मत जुटाउन खोजेँ । तर नजिकै पुगेपछि मुटु गाँठो परेर आउँछ । छोरीको सम्झनाले व्यथा बल्झाउने पसल खोल्ने हिम्मत अब आउँदैन होला ।’

निर्मला पन्तको घर ।

दुर्गादेवीको पसलको ढोका मात्र बन्द भएको छैन । न्यायको ढोका पनि बन्दसरह छ । ९ कक्षामा पढ्ने १३ वर्षीया किशोरी निर्मलाको बलात्कारपछि हत्या भएको प्रहरी अनुसन्धानले खुलाउन बेर लगाएन । तर, तीन वर्षसम्म अपराधीबारे अत्तोपत्तो छैन । ‘केही गरी छोरी फर्केर आउँदिन । अपराधीले सजाय पाए छोरीको आत्माले शान्ति पाउँथ्यो, हामी जिउँदालाई पनि सान्त्वना मिल्थ्यो,’ दुर्गादेवीले मलिन स्वरमा भनिन् ।

तीन वर्षदेखि दुर्गादेवीको मन यस्तै बचैन छ । कहिले समुन्द्रको छालसरी उठ्छ, कहिले शान्त तलाउजस्तो शून्य बनिदिन्छ । त्यसैले त उनी भन्छिन्, ‘अपराधी पत्ता नलागेसम्म न त छोरीको आत्माले शान्ति पाउने भयो, न मेरो मनले चैन ।’

उनलाई घरधन्दा र जिविकामा सघाउने छोरीको शव भेटिएको दिनदेखि बन्द छ, आर्जनको स्रोत पानीपुरी र चटपटे पसल । घटनासँगै विथोलिएको छ दुर्गादेवीको जीवनको लय । १० महिना जति त उनी अधिकारकर्मीको पाइला पछ्याउँदै न्यायको चित्कारसहित दौडिरहिन् । अपराधी पत्ता लगाउन माग गर्दै उनका पाइला कञ्चनपुरदेखि काठमाडौंसम्म पुगे ।

१ असोज ०७५ मा अधिकारकर्मीसहित प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीलाई भेट्न उनी बालुवाटार पुगिन् । बिडम्बना, मुलुकको कार्यकारीसामु दुर्गादेवीले न्यायको याचना बिसाउनै पाइनन् । प्रधानमन्त्री ओलीले अन्यायको बेदना नसुनेपछि नै दुर्गादेवीमा न्यायको आशा मरिसकेको थियो । ‘बालुवाटारमा हामीलाई बोल्नै दिएनन्, न्याय पाउने आशा अहिले पनि छैन,’ राज्यप्रति दुर्गादेवी दुखेसो पोख्छिन् ।

निर्मला पन्तकाे कापी ।

निर्मलाको न्यायका लागि भन्दै अधिकारकर्मीले उनलाई राजधानीको माइतीघर, बानेश्वरदेखि बालुवाटारसम्म दौडाए । कञ्चनपुर जिल्ला प्रशासन कार्यालयसामु अनशनमा बसाले । राज्यबाटै बेसहारा दुर्गादेवी आड दिनेहरूले जे-जे भने त्यही मान्दै गइन् । अन्ततः यस्तो विन्दु आयो, जसले निर्मलाको न्यायका लागि भर दिइरहेका थिए- तिनैमध्ये केही अधिकारकर्मीले घटनामा दुर्गादेवीमाथि नै शंका गर्न थाले ।

आफूले भनेजस्तो नगरेपछि अधिकारर्मीले नै दुर्गादेवीमाथि छानविनको माग गर्दै जिल्ला प्रशासन कार्यालय कञ्चनपुरमा माया नेगी, हेलन श्रेष्ठसहितले ज्ञापन पत्र दिए । उनीहरूले दुर्गादेवीले घुस खाएको हल्लासम्म फिँजाए । त्यसपछि नै हो, दुर्गादेवी अधिकारकर्मीको पछि लाग्न छोडेको ।

‘१० महिनासम्म लगातार आन्दोलन भनेर यिनीहरू (अधिकारकर्मी) को पछि लागेँ । राहत बुझ्ने बेला मलाई घुस खाएको आरोप लगाए, ’ दुर्गादेवी भन्छिन्, ‘आमामाथि नै अनुसन्धान होस् भनेर निराधार ज्ञापनपत्र बुझाएका तिनीहरूको कहिल्यै भलो नहोस् ।’

छोरी गुमाएकाले २०७५ साल दुर्गादेवीका लागि यसै पनि सुखद् थिएन । घरको छानो पनि हुरीले त्यही वर्षको हिउँदमा उडायो । ‘विपद् पनि सबै एकैपटक आउने रैछ । घर पनि हुरी आएर ओधार्‍यो (भत्कायो) भान्सा पनि,’ दुर्गादेवी सम्झिन्छिन् ।

राहत पाउनुअघिसम्म उनको घरमा ट्वाइलेटधरी थिएन । राहत रकमले दुर्गादेवीले घर छाइन् । मक्किएको घरको ढोका बनाइन् । ‘राहत बुझेरै यो घर यत्तिको बनाएको हुँ,’ दुर्गादेवी लामो सास फेर्दै भन्छिन्, ‘ट्वाइलेट पनि अर्काकोमा जान्थ्यौँ, आफ्नैमा बनायौँ ।’

सकसको सीमा अझै सकिएको छैन । हरेक वर्षका १० साउन दुर्गादेवीका लागि पीडा बल्झाउने दिन हो । यही सेरोफेरोमा सञ्चारकर्मीको फोन आइरहन्छ । अनुसन्धानको नाममा उनलाई बारम्बार प्रहरी चौकी बोलाइन्छ । प्रश्नहरूले थङथिलो दुर्गादेवीको बेदना थप बल्झिन्छ । ‘कुरा गरेर दिमाग चाटेर मात्र हुने हो र ?' उनी झिँझो मान्दै भन्छिन्, ‘यी अनुसन्धानवाला पनि हामीलाई न्याय दिन चाहँदैनन् । कुरा गर्नु पनि बेकार छ ।’

२१ असोज ०७५ मा गृह मन्त्रालयका सहसचिव हरिप्रसाद मैनालीको संयोजकत्वमा गठित उच्चस्तरीय छानविन समितिले प्रहरी अनुसन्धानउपर प्रतिवेदन बनायो । प्रहरीले भने आफ्नो अनुसन्धान प्रतिवेदन बनाउन सकेको छैन । ‘अनुसन्धान जारी छ’ भन्ने बनिबनाउ जवाफबाहेक प्रहरीसँग समेत केही छैन ।

दुर्गादेवीलाई आजकाल ठूला समितिका प्रतिवेदन र प्रहरी अनुसन्धानबाट अपराधी पत्ता लाग्छ भन्ने विश्वास रत्तिभर छैन । ‘पहिला–पहिला प्रहरीको विश्वास थियो । अपराधी पत्ता लगाइदेलान् भन्ने आश पनि थियो,’ दुर्गादेवी निरास सुनिन्छिन्, ‘ती प्रतिवेदन केका लागि ? मलाई चाहिएको अपराधी हो । त्यो मिलेन । अब कसैको आशा छैन ।’

दुर्गादेवीलाई प्रहरीको नियतमा शंका छ । प्रहरीले इच्छाशक्ति नदेखाउँदा अपराधी पत्ता नलागेको उनको बुझाइ छ । ‘पत्ता नलगाउनुको कारण प्रहरीले नचाहेर हो । उनीहरूलाई हत्यारा पत्ता लगाउनु नै छैन,’ प्रहरीप्रति दुर्गादेवीको प्रश्न छ ।

क्षतिपूर्तिस्वरुप दुर्गादेवीलाई भीमदत्त नगरपालिकामा कार्यालय सहयोगीको काम दिइएको छ । तर, केही स्थानीय अधिकारकर्मीले यो विषयमा पनि उनीमाथि लाञ्छना लगाए । प्रहरी, अधिकारकर्मी, सञ्चारमाध्यमले समेत आफ्नो पीडा झन् बल्झाउने गरेको उनी बताउँछिन् ।

पहिला खेतमा छुटेका गहुँका बाला बटुलेर खान्थी, अहिले जागिरे भई भन्दै समाजका केही व्यक्तिले खिसिट्युरी गरिरहेकोमा उनको दुखेसो छ । ‘मैले कसको के बिगारेको छु र यस्तो लाञ्छना ?’ दुर्गादेवीको गहमा अडिएकाे आँशु झरिछाड्यो, ‘मेरो खेदो खनेको देखेर मनभरी घाउ छ ।’

यही कारणले निर्मलाका लागि न्याय माग्नेहरूलाई उनी धन्यवादसमेत दिने मुडमा छैनन् । ‘म जस्तो पीडा भोगिरहेको मान्छेलाई यसरी हेप्ने हो त ? उनीहरूले मलाई नै खेदो खनेपछि कसरी धन्यवाद भनौँ अब ?’ उनी भन्छिन् ।

न्यायका लागि सडकमा संघर्ष गरिरहँदा दुर्गादेवीका श्रीमान् यज्ञराज पन्तले सुनाएका थिए, ‘न्यायकै लागि गरिबको परिवार डुब्न थालिसक्यो ।’

त्यसबेला आफ्नो हिम्मतले न्याय बलियो हुने विश्वाससहित उनी आन्दोलनमा लागिन् । २०७५ भदौमा न्याय माग्दै काठमाडौं आएकी दुर्गादेवीले भनेकी थिइन्, ‘कि गोली ठोक, कि न्याय देऊ । सरकारले मलाई न्याय दिओस्, के म नेपाली नागरिक होइन र ?’

भदौ ०७८ मा आइपुग्दा उनमा न त्यो आक्रोश बाँकी रह्यो, न न्याय पाउने आशा नै । माइली छोरीलाई पढाउनुपर्ने र आफ्नो पेट पाल्नुपर्ने बाध्यताले उनी संघर्षको मैदानबाट टाढिएकी छिन् । हरेस मानेर उनी भन्छिन्, ‘यो कलियुगमा पाप गर्नेकै फलिफाप हुँदोरहेछ । अब हुने कुरा त भइहाल्यो । भोलिको दिन पनि हेर्नुपर्‍यो । भोलि भगवानको हातमा छ ।’

के निर्मलाको न्याय पनि अब भगवानकै हातमा पुगेको हो ?

यो पनि पढ्नुस् :

निर्मला हत्याको तीन वर्ष : प्रहरी बर्दीमाथिको दाग अझै मेटिएन, आईजीपी क्षेत्री मौन

क्याबात सरकार ! निर्मला पन्तको बलात्कारी हत्यारा पत्ता लाग्यो

प्रकाशित मिति: आइतबार, साउन १०, २०७८ १९:४५