रियालिटी शोको ‘रियालिटी’ : प्रतिभाको प्रचार, पैसाको प्रतिस्पर्धा

A+ A A-

केही दिनअगाडि मात्रै सिक्किमबाट एउटा समाचार आयो । त्यहाँका मुख्यमन्त्रीले नेपालका रियालिटी शोमा प्रतिस्पर्धा गरिरहेका दुई सक्किमे युवाहरूलाई ५/५ लाख नगद सहयोग दिए ।

उनले सहयोग दिनुको उद्देश्यबारे खुलस्त रूपमा नै भनेका छन्, ‘अगाडि बढ्न आवश्यक पर्ने भोटका लागि ।’

मुख्यमन्त्रीले कमेडी च्याम्पियनको दोस्रो सिजनमा प्रतिस्पर्धा गरिरहेका विक्की अग्रवाल र द भ्वाइस अफ नेपाल तेस्रो सिजनका प्रतिस्पर्धी रवि गहतराजको भोटका लागि उक्त रकम सहयोग गरेको खुलेर बताएका थिए ।

अहिले यी दुई रियालिटी शो भोटिङ राउण्डमा प्रवेश गरिसकेका छन् । शोमा सहभागि प्रतियोगीलाई अघि बढाउन भोटको आवश्यक रहन्छ । अहिले प्रतियोगीका आफन्त तथा साथीभाइ विभिन्न ठाउँमा क्याम्पिङ गरेर भोटका लागि सहयोग जुटाइरहेका छन् । अर्थात्, भोटका लागि आवश्यक पर्ने पैसा संकलन गरिरहेका छन् ।

भोटिङका लागि पैसा संकलन गर्नु नौलो कुरा रहेन । प्राय: रियालिटी शोमा भोटबाट नै विजेता चुन्ने गरिन्छ । रियालिटी शोका अघिल्ला सिजनहरूमा भोटको चलखेल राम्रै देखिन्थ्यो ।

‘नेपाल आइडल’को पहिलो सिजनका सहभागी विभिन्न प्रतियोगीहरूका लागि भोटको क्याम्पेनिङ गरियो । देश-विदेशबाट पैसा संकलन गरियो । अन्तत: विजेता बनेका बुद्ध लामालाई आरोप लाग्यो- प्रतिभाले होइन, भोटले जित्यो ।

नेपाल आइडलको दोस्रो सिजन पनि विजेता रवि ओडले सोही आरोप खेपे । धन्न, तेस्रो सिजन विजेता बनेकी सज्जा चौलागाईंले भने उक्त आरोप कम सुनिन् ।

उता 'द भ्वाइस अफ नेपाल'को पहिलो सिजनमा उपाधि चुमेका सीडी विजय अधिकारीलाई कसरी विजयी भोट आयो भन्ने धेरैले प्रश्न गरे । सीडीका लागि नेपालबाट भन्दा विदेशमा रहेका नेपालीहरूले साथ दिए । अझ भनौँ, भुटानी शरणार्थीहरू सीडीको पक्षमा खुलेरै लागेका थिए । एक एपिसोडमा सीडीले भुटानी गीत नै गाएपछि उनले भुटानको समर्थन पाएका थिए ।

भ्वाइसअफ नेपालको दोस्रो सिजनमा राम लिम्बू विजयी बने । लिम्बू भएकै कारण जितेको आरोप उनलाई पनि लाग्यो ।

'द भ्वाइस अफ नेपाल'का प्रतियोगीलाई गरिएको भोट अपिल ।

यता कमेडी च्याम्पियनको पहिलो सिजनको फिनालेमा त झन् भोटलाई लिएर ठूलो विवाद नै मच्चियो । प्रतियोगी खड्गबहादुर पुन मगरको भोटिङका लागि पैसा संकलन गरेका तथा भोटका लागि लागिपरेका व्यक्तिहरूले खड्गबहादुरले उपाधि नजित्दा ठूलो रडाको नै मच्चाए । भोटमा धाँदली भएको भन्दै निर्माण टिममाथि खनिए ।

उनीहरूको आक्रोश एक हिसाबले जायज थियो । किनभने, उनीहरूले खड्गबहादुरको भोटमा ठूलो रकम खर्चिएका थिए । तर, उनीहरूले पत्तै पाएनन् कि विजेता बनेका हिमेश पन्तका लागि भोटमा झनै बढी पैसा खन्याइएको थियो ।

धादिङदेखि विभिन्न जिल्लाका निर्माण व्यवसायीहरूले हिमेशको भोटका लागि आर्थिक सहयोग गरेको बुझिएको छ ।

कमेडी च्याम्पियनमा धेरैले रुचाएका सुमन कोइराला भने ठूलो भोटान्तरले पछि परे । अनि च्याम्पियनमा पनि सोही आरोप दोहोरियो- ‘प्रतिभाले होइन, पैसाले जित्यो ।’

रियालिटी शोहरूले उत्कृष्ट प्रतिभाको खोजी गर्ने वा उनीहरूलाई स्थान दिने ‘स्लोगन’ बनाउँछन् । तर त्यहाँ प्रतिभाको होइन, पैसाको प्रतिस्पर्धा देखिन्छ । जसले राम्रो प्रस्तुति दिन्छ, उसले जित्दैन । जसले धेरै पैसा खर्चिएर भोट किन्छ, त्यसैले उपाधि चुम्छ ।

‘भोटिङ सिस्टम’ले पैसा नहुनेहरूको सपनाको रहर अधुरो बनाइदिएको छ । आफूसँग भएको प्रतिभालाई अन्यायमा पारिदिएको छ । अरूभन्दा राम्रा सिर्जना ‘डेन्जर जोन’मा परेर बाहिरिएका छन् । धेरै पैसा खर्च गरेर भोट किन्न नसक्ने प्रतिभाहरू राम्रा हुँदा पनि बाहिरिएका छन् ।

'कमेडी च्याम्पियन'का प्रतियोगीलाई गरिएको भोट अपिल ।

चलिआएको भोटिङ शैलीलाई हेर्ने हो भने प्रतियोगीहरूलाई धेरै भोट आउन दुई कुराले साथ दिनुपर्छ । पहिलो- जातीयता, दोस्रो- क्षेत्रीयता ।

कोही प्रतियोगी जनजाति समुदायबाट छ भने उसलाई जिताउन देशदेखि विदेशमा रहेका जनजाति समुदायका व्यक्तिहरूले लाखौँ रुपैयाँ खर्च गर्छन् । क्याम्पेनिङ नै गरेर भोट हाल्ने गर्छन् ।

यदि कोही प्रतियोगी पोखराको छ भने उसको जितका लागि पोखरा नै उर्लिन्छ । बाग्लुङदेखि महेन्द्रनगरसम्ममा पनि आफ्नो क्षेत्रको कोही प्रतियोगी छ भने त्यसलाई जिताउन लागिपर्छन् । अझ, सुदूरपश्चिमबाट कोही प्रतियोगी छ भने त सुदूरपश्चिम नै उर्लिएर भोट हाल्ने गर्छन् ।

तर, पूर्वमा भने क्षेत्रीयताका लागि खासै क्याम्पेनिङ भएको पाइँदैन । जातीयताका लागि भने पूर्वमा पनि राम्रो क्याम्पेनिङ हुने गर्छन् ।

कहिलेकाहीँ प्रतियोगीको 'इमोसन'ले पनि भोट तान्ने गरेको इतिहास देखिन्छ । कोही प्रतियोगीको वास्तविक जीवन निकै मर्मस्पर्शी छ र त्यसले राम्रो प्रस्तुति पनि दिन्छ भने उसले पनि राम्रै भोट तान्ने गरेको पाइन्छ । तर, 'इमोसनल भोट' दिगो भोट भने होइन ।

आयोजकलाई अपजस मात्रै

रियालिटी शोमा आयोजकले सबैभन्दा बढी अपजस खेप्नुपर्छ । चाहे त्यो भोटिङ नहुँदा होस्, चाहे त्यो भोटिङमा नै किन नहोस् ।

द भ्वाइस अफ नेपालका निर्देशक लक्ष्मण पौडेल आयोजकलाई गाली गर्नु ब्यर्थ रहेको बताउँछन् । उनी भन्छन्, 'हामीले जजको मूल्याङ्कनलाई मात्र आधार मानेर अगाडि बढायौँ भने दर्शकले आफ्नो मान्छेलाई अघि बढायो भन्नुहुन्छ । अनि भोटिङ खुल्ला गरिदियौँ भने भोटमा चलखेल भयो भन्नुहुन्छ । हामीलाई जे गरे पनि सुख छैन ।'

लक्ष्मण आफूहरूले पैसाका लागि मात्र भोटिङ नगराएको बताउँछन् । 'हामीले प्रतियोगीलाई यति भोट पुर्‍याउनैपर्छ भनेर निर्धारण गरेका छैनौँ । दुई प्रतियोगीमा एउटाको १ भोट र अर्कोको २ भोट आए मात्र पनि हामीलाई पुग्छ', लक्ष्मण भन्छन्, 'तर, यहाँ त भोटको अर्थ नै नबुझी क्याम्पेनिङ गरिरहनुभएको छ । यो अवस्थामा प्रतिस्पर्धा कसैका लागि पनि राम्रो होइन ।'

'फ्रि' भोट गर्दा पनि यहाँ स्वच्छ भोट नहुने लक्ष्मणको गुनासो छ । उनी भन्छन्, 'नेपाल आइडलमा हामीले फ्रि भोटको पनि प्रावधान गरेका थियौँ । जहाँ एउटा मेलबाट एक भोट गर्न सकिन्थ्यो । तर, त्योबेला एउटै मान्छेले २०-२५ वटा मेल बनाएर भोट गरेको देखियो । त्यहाँ पनि भद्रगोल नै भएको थियो ।'

द भ्वाइस अफ नेपालका निर्देशक लक्ष्मण पौडेल ।

द भ्वाइस अफ नेपालमा उत्कृष्ट १२ मा पुगेपछि भोटिङ सुरु हुन्छ । लक्ष्मण आफूहरूले उत्कृष्ट १२ छान्दा नै विजयीलायक प्रतियोगीहरू छान्ने बताउँछन् ।१२ मध्ये जसले दर्शकलाई रिझाउन सक्छ, उही विजेता बन्ने लक्ष्मणले सुनाए ।

'शो सकिएपछि प्रतियोगी जाने भनेको नै दर्शकमाझ हो । अहिले नै दर्शकलाई रिझाउन सके उसले पछि राम्रो गर्न सक्छ', लक्ष्मण भन्छन्, 'यदि अहिले रिझाउन सकेन वा भोट ल्याउन सकेन भने उसलाई पछि पनि गाह्रो हुन्छ । यसबाट प्रतियोगीले राम्रो गाएर मात्र हुँदैन, अडियन्ससँग नजिक हुनुपर्छ भन्ने पाठ पनि सिकाउँछ ।'

लक्ष्मण नेपालमा चलिआएको भोटिङ शैलीमा भने सन्तुष्ट छैनन् ।

कमेडी च्याम्पियनका निर्देशक विशाल भण्डारीलाई पनि नेपालको भोटिङ शैलीमा चित्त बुझेको छैन । बाहिरी देशहरूमा राम्रोलाई भोट गर्ने चलन रहेको बताउँदै नेपालमा 'पावर भोटिङ' हाबी भएको उनको बुझाइ छ ।

विशाल भन्छन्, 'नेपालमा पावर भोटिङको खेल बढी हुँदा हामीले नै राम्रो रिजल्ट दिन सकेका छैनौँ । हामी प्राय: रियालिटी शो मेकरहरूले यो कुराको महसुस गरेका छौँ ।'

तर, दर्शकका लागि बनाइएको शो भएकाले त्यसमा दर्शक हाबी हुनु राम्रै कुरा भएको विशाल बताउँछन् । विशालका अनुसार भोटिङ हुँदा शोप्रति दर्शकको चासो बढी हुन्छ । जुन आयोजकका लागि फाइदाको कुरा हो ।

'भोटिङ सिस्टम हुनेबित्तिकै प्रतियोगीका समर्थकले क्याम्पेनिङ गर्छन् । जसले गर्दा शोमा दर्शकको चासो बढी हुन्छ । त्यसले हामीलाई राम्रो टीआरपी दिन्छ । भोटिङ मार्केटिङको राम्रो बाटो पनि हो,' विशालले भने ।

विशाल नेपालका रियालिटी शोहरूलाई भोटिङ गर्नुपर्ने वाध्यता पनि रहेको सुनाउँछन् । ठूलो लगानी हुने भएकाले उक्त लगानी सुरक्षित गर्न पनि भोटको जरुरी रहने उनले बताए ।

'हाम्रो बजार सानो छ । देख्दा धेरै पैसा कमाएको देखिए पनि सोचेजस्तो पैसा छैन', विशाल भन्छन्, 'भोटिङ रियालिटी शोको लगानी उठाउने आधार पनि हो । त्यसैले हामी भोटिङ सिस्टम राख्नलाई बाध्य छौँ ।'

कमेडी च्याम्पियनका निर्देशक विशाल भण्डारी ।

विशाल लगानी सुरक्षित हुने कुनै आधार भेटिए भोटिङलाई हटाउने पक्षमा छन् । किनकि भोटिङकै कारण केही राम्रा प्रतिभा चाँडै बाहिरिएका छन् । त्यसले विशालको चित्त दुखाएको छ ।

विशाल भन्छन्, 'हामीले दर्शकलाई भोट गर्न दिएपछि जसको धेरै भोट आयो, त्यसैलाई अगाडि बढाउनुपर्ने हुन्छ । केही राम्रा प्रतिभाले भोट नपाएर बाहिरिए भने चित्त दुख्ने रै'छ । तर के गर्नु ? दर्शकलाई नै जिम्मेवारी दिइसकेपछि नतिजा स्वीकार्नै पर्ने ।'

विशाल 'पावर भोटिङ'ले मात्र प्रतियोगीलाई शो जित्न गाह्रो हुने बताउँछन् । यदि केही अर्ग्यानिक भोट र केही पावर भोट भए मात्र प्रतियोगी विजेता बन्ने उनको अनुभव छ ।

'उत्कृष्ट ८-७ मा आइपुगेपछि पावर भोटिङले मात्र काम गर्दैन । प्रत्येक एपिसोडमा लाखौँ खर्च गर्न त सकिँदैन नि,' विशाल भन्छन्, 'यदि उसले राम्रो प्रस्तुति दिएर केही अर्ग्यानिक भोट पनि ल्याएको छ भने मात्र पावर भोटिङले जिताउन सक्छ । नत्र, पावर भोटिङले मात्र कसैले उपाधि जित्दैन ।'

प्रकाशित मिति: बिहीबार, साउन ७, २०७८ ०६:०१