मोबाइलको आईएमईआई नम्बर दर्ता नभएको भए के हुन्छ, किन गर्ने दर्ता ?

A+ A A-

१ साउनदेखि सरकारले आयातित मोबाइलको आईएमईआई नम्बर दर्ता अनिवार्य गरेको छ । अन्यथा दर्ता नभएका मोबाइल चल्ने छैनन् । सरकारले आईएमईआई नम्बर दर्ता अनियवार्य गरेपछि मोबाइल प्रयोगकर्तामा चिन्ता थपिएको छ ।

प्रयोगकर्तामा आफ्नो मोबाइल चल्छ या चल्दैन, दर्ता भएको छ वा छैन भन्ने अन्योल रहेको देखिएको छ । नेपाल दूरसञ्चार प्राधिकरणमा अहिले अधिकांश जिज्ञासा यिनै आउने गरेका छन् । कतिलाई कहाँ जिज्ञासा राख्ने भन्ने विषयमा समेत जानकारी छैन । कसले र कहाँ दर्ता गर्नुपर्ने भन्ने विषयमा धेरैलाई जानकारी पनि नहुन सक्छ । त्यसैले यो सूचना त्यस्ता सेवाग्राहीका लागि उपयोगी हुन सक्छ ।

आइएमईआई अर्थात् इन्टरनेसनल मोबाइल इक्विपमेन्ट आइडेन्टिटी, यो मोबाइल सेटमा हुने ‘युनिक नम्बर’ हो । कुनै मोबाइलमा एउटा सिमकार्ड लाग्छ भने एउटा आईएमईआई नम्बर हुन्छ भने दुईवटा सिम लाग्ने मोबाइलमा दुईवटा नै आईएमईआई नम्बर हुन्छ ।

सामान्यतया मोबाइलको कभरमा नै आईएमईआई नम्बर हुन्छ । यदि छैन भने आफ्नो नम्बर *#06# डायल गरेर हेर्न सकिन्छ ।

नेपालमा मोबाइल आयातकर्ता संघको तथ्यांकलाई मान्ने हो भने अहिले बजारमा ३० देखि ४० प्रतिशत अवैधानिक मोबाइल छन् । यी सबै भन्सार नतिरेका मोबाइल हुन् । कतिपय अवस्थामा भ्याट बिल नकाटी मोबाइल बिक्री गरेको पाइन्छ । अहिले पनि मोबाइलको मुख्य बजार काठमाडौंको न्युरोडमा एउटै मोबाइलको मूल्य दुईथरी तोकेको पाइन्छ ।

भ्याट बिल काट्ने हो भने १३ देखि १५ प्रतिशतसम्म महँगो र नकाट्ने हो भने सस्तो भनिएको हुन्छ । यदि साउनदेखि कसैले भ्याट बिल नकाटी सस्तोमा मोबाइल बेच्छ भने यसको आईएमईआई नम्बर दर्ता नभएको हुन सक्छ । यो मोबाइल निश्चित दिन चले पनि पछि चल्ने छैन ।

सरकारले मोबाइलको व्यापार तथा मोबाइलबाट हुने कामलाई सुरक्षित बनाउन दूरसञ्चार प्राधिकरणबाट स्तर स्वीकृति तथा आईएमईआई दर्ता गर्ने व्यवस्था गरेको छ । विगत ४-५ वर्षदेखि नै स्तर स्वीकृति गर्दा यस्तो आईएमईआई नम्बर दर्ता भएको छ । अवैधानिक ढंगबाट आएको तथा विदेशबाट व्यक्ति स्वयम्‌ले लिएर आएको मोबाइलमा समस्या पर्न सक्छ ।

के दर्ता भएको छैन भने मोबाइल चल्दैन ?

असार मसान्तसम्म तपाईंले चलाएको मोबाइलको आईएमईआई नम्बर दर्ता भएको छैन भने पनि तत्कालका लागि मोबाइल बन्द हुनेछैन ।

सरकारले दर्ता नभएका मोबाइल चलाउन रोक लगाउने नीति लिएकाले निश्चित समयपछि मोबाइल बन्द हुन सक्छ । तर, दर्ता गराउन प्राधिकरणले समय भने उपलब्ध गराउनेछ । त्यतिबेला भने आईएमईआई नम्बर दर्ता गर्नुपर्ने हुन्छ ।

आयातकर्ताले लिएका मोबाइलहरूको पनि आईएमईआई नम्बर दर्ता भएको हुन्छ । यदि तपाईंले भ्याट बिल काटेर मोबाइल किन्नुभएको छ भने त्यस्तो मोबाइलको आईएमईआई नम्‍बर दर्ता भएको छ । तर, बिल नकाटी किन्नुभएको छ भने दर्ता नभएको पनि हुन सक्छ । त्यस्तै, विदेशबाट उपहारस्वरूप आएको मोबाइलको पनि आईएमईआई नम्बर दर्ता भएको हुँदैन । त्यसैले मोबाइल भने दर्ता गर्नुपर्छ ।

‘असार अन्तसम्म सञ्चालनमा आएका फोन अर्को दिनबाट रोकिन्छ कि भन्ने चिन्ता देखियो । भन्सार नतिरी आएका वा रजिष्ट्रेसन नतिरी आएका फोनहरूको आईएमईआई दर्ता गर्नुपर्ने हुन्छ,’ नेपाल दूरसञ्चार प्राधिकरणका अध्यक्ष पुर्षोत्तम खनालले भने, ‘पुराना फोनको हकमा निश्चित समय दिएर आईएमईआई दर्ता गराउने मौका हुनेछ । नयाँ भने दर्ता गरेपछि मात्रै बिक्री हुनेछन् ।’

भविष्यमा विगतमा उपहारस्वरुप आउने मोबाइलमा भने प्राधिकरणले निश्चित शुल्क तिरेर दर्ता गराउने प्राधिकरणले जनाएको छ ।

कसरी गर्ने दर्ता ?

आईएमईआई नम्बरलाई नेपाल दूरसञ्चार प्राधिकरणको वेबसाइटको आईएमईआई रजिष्ट्रेसनमा गएर दर्ता गर्न सकिने व्यवस्था गरिएको छ । तर, अहिले भने धेरैले दर्ता गराएकाले सिस्टम नै अवरुद्ध भएको छ । यसलाई छिट्टै सञ्चालनमा ल्याइने प्राधिकरणले जनाएको छ । सामान्यतया नेपाली बजारबाट बिल काटेर मोबाइल किनेकाहरूको आईएमईआई नम्बर दर्ता भएको हुन्छ । कतिपयले भ्याट बिलबिना बेच्ने व्यापारीहरूले नम्बर दर्ता नगराई मोबाइल पनि बेच्ने गरेका छन् । यस्ता मोबाइल र विदेशबाट सोझै आएका मोबाइलको भने दर्ता गर्नुपर्ने हुन्छ ।

किन गर्ने दर्ता ?

सरकारले मुख्यतया तीनवटा प्रयोजनका लागि आईएमईआई नम्बरलाई अनिवार्य गरेको छ । सरकारले आफ्ना सबै सेवाहरू नागरिक एपमार्फत दिने तयारी गरेको छ । यसको अर्थ मोबाइलबाटै उसले धेरै सेवा पाउनेछ । यस्तो अवस्थामा कसैको मोबाइल हरायो भने उसको मोबाइलमा बैंकिङ प्रणाली कनेक्सन भएको हुन सक्छ । अन्य डकुमेन्ट पनि मोबाइलमा हुन सक्छन्, तिनलाई सुरक्षित राख्नु हो । यदि मोबाइल हरायो वा चोरी भयो भने मोबाइल डिभाइस म्यानेजमेन्ट सिस्टमद्वारा त्यो मोबाइल कहाँ छ भन्ने विषयमा जानकारी पाइनेछ ।

पहिलो कुरा त मोबाइल भेटिने भयो । अर्को कुरा, आईएमईआई नम्बर ब्लक गरिदिएपछि त्यो मोबाइल चलाउन सक्ने छैनन् । त्यस्तै, मोबाइलको प्रयोगबाट हुने अपराधजन्य क्रियाकलाप गर्न निरुत्साहित गर्नेछ ।

आईएमईआई नम्बर दर्ता भएका मात्रै मोबाइल बिक्री गर्दा सरकारको राजस्व पनि बढ्नेछ । मोबाइल आयातकर्ता संघका अध्यक्ष दीपक मल्होत्राले यस्ता मोबाइल मात्रै बेच्न थालेपछि वार्षिक १ अर्ब रुपैयाँभन्दा बढी राजस्व उठ्ने बताउँछन् ।

उनले आईएमईआई नम्बर दर्ता गराएर मात्रै मोबाइलको कारोबार गर्ने विषयले अवैधानिक चोरी पैठारी गर्ने व्यापारीबाहेक सबैलाई फाइदा पुग्ने बताउँछन् ।

संघको तथ्यांकअनुसार अहिले बर्सेनि ३० देखि ४० प्रतिशत मोबाइलको अवैधानिक रूपमा आयात हुन्छ । चालु आर्थिक वर्षको ११ महिनामा मात्रै ३५ अर्ब रुपैयाँ बढीको मोबाइल आयात भएको छ । मोबाइलमा १३ प्रतिशत भ्याट र २ प्रतिशत अन्तशुल्क लाग्ने गरेको छ ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, असार २४, २०७८ १६:०२