चुपचाप बसेर तपाईंले रामचन्द्रलाई सघाउनुभएकाे हाे ? रामशरण महत भन्छन्, 'हैन, म पनि मैदानमै छु'

चुपचाप बसेर तपाईंले रामचन्द्रलाई सघाउनुभएकाे हाे ? रामशरण महत भन्छन्, 'हैन, म पनि मैदानमै छु'

A+ A A-

कांग्रेसको १४औँ महाधिवेशनको मिति तोकिएसँगै संस्थापकइतर समूहमा साझा उम्मेदवार खोज्ने चुनौती बढेको छ । १३औँ महाधिवेशनमा तत्कालीन संस्थापक पक्षले साझा उम्मेदवार बनाउन नसक्दा बेहाेरेकाे क्षति सम्झेर पनि यस पटक दाेस्राे पुस्ताका नेताहरू सचेत देखिन्छन् ।

अघिल्लाे पटक संस्थापन पक्ष मानिएका कृष्ण सिटौलाले तेस्रो धार जन्माएर सभापतिमा उम्मेदवारी दिएपछि शेरबहादुर देउवालाई चुनाव जित्न सजिलाे भएकाे थियाे । १३औँ महाधिवेशनअघि कोइराला-पौडेल समूहमा रहेका अर्जुननरसिंह केसी, चन्द्र भण्डारीलगायतका नेताहरू देउवा गुटमा खुले, जाे अहिले पुन: संस्थापनइतर पक्षमा आइसकेका छन् । तर, अहिले संस्थापनइतरलाई साझा उम्मेदवार छनोट गर्न भने हम्मेहम्मे परेको छ ।

कोइराला परिवारभित्र महामन्‍त्री शशांक कोइराला र गत महाधिवेशनमा केन्द्रीय सदस्‍यमा सर्वाधिक मत ल्याएर विजयी शेखर कोइरालाले सभापतिमा दाबी गरेका छन् । पूर्वसभापति गिरिजाप्रसाद कोइरालाकी छाेरी सुजाता कोइरालाले पनि आफू सभापतिका लागि योग्य रहेको भन्दै दाबी गर्न थालेकी छन् ।

अर्का नेता प्रकाशमान सिंहले पनि सभापतिमा आफ्नो दाबी सार्वजनिक गरिसकेका छन् । याे चहलपहलमा १३औँ महाधिवेशनताकै आफूलाई अबकाे सभापतिमा दाबी गरेका नेता डा. रामशरण महत भने चुपचाप छन् ।

के उनले नेतृत्वकाे दाैड छाडेका हुन् ?

महतले शिलापत्रसित भने ‘मबाहेक अरू कोही हुँदैन भन्दिनँ तर सभापतिका लागि नेता-कार्यकर्ताले मलाई पनि योग्य सम्झिनुभएको छ । म योग्य छु र अहिले मैदानमा नै छु ।’

पार्टीहितका लागि सहमतीय सभापति, त्यसो नहुँदा संस्थापक पक्षबाट एक जना र संस्थापनइतरबाट एक जना उम्मेदवार भएर प्रतिस्पर्धा गर्नुपर्नेमा उनकाे जाेड छ ।

रामचन्द्रको विकल्पमा रामशरण ?

अघिल्लो निर्वाचनमा गुट मिलाउन नसकेका कारण पराजय बेहाेर्नुपरेको पौडेल पक्षका नेताहरू स्वीकार्छन् । अहिले साझा उम्मेदवार खोज्नुकाे कारण पनि त्यही हाे । साझा उम्मेद्वार खोज्दैगर्दा ‘मबाहेक’को विकल्प दिन नसक्दा छनोटमा समस्या छ ।

शशांक, शेखर र प्रकाशमानले आफू नै हुनुपर्ने अडान राखेका छन् । रामचन्द्र पौडेल भने आफूनिकट नेताहरूसँग अर्को गुटलाई निर्वाचनमा सहज हुनेगरी प्रतिस्पर्धा गर्न नहुने बताउँदै आएका छन् । सकेसम्म आफूलाई साझा रूपमा अघि बढाउन आग्रह गरेका उनले त्यसाे हुन नसकेमा संस्थापनइतरबाट जसको पक्षमा सहमति जुट्छ, उसलाई नै उम्मेदवार बनाउनुपर्ने पक्षमा छन् । याे याेजनासँग नेता महत पनि सहमत छन् ।

शंशाक, प्रकाशमान र विमलेन्द्रबीचको पछिल्लो संवादमा आफूहरूमध्येबाटै एक जना उम्मेदवार हुने निर्णयले पौडेल सशंकित छन् । पौडेल पक्षका एक नेताका अनुसार, अहिले उनी नेता महतसँग नजिक देखिएका छन् । १३औँ महाधिवेशनमा पनि आफू सभापति हुँदा उपसभापति महतलाई बनाउने उनले वाचा गरेका थिए ।

‘केही नेताहरूले मेरो विकल्प अरु छैन भन्नुभएको छ तर साझा उम्मेदवार हुनुपर्ने भनेकाले पाैडेलले आफ्नाे विकल्पमा महतलाई अघि सार्न खाेजेका छन्’, पौडेल पक्षका तीन नेताले भने ।

को हुन् महत ?

डा. रामशरण महत पार्टी सभापति शेरबहादुर देउवा, वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेलसँगै २०२१ सालमै जेल परेका थिए । त्यतिबेला उनी १४ वर्षका थिए । ‘मैले १३ वर्षको उमेरमा एसएलसी कटाएको थिएँ, त्यसपछि त्रिचन्द्रमा पढ्दा विद्यार्थी आन्दोलमा सक्रिय सहभागी भएका कारण पुलिसको लाठीचार्जमा परेर जेल जानु परेको थियो’ महतले राजनीतिक यात्रा सम्झिँदै भने ।

२०२८ सालमा शेरबहादुर देउवा नेविसंघको सभापति हुँदा महत महामन्त्री थिए । त्यसपछि उनी पढ्नका लागि विदेश गए तर पञ्चायतकालमा शेरबहादुर-रामचन्द्रहरूले लामो समय जेल जीवन बिताउनुपर्‍यो । यस हिसाबले राजनीतिमा देउवा र पौडेलको योगदान आफ्नाेभन्दा धेरै देख्छन् महत । आर्थिक तथा प्रशासनिक रूपमा भने आफ्नो भूमिका धेरै रहेको उनकाे दाबी छ ।

गिरिजाप्रसाद कोइरालाका विश्वास पात्रको रूपमा गनिएका नेता महत २०४८ सालयताका आमनिर्वाचनमा प्रत्यक्ष उम्मेदवार बनेका छन् । २०४८ र २०७४ सालका निर्वाचनमा हार बेहाेरे पनि २०५१, ०५६, ०६४ र ०७० सालसम्म उनी लगातार चारवटा निर्वाचित भएका थिए ।

पार्टीभित्र भने उनी २०६१ सालमा सह-महामन्त्रीसहित प्रवक्ताको भूमिकामा रहे । माओवादीसँगको शान्ति वार्ता र सेना समायोजनको क्रममा गिरिजाप्रसाद काेइरालाले महतलाई महत्त्वपूर्ण भूमिका दिएका थिए ।

विदेशीसँग डटेर बोल्न सक्ने नेता

२०७२ असोजमा नेपालले संविधान जारी गरेपछि भारतबाट नाकाबन्दी भयो । जतिबेला कांग्रेसले मुख खोलेर बोल्न सकेको थिएन । प्रतिपक्षले समेत विरोध गर्न नभ्याइसकेको अवस्थामा उनले विरोध गरेका थिए ।

‘हिन्दुस्तानले गोलभेँडा, काउली, केरा कुहिने सामान मात्रै पठाउने, भरखर म डाटा हेरेर आएको छु । कुहिने सामान पठाइएको छ, पेट्रोलियम पदार्थलगाययतका अन्य अत्यावश्यक सामानमा अवरोध गरेको छ । यो स्वीकार्य छैन’, नेपाल उद्योग परिसंघले २०७२ असाेजमा होटल सोल्टीमा आयोजना गरेको अन्तर्क्रियामा सरकारका अर्थमन्त्रीका रूपमा रहेका महतले बोलेका थिए ।

२०७२ सालको भूकम्पपछि नेपालमा नै दाता सम्मेलन गर्ने कुरामा पनि उनले अडान लिएका थिए । भूकम्पका कारण दाताहरूले नेपालबाहेकको देशमा दाता सम्मेलन गर्ने प्रस्ताव गरे पनि उनले नेपालमा नै गर्नुपर्ने अडान लिएपछि भूकम्प भएको तीन महिनाभित्र नेपालमा दाता सम्मेलन गरिएको थियो ।

उनलाई बेलायती एक मासिक पत्रिका ‘दि बैंकर्स’ ले सन् २०१५ का सर्वोकृष्ट अर्थमन्त्री घोषणा गरेको थियो । विनाशकारी भूकम्प र तत्पश्चात्‌का पराकम्पनबाट नेपालले ब्यहोरेको क्षतिसँग जुध्न अर्थमन्त्रीको हैसियतमा खेलेको भूमिकाको मूल्याङ्कन गर्दै यो सम्मान दिएको जनाइएको छ ।

कांग्रेसनेता दिव्यमणि राजभण्डारी गुट राजनीतिमा नरमाउनु, असल कूटनीतिक सम्बन्ध र अर्थतन्त्रमा विज्ञता नेता महतको विशेषता भएकाे बताउँछन् ।

अर्थनीतिमा आलोचित

उनी जुन कुराले बढी चिनिएका छन्, त्यही नीतिमा नै बढी आलोचित पनि छन् । वितरणमुखी बजेटको विरोधमा रहने महत पार्टीभित्र भने सधैँ आलोचनामा पर्ने गरेका छन् । २०७४ सालको निर्वाचनपछि कांग्रेस समीक्षामा नेता ज्ञानेन्द्रबहादुर कार्कीले अन्य दलहरूले बजेटमार्फत वितरणमुखि कार्यक्रम लिएका कारण निर्वाचन जित्न सहज हुने तर कांग्रेसबाट अर्थमन्त्री हुँदा वितरणलाई रोक्ने महतको नीतिका कारण चुनावमा हार बेहोर्नुपरेको बताएका थिए । जुन बैठक महतले बीचमै छाडेर हिँडेका थिए ।

बीपीको समाजवादी अर्थनीति बिर्सेर पुँजीवादी अर्थनीति अंगिकार गरेको आरोप पनि उनलाई लाग्दै आएको छ । सन् १९९० पछि विश्वव्यापी रूपमा फैलिएको आर्थिक उदारीकरणमा आधारित बजार अर्थव्यवस्थालाई उनको सक्रियतामा कांग्रेसले अवलम्बन गरेको थियो । उनकै कारण विदेशी विनिमय व्यवस्थापन गर्ने ऐनमार्फत औपचारिक माध्यमबाट रेमिट्यान्स भित्र्याउन सक्ने व्यवस्था करको वृद्धिका लागि सन् १९९७ मा ल्याएको ‘भ्याट’ प्रणालीलगायतका कारणले अर्थतन्त्रको जग बसाउन सहयोग पुगेकाे अर्थविद्हरू बताउँछन् ।

छैन गुट

अर्थ तथा कूटनीतिमा योग्य रहे पनि महतमा राजनीतिक गुण भने नभएको कांग्रेसका थुप्रै नेताहरू बताउँछन् । पटक-पटक अर्थमन्त्रीको भूमिकामा रहे । कुनै बेला गिरिजाप्रसाद कोइरालाकाे विश्वासपात्रका रूपमा रहेका उनकाे छुट्टै उपगुटसमेत छैन । उनी कार्यकर्ता व्यवस्थापन गर्न नसक्ने नेतामा पर्छन् ।

महत भने आफ्नो त्याे 'अवगुण'प्रति चिन्तित छैनन् । भन्छन्, ‘गुट बनाएर पार्टी चलाउन सकिँदैन । नेतृत्वले गुट बनाउन हुँदैन । त्यसैले त्यतातिर म लागिनँ ।’ अहिले पनि पार्टीभित्रका अन्तरसंघर्ष कम गर्नका लागि गुटभन्दा माथि उठ्नुपर्ने उनको तर्क छ ।

१२औँ महाधिवेशनमा महामन्त्रीको रूपमा नेता महतको निकै चर्चा चलेकाे थियाे । त्यतिबेला उनलाई बलियो उम्मेदवारका रूपमा पनि हेरिएको थियो तर पछि उनले सहमतिका लागि भन्दै महामन्त्रीमा उम्मेदवारी दिएनन् । १३औँ महाधिवेशनमा पनि उनी केन्द्रीय सदस्यमै सीमित रहे । अहिले पनि शीर्ष नेताहरूबीच जोसँग सहमति हुन्छ, उसैलाई अघि बढाउनुपर्ने उनको तर्क छ । ‘कार्यकर्ताले जसलाई बढी चाहन्छ, उसैलाई साझा उम्मेदवार बनाउनुपर्छ । मलाई अघि बढ् भनेर साथीहरूले हौसला दिइरहनुभएको छ तर म सहमतिको बाधक भने बन्दिनँ’, महतले भने ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, असार १३, २०७८ १७:४०