कालीगण्डकी–तिनाउ डाइभर्सन आयोजना : ४० अर्ब लागत अनुमान, एक वर्षभित्र डीपीआर बनाइने

कालीगण्डकी–तिनाउ डाइभर्सन आयोजना : ४० अर्ब लागत अनुमान, एक वर्षभित्र डीपीआर बनाइने

A+ A A-

निर्वाचनको समयमा महत्वका साथ उठाउने गरिएको कालीगण्डकी–तिनाउ डाइभर्सन आयोजनाको कार्यालय आज बुटवलमा स्थापना हुँदै छ । उक्त कार्यालयको उद्घाटन उपप्रधानमन्त्री विष्णु पौडेलले बिहान ११ बजे गर्ने भएका छन् ।

कालीगण्डकीको पानी तिनाउँ नदीमा खसालेर विद्युत् उत्पादनका साथै रुपन्देही र कपिलवस्तुमा सिँचाइ गर्ने यो आयोजनाको लक्ष्य छ । आयोजनाका लागि ४० अर्ब लागत अनुमान गरिएको छ । जसमध्ये सिँचाइ आयोजनाका लागि १८ अर्ब ४८ करोड र हाइड्रोपावरका लागि २१ अर्ब ६२ करोड लाग्ने अनुमान छ ।

आयोजनाले मूर्त रूप लिँदा तिनाउँ नदीमा डाइभर्सन भएर आउने ८२ क्युसेक पानीमध्ये ७५.९६ क्युसेक सिँचाइका लागि र ६ क्युसेक खानेपानी र औद्योगिक प्रयोजनको लागि प्रयोग गरिने छ ।

सरकारले कालीगण्डकी–तिनाउ बहुउद्देश्य परियोजनाको विस्तृत अवधारणा बनाउन आर्थिक वर्ष २०७१/७२, २०७२/७३, २०७३/७४ र २०७५/७६ मा पनि बजेटको व्यवस्था गरेको थियो । तर, काम अगाडि बढ्न भने सकेको थिएन ।

यस वर्ष पनि बजेटको प्रबन्ध भएको र आगामी वर्षभित्र डीपीआर सम्पन्न गर्ने गरी कार्यालयको स्थापना गर्न लागिएको आयोजना प्रमुख सन्तोष कैनीले बताए । एक वर्षभित्र डीपीआर तयार गरी अर्को वर्षदेखि काम अगाडि बढाउने कैनीले बताए ।

तिनाउमा पानीको सतह घट्दै गएकाले नदीको सभ्यता, सिँचाइ र तराईमा भूमिगत जलस्रोतको संरक्षणका लागि कालिगण्डकी तिनाउ डाइभर्सन आयोजनाको परिकल्पना गरिएको पौडेलले बताएका छन् ।

बुटवलको बढ्दो जनघनत्वका कारण तिनाउमा पानीको पुनःसञ्चितीकरणका लागि उपयुक्त विकल्पको रूपमा कालीगण्डकी–तिनाउ डाइभर्सनलाई हेरिएको छ । तिनाउ नदी हिउँदमा सुक्ने गरेको छ । २०५१ यता तिनाउमा भएको अनियन्त्रित दोहनपछि नदी गहिरिएको मात्र छैन धारसमेत परिर्वतन गरी बस्तीमा पस्ने गरेको छ ।

कालीगण्डकी–तिनाउ डाइभर्सनको चर्चा चलिरहँदा गण्डकी प्रदेशका तत्कालीन मुख्यमन्त्रीले तिनाउमा एक थोपा पानी पनि दिन नसक्ने बताएका थिए । पौडेलले भने गण्डकी प्रदेशको समन्वय र विस्तृत वातावरणीय अध्ययन गरेर मात्रै तिनाउमा कालीगण्डकीको पानि ल्याउने बताएका छन् ।

ईन्जिनियर भन्छन्– डाइभर्सनले तिनाउ बच्छ

तिनाउ नदीबारे लामो समय अनुसन्धान गरेका ईन्जिनियर खेटराज दाहाल तिनाउ नदी बचाउन कालीगण्डकी–तिनाउ डाइभर्सन महत्वपूर्ण परियोजना भएको बताउँछन् । तिनाउमा भएको अतिक्रमण, अनियन्त्रित दोहनका कारण नदी सुक्दै गएकाले संरक्षण र पुनर्जीवन दिन पनि कालीगण्डकी डाइभर्सन उत्तम विकल्प रहेको उनले बताए ।

जल तथा सिँचाइ विभागका अनुसार तिनाउमा बर्सेनि पानीको सतह घट्दै गएको छ । बाढी आउँदा ८० घनमिटर प्रतिसेकेन्ड पानी बग्ने तिनाउमा हिउँदमा भने १ घनमिटर प्रतिसेकेन्ड पानी बग्ने विभागको तथ्यांक छ ।

तिनाउमा यसरी खस्नेछ पानी

तिनाउमा कालीगण्डकीको पानीलाई २ वटा सुरुङ मार्फत् खसालिने छ । ती सुरुङ २७ र ३ किलोमिटरका हुनेछन् । स्याङ्जाको गल्याङ नगरपालिका- १, मालुङ्गा र पाल्पाको रम्भा गाउँपालिका- ३, पीपलडाँडा क्षेत्रमा ड्याम बनाएर २७ किलोमिटर लामो सुरूङमार्फत पाल्पाको तिनाउस्थित दोभानमा पानी खसालिने गरी डीपीआर तयार गरिने बताइएको छ । यही सुरूङमार्फत दोभानमा १ सय मेघावाट विद्युत उत्पादन हुनेछ ।

अर्को सुरुङ दोभानबाट बेलबाससम्म ३ किलोमिटरको बन्नेछ । ३ किलोमिटर लामो सुरूङमार्फत अर्को विद्युत्‌गृह निर्माण गरी २६ मेघावाट विद्युत उत्पादन गरिनेछ । त्यसरी बेलवास पुगेको पानीलाई ३८ किलोमिटर लामो नहर मार्फत सिँचाइका लागि कपिलवस्तु लगिने छ ।

यो योजनाले मूर्त रूप लिँदा रुपन्देही र कपिलवस्तुका १ लाख हेक्टर जमिनमा सिँचाइको सुविधा पुग्ने छ ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, असार १२, २०७८ ०८:३९