यसकारण सधैं चुक्छ गुप्तचर संयन्त्र

A+ A A-

आइतबार उपत्यकाका विभिन्न ठाउँमा भएको शृंखलाबद्ध बम विस्फोटको सूचना संकलनमा असफल भएपछि सरकारको एक मात्र गुप्तचर निकाय राष्ट्रिय अनुसन्धान विभागको सर्वत्र आलोचना भएको छ ।

उसो त राष्ट्रिय अनुसन्धान विभागको असफलता यति मात्र होइन । यसअघि समेत उपत्यकालगायत देशभर भएको विभिन्न घटनाको सूचना संकलनमा असफल हुँदै आएको छ ।

गुप्तचर निकायको काम भनेकै देशमा हुने सम्भावित ठूला घटना, राष्ट्रिय अखण्डतालगायतका विषयमा भइरहेका गोप्य क्रियाकलापको निगरानी राख्ने हो । तर, देशभर भएको आपराधिक घटना र त्यसको सूचना संकलनमा गुप्तचर निकाय चुक्दै आएको छ । यसअघि गृह मन्त्रालयअन्तर्गत रहेको गुप्तचर निकाय हाल प्रधानमन्त्री मातहत छ ।

गुप्तचर विभागको कामप्रति सुरक्षा निकाय नै असन्तुष्ट देखाउने गरेका छन् । नेपाल प्रहरीका उच्च अधिकारीका अनुसार राष्ट्रिय अनुसन्धान विभाग काम गर्ने संस्थाभन्दा पनि नेताले आफ्ना कार्यकर्ताको भर्ती केन्द्र बनाएका छन् ।

‘सूचना संकलनभन्दा गुप्तचर कर्मचारीको काम राजनीतिक दलका नेताहरुबारे चियोचर्को गर्ने काम भएको छ । अनि सूचना कहाँबाट आउँछ ?’ ती अधिकारीले भने ।

कहाँ कहाँ चुक्दै आयो गुप्तचर निकाय ?

टीकापुर घटना

७ भदौ २०७२ बाट टीकापुरमा रुहट र थारुवान प्रदेशको माग गर्दै आन्दोलनमा उत्रेका प्रदर्शनकारी र स्थानीयबीच झडप भयो । झडपमा नाबालकसहित ८ जना सुरक्षाकर्मीले ज्यान गुमाएका थिए ।

ज्यान गुमाउनेमा नेपाल प्रहरीका एसएसपी लक्ष्मण न्यौपानेसमेत थिए । उक्त घटनाको सूचना गुप्तचर विभागले समयमै दिन सकेको भए बीभत्स हत्या काण्ड रोक्न सकिने कतिपय प्रहरी अधिकारी नै बताउँछन् ।

मलेठ घटना

२३ फागुन २०७३ मा सप्तरीको राजविराज र रुपनीको बीचमा पर्ने गजेन्द्रनारायण सिंह औद्योगिक क्षेत्रमा तत्कालीन एमालेले कार्यक्र गर्यो । मधेसकेन्द्रित दलले कार्यक्रम बिथोल्ने प्रयास गर्दा सुरक्षाकर्मीसँग झडप भएको थियो ।

झडपका क्रममा प्रहरीको गोली लागेर पाँच आन्दोलनकारीको मृत्युको भएको थियो । तत्कालीन एमालेप्रतिको मधेसी नागरिकको भावना गुप्तचर निकायले सरकारलाई दिन नसक्दा उक्त घटना घटेको जनाइएको छ । प्रहरीका अनुसार प्रहरीले गोली नचलाएको भए अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीसहितका वरिष्ठ नेताको हत्याको सम्भावना थियो ।

उक्त घटनामा समेत गुप्तचर निकायले ठोस सूचना दिन नसकेको भन्दै गुप्तचर निकायको आलोचना भएको थियो ।

निर्मला हत्या कान्ड

११ साउन २०७५ मा कञ्चनपुरकी निर्मला पन्तको बलात्कारपछि हत्या भयो । हत्याको अभियोगमा कञ्चनपुर तनावग्रस्त थियो । कञ्चनपुरमा कफ्र्युसमेत लागेको थियो । प्रहरीको गोली लागेर एकजनाले ज्यानसमेत गुमाए । निर्मलाको हत्या विरोधमा देशभर नै विरोध भइरहेको थियो ।

त्यसैको निरन्तरताकै क्रममा निर्मलाको न्यायका लागि आन्दोलनतर युवाले सिंहदबारको दक्षिण गेटभित्र नै पसेर नारा लगाएका थिए । बलात्कारविरुद्ध रोष र निर्मलाका निम्ति न्यायका अभियन्ताको उक्त समूहले निषेधाज्ञा नै तोडेर गुप्तचर निकायको मूल ढोकामै पुगेर गृहमन्त्री र प्रहरी महानिरीक्षको राजीनामा नै मागेका थिए । उक्त समूह सिंहदबारभित्र छिर्दा समेत त्यो सूचना गुप्तचर निकायले पाएको थिएन ।

विप्लव प्रकरण

नेकपाका कार्यकर्ताले १० फागुनमा पहिलोपटक नख्खुमा बम विस्फोट गराए । त्यसलगत्तै सरकारले नेकपाला प्रतिबन्ध लगायाे । बम विस्फोटमा परी सिंहप्रताप गुरुङको ज्यान गयो । त्यसपछि वैदेशिक रोजगार व्यवसायी संघका अध्यक्ष रोहन गुरुङको घरमा बम विस्फोट भयो । ती दुवै घटनाको सूचनासमेत गुप्तचर विचार विभागले सरकारलाई दिन सकेन ।

आइतबार सुकेधारा र अनामनगरमा भएकोे विस्फोटको घटनाले गुप्तचर निकायको सूचना र काम कारबाहीप्रति सुरक्षा निकाय नै असन्तुष्ट छ ।

विप्लव समूहले आज (१३जेठ) आयोजनाका गरेको बन्दको पूर्वसूचना हुँदा समेत गुप्तचर निकायले विप्लवको गतिविधिबारे सूचना दिन नसक्नु कमजोरी भएको सुुरक्षा निकाय नै बताउँछन् । हाल राष्ट्रिय अनुसन्धान विभागको प्रमुखमा गणेश अधिकारी छन् ।

त्यसो त नेपाली सेना, नेपाल प्रहरी र सशस्त्र प्रहरी बलको समेत आफ्नै छुट्टाछुट्टै इन्टेलिजेन्स छन् । तर, जासुसीका लागि नै भनेर बनेको सुरक्षा अंग भनेको राष्ट्रिय अनुसन्धान विभाग नै हो । गुप्तचर निकायमा हाल ६ हजार हाराहारी कर्मचारी छन् ।

राजनीतिक कारणले निकम्माः पूर्वडीआईजी मल्ल

नेपाल प्रहरीका पूर्वडीआईजी हेमन्त मल्ल गुप्तचर विभागको व्यावसायिकतामाथि नै प्रश्न चिन्ह उठेको बताउँछन् । ‘गुप्तचर निकायले सूचना संकलन गर्ने हो । यो कुरा राजनीतिक दल र सरकारले बुझ्नपर्ने हो । संस्था केका लागि भन्ने सरकारले नबुझेसम्म अवस्था यस्तै रहन्छ,’ मल्लले भने ।

गुप्तचर निकाय कमजोर हुनुको प्रमुख कारण राजनीति नै रहेको मल्लको भनाइ छ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, जेठ १४, २०७६ ०४:४३