निषेधाज्ञामा मिर्गौलापीडितका दुःख : अस्पताल जाउआउ गर्नै गाह्रो, तैपनि पाउँदैनन् दुई पटक डायलसिस गर्न

निषेधाज्ञामा मिर्गौलापीडितका दुःख : अस्पताल जाउआउ गर्नै गाह्रो, तैपनि पाउँदैनन् दुई पटक डायलसिस गर्न

A+ A A-

चितवनस्थित भरतपुर अस्पतालको ‘ए’ ब्लक । कोभिड आइसोलेसन रहेको यही ब्लकको तेस्रो तल्लाको दायाँतर्फ हेमो डायलाइसिस युनिट छ । यही युनिटको बाहिरी परिसरमा डायलाइसिस गराउन आउने बिरामीहरू पालो कुरेर बसिरहेका थिए । कोही कार्टुन ओछ्याएर चिसो भुइँमा सुतिरहेका थिए भने कोही भर्‍याङमा अडेस लागेर त कोही म्याट ओछ्याएर सुतिरहेको दृश्य देखिन्थ्यो ।

तिनैमध्येका एक हुन्, डोलप्रसाद गुरुङ । उनी डायलाइसिस गराउनका लागि चितवनको पश्चिमी क्षेत्र मेघौलीबाट सोमबार आएका हुन् । साथमा उनकी श्रीमती संगीता गुरुङ पनि आएकी थिइन् । उनको पालो ३ बजे थियो । गत चैतबाट डायलाइसिस सेवा लिन थालेका उनले अस्पतालमा नियमित पालो भने पाउन सकेका छैनन् ।

सरकारले डायलाइसिस सेवा नि:शुल्क हुने घोषणा गरे पनि प्रत्येक पटक डायलाइसिस गराउन २ हजार ५ सय रुपैयाँ तिर्नुपर्ने गुनासो संगीता गर्छिन । हप्तामा एक वा गाह्रो हुँदा दुई पटक नियमित डायलाइसिस गराउनुपर्ने भएकाले ठूलो आर्थिक भार परेको उनी बताउँछिन् ।

‘हप्तामा एक वा दुई पटक डायलाइसिस गराइरहनुपर्छ । डाक्टरले सुरुसुरुमा पैसा लाग्छ भन्छन् । नि:शुल्क गराउनका लागि डाक्टरबाट निवेदन लिएर वडामा सिफारिस गराई ल्याउनुपर्छ रे ! डाक्टरलार्ई हामीले भनेका छौँ तर अहिलेसम्म केही भएको छैन,’ उनले भनिन् । कमाउने मान्छे नै बिरामी भएपछि संगीतालार्ई हप्तैपिच्छे २ हजार ५ सय जुटाउन पनि ‘धौ धौ’ छ ।

आफ्नो कमजोर आर्थिक अवस्थालाई उकास्न डोलप्रसाद कतार गएका थिए । तर, स्वास्थ्यमा बारम्बार समस्या देखिएपछि गत फागुनमा नेपाल फर्किए । स्वास्थ्य जाँच गर्दा उनका दुबै मिर्गौलाले काम गर्न छाडेको देखिएपछि गत दुई महिनादेखि भरतपुर अस्पतालमा डायलाइसिस सेवा लिइरहेको बताए । ‘घरको आर्थिक अवस्था राम्रो छैन । त्यसैले कतार गएँ तर स्वास्थ्यमा समस्या देखिन थालेपछि नेपालमै फर्किएँ । जाँच गर्दा दुबै मिर्गौला फेल भएको पत्ता लाग्यो । दुई महिनायता नियमित डायलाइसिस गर्दै आएको छु,’ डोलप्रसादले भने ।

आर्थिक अवस्था नाजुक हुँदै गएपछि वडाको सिफारिस र गाउँघरका छिमेकीले ३०/३५ हजारजति चन्दा उठाइदिएपछि तत्काललाई चल्न सहज भएको संगीताले सुनाइन् । हप्तामा दुई पटक गर्नुपरे पनि पैसाको समस्याले अहिले एक पटक मात्र डायलाइसिस गराइरहेको उनी बताउँछिन् ।

०००

हेटौँडा–४ की विनिता उप्रेती पनि डायलाइसिसका लागि भरतपुर अस्पताल पुगेकी थिइन् । उनी पनि आफ्नो बाध्यता यसरी सुनाउँछिन्, 'कहिले आयल निगमको ट्याङ्कर त कहिले ट्याक्टर वा दमकल, जुन गाडी पहिला भेट्छु, त्यसैमा झुण्डिएर हुन्छ कि कसरी हुन्छ, आइरहेकी छुु ।’

छोरालाई साथी लिएर आएकी विनिताले निषेधाज्ञाका कारण प्रत्येक पटक पाँच सयदेखि ३ हजार रुपैयाँसम्म भाडा तिरेर आउनुपरेको बाध्यता सुनाइन् । उनले भनिन्, ‘लकडाउन छ । पहिलो कुरा त गाडी पाउनै गाह्रो छ, पाए पनि चर्को भाडा लिन्छन् । जति भने पनि तिरेर आउनै परेको छ ।’

हेटौँडा–४ मा भाडामा बस्दै आएकी उनी एक छोरा र एक छोरीकी एक्लो अभिभावक हुन् । पसल गरेर आफ्नो परिवारको जीविकोपार्जन गर्दै आइरहेकी विनितालाई लकडाउनमा अस्पताल आउजाउ गर्न धेरै समस्या छ । सरकारले दिएको सुविधाअनुसार, नि:शुल्क डायलाइसिस सुविधा पाए पनि उनलाई औषधि र यातायात खर्च धान्न नै मुस्किल परेको छ ।

‘परिवारमा म एक्लै हो कमाउने । सक्दा व्यापार व्यवसाय गर्थें । तर, अहिले आफैँ यस्तो रोगी भएँ । आउजाउ गर्नै पर्‍यो, औषधी किन्नै पर्‍यो’ विनिता भन्छिन्, 'कोरोनाको डर त कता भाग्छ-भाग्छ । खान पाइन्छ कि पाइँदैन, उपचार गर्न कसरी जाने, कोठा भाडा तिर्ने कसरी ? चिन्ता नै यही हुन्छ ।'

हेटौँडाको चुरे हिल अस्पतालमा डायलाइसिस सुविधा भए पनि त्यहाँ पहिल्यै बिरामी खचाखच भएकाले पालो नपाएपछि उनी भरतपुर अस्पताल धाउन थालेकी हुन् ।

पालो कुरेर बसेकी विनिता उपचारपछि घर कसरी फर्कने भन्ने चिन्तामा थिइन् । डायलाइसिस गराएर घर फर्कंदा रातको ९/१० बज्ने उनको अनुभव छ । उनी भन्छिन्, 'निषेधाज्ञा छ । सवारीसाधन पाइँदैन । बाटोमा निस्केर लिफ्ट माग्छु, जे भेटिन्छ, त्यसैमा चढेर जाने गरेकी छु । कहिले त १/२ घण्टासम्म पनि गाडी पाइँदैन ।’

४६ वर्षीया विनिता मिर्गौला प्रत्यारोपण गर्न आफ्नो आर्थिक अवस्थाले गर्दा कल्पना गर्न नसकेको बताउँछिन् । भन्छिन्, 'अब जे हुन्छ, भगवान् भरोसा ।' यो लकडाउनमा आफूजस्ता टाढाबाट आउने मिर्गौला राेगीका लागि यातायात सुविधा मात्रै भए पनि सरकारले हेरिदिए धेरै राहत हुने उनी बताउँछिन् ।

०००

भरतपुर –८, गौरीगन्जकी ६० वर्षीया इन्द्रकुमारी दराईको पनि ब्यथा पनि उस्तै छ । आफूजस्ता नियमित डायलाइसिस गराइराख्नु पर्नेहरू निषेधाज्ञाले झन् मारमा परेको उनी सुनाउँछिन । उनले दुखेसो पोखिन्, 'आफ्नो सवारीसाधन छैन । अटोले आउजाउको १ हजार लिन्छ । रोगी छु, कमाइ छैन । एकदमै गाह्रो भएको छ ।'

इन्द्रकुमारीले अस्पताल धाउन थालेको तीन वर्ष भयो । सरकारले नि:शुल्क डायलाइसिस सेवा लिए पनि औषधि र रगत परिक्षणकाे पैसा तिर्नसमेत धौधौ परेको उनी बताउँछिन् । एउटा मिर्गौला पहिल्यै बिग्रेर फालेको र तीन वर्षअगाडिदेखि अर्को मिर्गौलाले पनि काम गर्न छोडेपछि उनले डायलाइसिस सेवा लिइरहेकी हुन् ।

०००

डायलाइसिस गराउन आएकी भरतपुर– ६ की मिर्गौलापीडित गंगा उप्रेतीले पनि उस्तै पीडा सुनाइन् । हप्तामा दुई पटक गर्नुपर्ने डायलाइसिस एकचोटिभन्दा गराउन नपाएको उनी बताउँछिन् । आँखाभरि आँसु पार्दै उनले भनिन्, 'हप्ता दिन कुर्दा धेरै गाह्रो हुन्छ । रातभरि सुत्न सक्दिनँ । सास फेर्नै गाह्रो हुन्छ । इमर्जेन्सीमा सबै रिपोर्ट ल्याएर धेरै अनुरोध गरेपछि बल्ल दुईचोटि पाइन्छ ।’

गंगा डायलाइसिसका लागि प्रत्येक सोमबार भरतपुर अस्पतालमा आउँछिन् । तर, उनलार्ई बिहीबारबाटै गाह्रो हुन थाल्छ । गत पुसदेखि डायलाइसिस गराउँदै आएकी उनी बिरामीको चाप धेरै र मेसिन कम भएकाले आफ्नो पालो हप्तामा एक पटक मात्र आउने सुनाउँछिन् । ‘धेरै गाह्रो भए पनि खपेरै बस्नुपर्छ । अत्ति नै भएपछि इमर्जेन्सीबाट सबै रिपोर्ट ल्याएपछि बल्ल अर्कोचोटि पाइन्छ ।’

सरकारी अस्पतालमा डायलाइसिस मेसिन थप गरे सहजै दुई चोटि पालो पाइन्थ्यो कि भन्ने आशा उनको छ ।

०००

भरतपुर अस्पतालमा डायलाइसिस कक्ष र कोरोना संक्रमितको उपचार कक्ष केही मिटरको मात्र दूरीमा छ । एउटै बाटो हुँदै हिँड्दा मिर्गौला रोगी र सँगै आएका कुरुवा पनि कोभिड सङ्क्रमणको उच्च जोखिममा छन् । सासूआमालार्ई डायलाइसिस गराउन आएकी भरतपुर– १६ की शशी लोप्चनले डरैडरमा अस्पताल आउनुपरेको बताइन् । ‘डर त कति हो कति, नआएर पनि भएन । कोभिड वार्ड जाने र डायलाइसिस युनिट जाने बाटो एउटै छ । जोखिम त निकै छ तर बाध्यता पनि छ,’ उनले आफ्नो अस्पताल बसाइको अनुभव सुनाइन् ।

महामारीको यो बेला अस्पतालमा डायलाइसिसका लागि जाने मिर्गौला रोगीका लागि जोखिम उच्च छ भने बिरामी कुरुवाका लागि बस्ने उचित ठाउँसमेत नभएको गुनासो लोप्चनले गरिन् । उनले भनिन्, ‘गर्मी यस्तो छ । पङ्खा पनि राम्रोसँग चल्दैन । दिउँसो त जसोतसो बसौँला । तर राति कुरुवालाई एकदमै गाह्रो छ ।'

भरतपुर अस्पतालका डायलाइसिस इन्चार्ज एवं मिर्गौला रोग विशेषज्ञ डा. सन्तोष गुरुङले अस्पतालमा १० वटा डाइलाइसिस मेसिनमध्ये दुईवटा बिग्रिएकाले समस्या देखिएको बताए । उनका अनुसार, चालु आठ वटा मेसिनमध्ये एउटा मेसिन कोरोना बिरामीका लागि र सातवटा अन्य मिर्गौला बिरामीका लागि प्रयोग गरिएको छ । यो चाप धान्नका लागि पर्याप्त नभएको उनको भनाइ छ ।

भरतपुर अस्पतालमा अहिले ११० जनाभन्दा बढीले नियमित डायलाइसिस सेवा लिइरहेका छन् । कोरोनाको समयमा पनि बिहान, दिउँसो, साँझ र राति गरी चार सिफ्टमा नियमित डायलाइसिस सेवा दिइरहेको डा. गुरुङले जानकारी दिए । बिग्रेका दुई मेसिन पुनः सुचारु भएपछि समस्या हट्ने र त्यो सम्भवत: चाँडै नै सञ्चालनमा आउने उनले बताए ।

डा. गुरुङले भने, ‘कोभिड र निषेधाज्ञाको असर मिर्गौलापीडित बिरामीमा प्रत्यक्ष रूपमा परेको छ । उनीहरूलाई मुख्य गरी यातायातको समस्या छ । त्यसैले गर्दा पनि एक जना बिरामीले हप्तामा दुईचोटि गर्नुपर्नेमा एक पटक मात्रै आउने गरेका छन् । हामीले सकेसम्म आउनुस् नै भनेका छौँ । मेन्टेन गर्न सल्लाह दिइरहेका छौँ ।’

भरतपुर अस्पताल व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष डा. भोजराज अधिकारी काठमाडौँमा डायलाइसिस गराइरहेका बिरामी चितवनमै बसेको र निषेधाज्ञाले काठमाडौं जान नसक्दा अस्पतालमा चाप बढेको बताउँछन् । बिहान ४ बजेसम्म डायलाइसिस सेवा दिए पनि मेसिनमा ओभरलोड भएकाले धान्न नसकेको उनको भनाइ छ ।

पछिल्लो समयको अवस्था हेरेर अस्पतालमा डायलाइसिस मेसिन थप्ने निर्णय भएको डा. अधिकारीले जानकारी दिए । उनले भने, ‘पछिल्लो अवस्था हेरेर कोसी अस्पतालमा डायलाइसिस मेसिन प्रयोग गर्न नसकेर भरतपुर लैजानू भन्ने कुरा आएको छ । त्यसका लागि पनि पहल गर्दै छौँ । केही दिनअगाडि अस्पताल व्यवस्थापन समितिको आकस्मिक बैठक बसेर तीनवटा मेसिन खरिद गर्ने निर्णय पनि भएको छ । कार्यान्वयन भएमा अब छिट्टै समस्या समाधान हुन्छ ।’

डा. अधिकारीले कोरोना संक्रमितको उपचार कक्ष नजिकै हुँदा जोखिम रहेको भने स्वीकारे । ‘कोरोना बढिहाल्यो । अप्सन पनि भएन संक्रमितको उपचारका लागि । आत्मअनुशासन पालना गरे सुरक्षित हुन त सकिन्छ तर आउजाउका लागि एउटै बाटो प्रयोग गनुपर्ने बाध्यता भने छ । दूरी कायम गर्नका लागि बोर्डर बनाएर एक जना गार्ड राखिदिएका छौँ,’ उनले भने ।

उनले बिरामी कुरुवाको समस्याका बारेमा भने कोभिडका बिरामी तथा डायलाइसिस गर्न आउने बिरामीलार्ई प्राथमिकतामा राखिएकाले ध्यान दिन नसकिएको बताए ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, जेठ २९, २०७८ ०७:४२