रिपोर्टिङमा तीन वर्ष : जहाँ थिएँ, त्यहीँ भेटिएँ

A+ A A-

अर्थमन्त्री विष्णु पौडेलले बजेट सुनाएर भ्याएकै थिएनन् । एक जना पत्रकार मित्रले फेसबुकमा पोस्ट्याए, ‘बजेटले यसपालि राम्रोसँग पत्रकारलाई समेटेछ । सात लाखको दुर्घटना बीमा, उपचार पनि निःशुल्क ।’

एकैछिनमा अर्का पत्रकारको पनि स्टाटस आइहाल्यो, ‘धन्यवाद, सरकार । पत्रकारका लागि बजेट छुट्याउनु भएकोमा ।’

अर्थमन्त्रीले सिङ्गो बजेट सुनाउन भ्याउँदा नभ्याउँदै फेसबुकमा पत्रकारका स्टाटसको बाढी नै आयो । कतिले नेगेटिभ रूपमा पनि लिए ।

कतिपय पत्रकारले सरकारले गर्नुको सट्टा आफू आवद्ध मिडिया हाउसले यसको व्यवस्था गर्नुपर्ने मत पनि राखे । बजेट प्रस्तुत भएर सकिँदासम्म पत्रकार दुई खेमामा बाँडिइसकेका थिए । एउटा पक्ष, अर्को प्रतिपक्ष । मलाई पनि पहिलो पक्षको तर्कमा अलि चित्त परेन ।

हाम्रो सुरक्षाको ग्यारेन्टी त हामी आवद्ध सञ्चारगृहले पो गर्नुपर्ने हो । जबकि, सञ्चारमाध्यमले तलब नदिएर आन्दोलनमा उत्रेको रिपोर्टरबारे सामाजिक सञ्जालमै सही, कसैले एक शब्द खर्चेको भेटिन्न । खास, कुरो त खुरुखुरु काम गर्ने संस्थाले तलब दिने हो । तलब पाए त उसले आफैँ उपचार गरिहाल्छ नि । महामारीको निहुँ पारेर श्रमजीवीलाई बिचल्ली पार्ने साहुजीलाई पो तह लगाउने हो । एउटा रिपोर्टरको जिन्दगी पनि क्या गजबको छ है ! त्यही सरकारले राम्रो काम गरेन भनेर विरोध पनि गर्नुपर्ने । पत्रकारलाई उद्धार गर्ने भो भनेपछि समर्थन पनि जनाउनुपर्ने ।

खैर, ठीकै छ । जसले गरे पनि पत्रकारको उद्धार हुने भो । यही ठूलो कुरा हो । मैले मनमनै समर्थन र विरोध गरेँ ।

०००

उसो त म अहिले पत्रकारितामा सक्रिय छैन । दैनिक रिपोर्टिङको दौडधुपबाट आजित भएर पत्रकारिताबाटै मैले ब्रेक लिएको थिएँ । त्यसमाथि आफू आवद्ध संस्थाले दिने दु:ख त छँदै छ । छ महिना भइसक्यो, राजीनामा बुझाएर बसेको छु ।

काम छोडेँ । न्युज ब्रेक गर्नुपर्ने थिएन । अर्को रिपोर्टर साथीले पहिले लेख्यो कि भन्ने चिन्ता पनि रहेन । जागिर छउञ्जेल खाँदाखाँदैको गाँस पनि छोडेर हिडूँजस्तो हुन्थ्यो । काम छोडेपछि त्यसको टन्टै रहेन । भर्खर पहिलो कोरोनाकाल सकिएको थियो । सधैँ डुली हिँड्ने बानी भएपछि कोठामै खुम्चिएर बस्न पनि गाह्रो ।

दिनभरि केही नगरी कसरी बस्ने ?

काम छोडेको भए, सूचना खोजिरहेको हुन्थेँ । सूचनादातासँग भेट हुन्थ्योे । फोनकलमा व्यस्त भइरहन्थेँ । कामै नभए पनि कमसेकम साथीभाइ भेट हुन्थे । चियागफ, ख्यालठट्टा गरेरै दिन बितेको पत्तै हुन्थेन । काम छोडेर बसेको हप्ता दिनसम्म त एक्लै छटपटाएँ ।

०००

हप्ता दिनसम्म कामको ह्याङओभरले छोडेको थिएन । अहिले पनि छोडेको त कहाँ छ र ? यसै छटपटिएँ । काम छोडेको महिना दिनपछि अलिअलि भएको पैसा पनि सकिँदै थियो ।

अब के गर्ने ?

सोचेरै छटपटाउने अवस्था आएको थियो । हुन त पत्रकारितामा मेरो कुनै दिलचस्पी थिएन । जिन्दगीमा कहिल्यै पत्रकारको ट्याग बोकेर हिँडूँला भनेर एकरति सोचेको पनि थिइनँ । लेख्ने रहर भने थियो । समाचार होइन, साहित्य ।

पत्रकारितामा आउनुको एउटै लोभ थियो, लेख्न पाइन्छ । लेखेको पत्रिकामा छापिन्छ । आफूले लेखेको लेख धेरै ठाउँमा पुग्छ । योभन्दा धेरै अपेक्षा केही पनि राखेको थिइनँ, जुन बेला मैले पत्रकारिता सुरु गरेको थिएँ । सूचना खोज्दै जाँदा, समस्या खोतल्दै जाँदा बल्ल पो पत्रकारिताको मर्म बुझियो । पछि, साहित्य लेख्ने रहर समाचार लेखनले खाइदियो । साहित्यभन्दा पनि चिन्ता यही हुन्थ्यो, आज कुन समाचार लेख्ने होला ? महिना सकिने बेलामा फेरि अर्को चिन्ता– यो महिना तलब आउने हो कि होइन ?

०००

मेरो एक जना साथी छ । पत्रकारिताका सुरुवाती दिनमा ऊ र म सँगसँगै थियौँ । बर्खे झरीमा निथ्रुक्क रुझ्दै, टन्टलापुर घाममा पसिना पुछ्दै पोखराका गल्लीगल्ली हामीले नापेका छौँ । धेरै त गाडी चढ्ने पैसा पनि हुन्थेन । पैदलै हिँड्थ्यौँ । तैपनि हामीलाई पत्रकारिता मन पर्न थालिसकेको थियो ।

कुन बेला कुन बद्‌मासको झोँकमा परिने हो ? त्यो पनि सहौँला । मिडिया हाउसको आदेशअनुसार जो चल्नु छ । मिडिया हाउसको बदमासीले कैयौँ सञ्चारकर्मी बिचल्लीमा छन् । त्यसमध्येको एक म पनि हुँ । यो लेखिरहन मलाई अहिले पनि डर लागिरहेछ ।

अहिले पनि दु:ख साट्छौँ । ऊ मेरो नजिकको पात्र हो । हामी दुवैले डेली रिपोर्टिङ नगर्ने किरिया खाएका थियौँ । डेली रिपोर्टिङको प्रेसरबाट ऊ पनि आजित थियो । लेखनमा दुवैको रुचि भए पनि पत्रकारितामा आउने योजना उसको पनि थिएन । बरु अरु कुनै काम गर्ने, पत्रकारितामा ब्याक नहुने संकल्प गर्‍यौँ । अनि सक्रिय पत्रकारिता छाड्यौँ ।

राजीनामा बुझाएर ऊ आफ्नो घर फर्क्यो । म पोखरामै थिएँ । पोखरा छोड्छु भनेर योजना बनाए पनि पारिवारिक समस्याले रोकिएको थिएँ ।

एउटा न एउटा पेट पाल्ने बाटो त गर्नैपर्‍यो । जानेको काम त्यही एउटा हो । अर्थोकै गर्ने मूर्त योजना केही थिएन । आउने पनि होइन । जेनतेन पोखरामा धानिइरहेको थिएँ । ऊ त अहिले पत्रकारितामा सक्रिय भइसक्यो । म अझै फर्किन सकेको छैन । बरु, डेली रिपोर्टिङ गर्नुपर्ने प्रेसर पनि नहुने । आफ्नो लेख्ने रहर पनि पूरा हुने सोचेर ब्लग चलाउन थालेँ । त्यो पनि अहिले बेवारिसे छ– शून्यसंसार डटकम ।

०००

जागिर छोड्ने बेलामा पत्रकारितामा नै चाहिँ ब्याक हुन्नँ भन्ने सोचेको थिएँ । हुन पनि दैनिक रिपोर्टिङमा दौडी हिँड्न मलाई पटक्कै मन परेको थिएन । काठमाडौँबाट कुनै नेता पोखरा आएको थाहा लागे उसकै पछि कुद्नुपर्ने । कुनै संस्थाले पत्रकार सम्मेलनका लागि डाके पनि दौडिहाल्नुपर्ने ।

‘लेख्न त लेख्ने । अलि गहकिलो गरी लेख्न पाए पो मज्जा, समाजै खोक्रो पार्ने बेथितिबारे खुलासा गर्न पाए पो पत्रकारिता,’ पत्रकारितामै सक्रिय रहिरहँदा पनि मनमनै खट्किन्थ्यो । पाठकलाई सूचना मात्रै दिएर के पत्रकारिता भयो ? त्यो पनि कुनै अमुक पार्टीको मुखपत्रजस्तै गरी सूचना पस्किँदा मन पटक्कै खुसी थिएन ।

यो तीनवर्षे पत्रकारितामा कस्ता स्टोरी गरेँ ? अकाइभमा खोजेँ । गरेका स्टोरीमध्ये गर्व गर्न लायक एउटा पनि स्टोरी भेटिएनन् । जुन मलाई गर्न मन थियो । जति गरिए, ती प्रेसरले भरिएजस्ता थिए । अर्थात् ती कसैको फगत प्रचार मात्रै हुन् । खोज स्टोरी गर्नुपर्छ भनेर मिडिया हाउसले प्रेरित गरेको मलाई विरलै याद छ ।

उसै पनि राजधानी केन्द्रित पत्रकारिताले एउटा बिट समाउन पाउँदैन मोफसलले । चारैतिर भ्याउनुपर्ने । आफ्ना पाठकलाई एउटा पनि सूचना छुटाउन नपरोस्‌जस्तै हुने । यसैले पनि मोफसल पत्रकारिता अलि प्रेसरमा छ । अर्को केन्द्रले कहिल्यै मोफसलको समाचारलाई राम्रो स्पेस नदिने ।

फर्केर हेर्दा

पत्रकारिताको तीनवर्षे अवधिमा नेपालका नाम चलेकै टेलिभिजन र अनलाइनमा काम गरेँ । तीन वर्षपछि फर्केर हेर्दा पनि म उही ठाउँमा भेटिएँ ।

तीन वर्षअघि काम खोज्दै थिएँ । तीन वर्षपछि अहिले पनि मेरो हातमा काम छैन । पोखरामै थिएँ, पोखरामै छु । तर, यहाँ आफूलाई कहिल्यै सुरक्षित भेटिनँ । कतिबेला काम फुत्किने हो, थाहा छैन । तर, खबरदारी भने गरिरहनुपर्ने । काम छ सधैँ डरैडर अनि प्रेसर बोकेर हिँड्नुपर्ने । यो हो, रिपोर्टरको जिन्दगी ।

खबरदारी त गरौँला रे ! बिचल्लीमा पनि परौँला । कुन बेला कुन बद्‌मासको झोँकमा परिने हो ? त्यो पनि सहौँला । मिडिया हाउसको आदेशअनुसार जो चल्नु छ । मिडिया हाउसको बदमासीले कैयौँ सञ्चारकर्मी बिचल्लीमा छन् । त्यसमध्येको एक म पनि हुँ । यो लेखिरहन मलाई अहिले पनि डर लागिरहेछ । कुरा एउटा मामुली रिपोर्टरको मात्र होइन । ऊसँग जोडिएका परिवारको पनि हो । त्यही मिडिया हाउसका लागि मरिमेटेर काम गर्ने रिपोर्टरलाई बिचल्लीमा पार्ने मिडियालाई फेरि समाचार भने अरु, बिचल्लीमा परेकाकै चाहिएको छ । र, पनि पत्रकारिता त छ गर्नु नै ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, जेठ २२, २०७८ ०९:२२