‘भाे, अब म पुराण भन्दिनँ’

A+ A A-

शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग टेकु अस्पतालको इमर्जेन्सी वार्ड । बेड नम्बर २२ ।

दैनिकजसाे मन्त्रोच्चारण, भजनको आवाज आउने यो बेडबाट हिजोआज त्यस्ताे आवाज आउन छाडेकाे छ । कारण हो, संक्रमित रामहरि कोइरालाको डिस्चार्ज । पण्डित/कथा वाचक कोइराला १९ जेठमा डिस्चार्ज भएसँगै ‘आवाजविहीन’ भएको हो बेड नम्बर २२ ।

उपचाररत पण्डित रामहरि कोइराला

संक्रमित भएर २६ वैशाखमा पहिलोपटक टेकु अस्पताल आइपुग्दा रामहरिले बेड पाएका थिएनन् । त्यसैले पहिलो दिन अस्पतालको आँगनमा टेबल म्याटमा लम्पसार परेर नै उनले अक्सिजन लिए ।

केही घण्टाको पर्खाइपछि मात्र इमर्जेन्सी वार्डको एउटा कुनामा बल्लबल्ल बेड मिल्याे ।

संक्रमणको उच्च जोखिम छँदा १३ लिटर प्रति मिनेटको दरले अक्सिजन लिँदै रामहरि

‘तपाईंले छोइदिए मात्रै पनि सञ्चो मान्नुहुन्छ बाले । मेरो बालाई हेरिदिनु न, डाक्टर सा’ब ।’ रामहरिका छोराले यसो भन्दै गर्दा डा. अनुप बाँस्तोला चुपचाप बस्न सकेका थिएनन् ।

रामहरि संक्रमित भएको कथा स–सारमा सुन्दै डा. अनुप उनको ढाडमा धाप मार्दै सास फेर्न सहज बनाउँदै थिए ।

केही दिनपछिको कुरा । राउन्डमा रहेका बेला पीपीई सेटमा रहेका डा. अनुप पुनः रामहरि छेउ पुग्छन् । ‘बा कस्तो छ तपाईंलाई ? अब पुराण भन्न जाने कि नजाने ? डा. अनुप रामहरिलाई ठट्यौली पारामा प्रश्न गर्छन् ।

उत्तरमा लामो हाँसो आउँछ । चर्को स्वरले हाँसेर बोल्न खोज्छन् रामहरि तर नाक र मुखको सिमानामा रहेको अक्सिजन पाइपले अल्झाउँछ ।

सानो स्वरले उनी भन्छन्, ‘नाइँ ! अब त म पुराण भन्न जान्नँ !’

पण्डित/कथा वाचक रामहरिले किन पुराण भन्न जादिनँ भने ? कौतुहलता पछ्याउँदै जाँदा बेड नम्बर २२ बाट आइसोलेन वार्डमा सरिसकेका उनी डिस्चार्ज हुनै लागेका थिए ।

हुन पनि २५ दिनअघि देखिएको नाताकत ओझेलिएको थियो । अनुहारमा चमक थपिएको थियो । आवाज भने केही भासिएको थियो ।

जे होस् रामहरिकाे स्वास्थ्य सुधारोन्मुख थियाे । जाँदाजाँदै उनले अस्पतालको रजिस्टर कापीमा टेकु अस्पताललाई आधा पाना लामो धन्यवाद दिए ।

पुराण सप्ताह लगाउँदै पण्डित रामहरि कोइराला

८ वैशाखमा पण्डित रामहरि कोइराला सप्ताह भन्न सिन्धुपाल्चोकको २३ किलो पुगेका थिए । ९ गते सखारैदेखि कथा वाचन सुरु भयो । हुन पनि विगत ३ दशकदेखि कथा वाचन गर्दै आएका रामहरिलाई कथा भन्न औधी मनपर्छ । ६ दिन लगातार कथा वाचन सकेर १६ गते अपूर्णता गरी कोइरालाले सोही दिन ३ बजे बिदा भएर बेलुका घर कोटेश्वर आइपुगे ।

यसरी हतारहतार घर आइपुग्नुको एउटै कारण थियो- १७ गतेको बिहे । नारायणथानस्थित बिहेमा कर्मकाण्ड गर्न उनी आउनै पर्ने थियाे ।

बिहेमा सरिक भएका रामहरि सोही दिन पुनः घर कोटेश्वर फर्किए । तर, १८ वैशाखबाट नै उनलाई हनहनी ज्वरो आउन थाल्यो । घाँटी पनि खसखसाउन थाल्यो ।

सिन्धुपाल्चोकको चिसो ठाउँमा पुराण भनेर आएको, अनि चिसो फलफूलको अहारा ! सायद त्यसैले होला भन्ने सोचेका रामहरि नमज्जाले तिलमिलाए ।

ज्वरोले उनलाई एक रातमै यति गलाएको थियो कि राति ट्वाइ्लेट जाँदा नाताकत भएर उनी ट्वाइलेटमै लडे । ट्वाइलेटमा लड्दा टाउको बजारिएकाे रगत बग्याे । रातको समय थियो । भोलिपल्ट क्लिनिकमा घाउ सरसफाइ गरी घर आइपुगे उनी ।

यति विघ्न गलाउने रुघा, ज्वरो र थकान मौसम परिवर्तन, चिसो र प्रेसरले मात्रै हो भन्ने पत्याउन मुस्किल भइरहेको थियो उनलाई । त्यसैले भोलिपल्ट २० वैशाखमा नै बीएन्डबी अस्पतालमा पीसीआर परीक्षण गराउन पुगे ।

बेलुका नै रिपोर्ट आयो– पोजेटिभ । याे रिपोर्टले मनचाहिँ नेगेटिभ हुन पुग्याे ।

पुराण सप्ताह लगाउँदै पण्डित रामहरि कोइराला

तर, पनि अक्सिजन तह नाप्दा ठीकै देखिएकाले घरमै आराम गर्दै बाफ लिँदै बसे रामहरि । तर, यसरी घरमा आराम गर्दै ‘आइसोलेट’ भएर बसेका रामहरिलाई एक हप्ता नबित्दै सास फेर्न गाह्रो भयो ।

उपत्यकाका विभिन्न अस्पतालमा बुझ्दाबुझ्दै पनि कहीँ कतै बेड नपाएपछि भने २६ गते एकाबिहानै ८ बजे रामहरि हतारहतार टेकु अस्पताल आइपुगे । त्यसदिन बाहिर आँगनमै अक्सिजन लिएर बसे उनी । केही घण्टाको पर्खाइपछि बल्लबल्ल बेड पाए ।

अस्पतालमा छातीको एक्स–रे गराएर हेर्दा त निमाेनियाँले खाइसकेको रहेछ उनलाई । ‘केही अत्तोपत्तो भएन । सिन्धुपाल्चोकको चिसो ठाउँ, अनि जाडो ठाउँमा पुराण भन्न गइयो । पुराण भन्न जाँदा बिहान दिउँसो केही खान पाइएन । बेलुका मात्रै खाने, त्यो पनि फलफूल’, आफू एकाएक निमाेनियाँको सिकार हुनुको कारण छिमोल्न खोज्छन्, रामहरि ।

सोही दिन अस्पताल प्राङ्गणमा बिरामीहरूको भीड लागेको थियो । त्याे उपत्यकामा संक्रमण उच्च भएको दिन थियो । विभिन्न अनलाइन, टिभिमा अस्पतालको दृश्य क्यामेराले कैद गर्दा उनको अनुहार देखिएकाले देशभरबाट विभिन्न शुभचिन्तकहरूको फोनले रामहरिलाई जगाइरह्यो ।

अस्पताल बस्दाका अत्यासलाग्दा दिनमा मन्त्र, भजन, पुराण सुन्दै रामहरि

‘पुराण भनेर कमा’को भनेको तिनै मान्छे त हो नि मैले’, लामो मौनतापछि रामहरिले भने । हुन पनि पुराण, सप्ताह लगाएरै रामहरि नेपालका ५० भन्दा बढी जिल्ला पुगिसकेका छन् । भजन मण्डलीसहित कथा भन्ने, भजन गाउने क्रममा उनले नेपालका आधाभन्दा जिल्ला छिचोलेका छन् ।

‘हुम्ला, जुम्ला, डोल्पा, कालिकोट, जाजरकोटतिरचाहिँ गा'को छैन । अन्त त धेरै ठाउँ पुगेको छु’, रामहरि भन्छन् ।

त्यसो त रामहरि पुराण भन्ने कथा वाचक नै किन बने ? यसबारे कथा पनि रोचक छ ।

०४७ सालमा शिक्षा सेवा आयोगका लागि शिक्षकमा वैकल्पिकमा नाम पनि निकालेका हुन् उनले । तर, ३ सय रूपैयाँका लागि उबेला काभ्रेको डाँडापारी दुर्गम गाउँ जान सक्ने अवस्था थिएन । त्यसैले उनी मास्टरी पेसा नगरी जजमानी गर्न लागे ।

पाँच वर्ष काभ्रेको चौरीदेउराली नै जजमान भएर उनले आफूलाई स्थापित गराए । त्यसपछि ०४८ सालमा बाल्मिकीबाट शास्त्रीसम्मको औपचारिक शिक्षा लिएर रामहरिले त्यसयता भागवत पुराण भन्न थाले । अहिले पनि उनी काभ्रेको चौरीदेउरालीमा जजमान गर्छन् ।

रोचक त के छ भने उनको परिवारमा मात्रै पाँच जना पुराण भन्ने वक्ताहरू छन् । यसै क्रममा भजन मण्डली मिलेर उनले राजदरबारदेखि गाउँगाउँसम्म भागवत पुराण, सप्ताह भन्दै हिँडेका छन् ।

‘२१ दिनसम्म लगातार गोरखा दरबारमा पनि मैले पुराण लगाएको छु । विरेन्द्र, ज्ञानेन्द्र सबैकोमा पुराण भनेको छु’, बेडबाट उनको आवाज केही गहिरो सुनिन्छ ।

पुराण भनेरै रामहरिले कति ठाउँमा विद्यालय बनाए त कति ठाउँमा आश्रम । यसैले पनि आफ्नो कर्मले कल्याणको बाटो बनाएकोमा विश्वस्त छन् उनी ।

आफूले पुराण लगाउँदाको भिडियो मोबाइलमा हेर्दै रामहरि कोइराला

यद्यपि, हालको कोरोनामय परिस्थति हेर्दा रामहरिलाई अब भने पुराण भन्न जान मन छैन । ‘एक वर्ष भो कोरोना आएर पो त, होइन भने त वर्षको १२/१३ वटा भागवत भन्थेँ म’, रामहरिलाई कोरोनाले निकै सचेत गराएको छ ।

रमाइलो त के भने, अस्पताल बसाइका अत्यासलाग्दा दिनहरूमा पनि रामहरिले मोबाइलमा आफैँले वाचन गरेको पुराणका कथा हेरेर, सुनेर कटाएका थिए ।

२५ दिन अस्पतालमा बसिरहँदा उनले प्रत्येक दिन जप गरिरहे । नियमित शनि महामृत्युञ्जयको श्लोक, अनि भागवत पुराणका शिलोकहरू । दिनैपिच्छे बारअनुसारका मन्त्रहरू, शिव स्तोत्रम् !

हुन पनि १३ लिटर प्रति मिनेटसम्म अक्सिजन लिन बाध्य भएका रामहरिलाई निको भएर फर्किन्छु भन्ने विश्वास कमै थियाे ।

‘म त आउँदाको दिनै तर्सिएको थिएँ, निमाेनियाँले । मज्जाले अक्सिजन मात्रै खाइयो । अर्थोक खान हुन्थेन’, डिस्चार्ज हुँदै गर्दा उनले भने ।

२५ दिन लामो अस्पताल बसाइँपछि डिस्चार्ज हुँदै रामहरि कोइराला

लगालग सात पटकसम्म पुराण भन्ने मान्छेको बोली खोई कुन्नि कहाँ गएको थियो होला ? तर, पनि पुराण अनि भागवत कथासँगको लगाव भने रामहरिमा रत्तिभर पनि घटेको भने छैन ।

डिस्चार्ज हुँदै गर्दा रामहरिले टेकु अस्पतालको रजिस्टर कापीमा दिएको धन्यवादरुपी चिठी

बेलाबेला रामहरिलाई लाग्छ, ‘अहिले कोरोना भएर मात्रै हो । म त पुराण भन्न पाइनँ भने त बिरामी हुन्छु ।’

तर पनि कोरोनाले यतिसम्म भने उनलाई सचेत गराइदिएको छ कि कोरोना नसकी पुराण नभन्नेमा भने उनी दृढ छन् ।
५२ वर्षीया रामहरि भन्छन्, ‘अब कोरोना नसकिकन म पुराण भन्दिनँ !’

प्रकाशित मिति: बिहीबार, जेठ २०, २०७८ १२:४०