गाउँमा बढे कोरोना संक्रमित, कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ नहुँदा बढ्यो जोखिम

A+ A A-

छिमेकी देश भारतमा कोरोनाको दोस्रो लहर सुरु हुँदैगर्दा नेपालमा भने राजनीतिक उत्तारचढाव भइरहेको थियो । सत्ता जोगाउने र सत्ताबाट हटाउने खेलमा राजनीतिक दल र सरकार लागिरहेका थिए । कोरानोको पहिलो लहरबाट सिकेको पाठलाई अझ बढी गुणात्मक विकास गर्दै दोस्रो लहरको तयारीमा सरकार लाग्नुपर्नेमा त्यो बेला सरकार ‘भिड हेर्न यहाँ आउनुस्’ भन्दै निम्ता बाँडिरहेको थियो ।

कोरोनाको पहिलो लहर केही साम्य भएपछि स्थानीय सरकार पनि आ-आफ्ना लयमा फर्कंदै थिए । क्वारेन्टाइन निर्माण, आइसोलेसन निर्माण र समुदायस्तरमा कोरोना परीक्षणजस्ता कार्य छोडेर विस्तारै विकास निर्माणतिर लाग्दै थिए । क्वारेन्टाइन र आइसोलेसन त प्राय: बन्द नै भइसकेको अवस्था थियो ।

नेपालमा पनि फागुनको अन्तिम सातादेखि कोरोनाको दोस्रो लहर सुरु भयो । भारतमा एक महिनाअघि नै दोस्रो लहर सुरु भइरहँदा भारतसँग सिमाना जोडिएका नाकाहरू निर्वाध रूपमा खुल्ला थिए । नाकाबाट सहज आवजजावत भइरहेको थियो । लुम्बिनी प्रदेशका बेलहिया, कृष्णनगर, बाँके जमुनी नाकाबाट दैनिक ६ सयभन्दा बढी नेपाली नेपाल भित्रिइरहेका थिए । त्यसरी भित्रिइरहँदा नाकामा सामान्य स्वास्थ्य परीक्षणसमेत गरिएन ।

सामान्य स्वास्थ्य परीक्षण पनि नगरी नाकाबाट भित्रिएका नेपालीहरू आफ्नो गाउँ पुगे । संघीय सरकारले कोरोनाको पहिलो लहरका बेला जारी गरेको क्वारेन्टाइन सञ्चालन तथा व्यवस्थापन मापदण्ड–२०७६ अनुसार क्वारेन्टाइन तयार गरेका स्थानीय निकायहरूले यस पटक पूर्वतयारी केही गरेनन् । सरकारसमेत सीमाक्षेत्रमा स्वास्थ्य सतर्कता अपनाउन ढिला गर्‍यो । कोरोनाको पहिलो लहरमा जस्तै यस पटक पनि स्थानीय निकायहरूले क्वारेन्टाइन बनाएनन् । सीमानाकामा स्वास्थ्य परीक्षणको व्यवस्था पनि गरेनन् । जसका कारण भारतबाट आएका नेपालीहरू सिधै गाउँगाउँमा पुगे ।

रुपन्देहीको बेलहिया नाकाबाट फागुनको अन्तिममा दैनिक ६ सयभन्दा बढीको संख्यामा नेपालीहरू प्रवेश गरेका थिए । त्यो बेलासम्म सीमाक्षेत्रमा स्वास्थ्य सतर्कता केही थिएन । कोरोनाको पहिलो लहरमा तयार गरिएको होल्डिङ सेन्टरसमेत थिएन । १२ चैतदेखि मात्रै ‘हेल्थडेस्क’ राखेर आउने/जानेहरूको ‘स्क्रिनिङ’ गर्न सुरु गरियो । त्यतिन्जेलसम्ममा भारतबाट निर्वाध आवागमन भइरहेको थियो ।

‘भारतमा कोरोनाको दोस्रो लहर देखिसँगै यता सीमानामा आवतजावतमा कडाइ गर्नुपर्थ्यो । तर, त्यसो गरिएन । भारतबाट आएका नेपालीहरू गाउँगाउँ पुगे । त्यति मात्र होइन, समाजमा पहिलो भेरियन्ट निल भएको अवस्था पनि थिएन । त्यस कारणले दोस्रो लहर समाजमा बढी फैलियो,’ लुम्बिनी कोरोना विशेष अस्पतालका कोरोना फोकल पर्सन डा. नन्दु पाठक भन्छन् ।

स्वास्थ्य निर्देशनालय लुम्बिनीका अनुसार ११ चैतपछि रुपन्देहीको बेलहिया नाकामा १८ हजार ७ सय ८७ जनाको स्क्रिनिङ गरिएको थियो । जस मध्ये १७ सय १७ को एन्टिजेन परीक्षण गर्दा ८४ जनाको एन्टिजेन पोजिटिभ आएको छ । त्यसैगरी, कृष्णनगर नाका कपिलवस्तुमा १० हजार ३ सय २७ जनाको स्क्रिनिङ, २ सय १९ जनाको एन्टिजेन परीक्षण गरिएकोमा ४४ जनाको पोजिटिभ आएको छ भने जमुनी नाका बाँकेमा १ लाख ५२ हजार ३८४ जनाको स्क्रिनिङ, २१ सय २६ जनाको एन्टिजेन परीक्षण र २ सय २९ जनाको रिपोर्ट पोजिटिभ आएको छ ।

‘यो स्क्रिनिङ फागुन मध्यतिरबाटै सुरु भएको भए अझ प्रभावकारी हुने थियो । तर, ढिला गरी सुरु गरियो । त्यसमा पनि स्क्रिनिङ गरिएकामध्ये निकै थोरैको मात्र एण्टिजेन परीक्षण गरिएको र तापक्रम नापकै भरमा सिधै घर पठाइएकाले प्रभावकारी भएन,’ डा. पाठकले भने ।

डा. पाठकले कोरोनाको पहिलो लहर पूर्ण रूपमा नियन्त्रणमा नआइसकेको अवस्थामा लकडाउन खुल्ला, भेला जुलुस, बिहे र स्वास्थ्य मापदण्डको पालना नहुँदा दोस्रो लहर समाजमा बढी फैलिएको बताए । ‘यस कारण पुरानो भाइरस पनि भित्रभित्रै बढ्यो । बीचमा स्वास्थ्य मापदण्ड केही पालना भएन । अहिले पनि केही समयमा लकडाउन खुल्छ, भिडभाड बढे फेरि तेस्रो लहर हुने सम्भावना छ,’ उनले भने ।

अहिले खोपको उपलब्धता नभएको अवस्थामै लकडाउन पुनः खुल्ला हुने र स्वास्थ्य मापदण्ड नागरिकले पालना नगरे डेढ/दुई महिनामै फेरि तेस्रो लहर सुरु हुन सक्ने उनले बताए ।

कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ नै भएन

कोरोनाको पहिलो लहरमा कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ, क्वारेन्टाइन, आरडीटी, पीसीआर परीक्षणमा जुटेका स्थानीय तहहरू यस पटक भने कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ, क्वारेन्टाइनमा जोड दिएनन् । सीमानाकाबाट शरीरको तापक्रम नापेकै आधारणमा गाउँ पुगेका नेपालीहरू गाउँ पुगेर पनि क्वारेन्टाइन बसेनन् । समाजमा घुलमिल भए । संक्रमित भएर गाउँ पुगेकाहरूमा कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ भएन ।

बाँकेको नरैनापुर गाउँपालिका ४ का मनोज चौधरी ४ वैशाखमा भारतबाट गाउँ आए । भारतमा दोस्रो लहर फैलिएपछि नेपाल आएका उनमा ७ वैशाखमा शरीर दुख्न थाल्यो । तिघ्रा दुख्न थाल्यो । १० गते ज्वरोले आत्तिएपछि गाउँपालिकाको समन्वयमा पीसीआर गरेका उनमा कोरोना पोजिटिभ आयो । त्यसको तीन दिनपछि उनकी ४ वर्षीया छोरी स्नेहा र श्रीमती सन्निसालाई पनि ज्वारो आयो । भारतबाट आएका मनोजलाई कोरोना पोजिटिभ भएर परिवारमा ज्वरो, रुघाले सताउँदासमेत अरु कसैको कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ गरिएन । मनोज आफैँले छोरी र श्रीमतीको पीसीआर गरे । दुवैको १४ वैशाखमा पीसीआर रिपोर्ट पोजिटिभ आयो ।

मनोज चौधरीले भने, ‘एकै घरका तीन जनामा कोरोना देखिँदा गाउँपालिकाले कसैको पनि पीसीआर परीक्षणका लागि कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ गरेन । आफैँ जानेर कसैले गरे, कतिपयले गरेनन् पनि । ’

बुटवल ११ देवीनगरका अर्जुन विश्वकर्मा १० वैशाखमा बेलहिया नाकाहुँदै घर आए । सीमानाकामा शरीरको तापक्रम नापेकै आधारमा घर आएका उनमा १३ गते शरीर गह्रौँ भएर आयो । थकान, ज्वरो, पखाला र आँखा दुख्ने समस्या बढ्दै गएपछि बुटवलको नेसनल प्याथ ल्याबमा कोरोना परीक्षण गराए । १४ गते रिपोर्ट पोजिटिभ आयो । त्यसको दुई दिनपछि श्रीमतीलाई पनि ज्वरो आयो । दुई दिनसम्म ज्वरो नघटेपछि तेस्रो दिनमा उनको पनि कोरोना परीक्षण गर्दा रिपोर्ट पोजिटिभ आयो ।

घरमा बुबाआमा र सानो छोरा भए पनि अरुलाई केही लक्षण देखिएन । ‘घरमा आएपछि दुई दिन बाहिर हिँडियो । पछि श्रीमतीलाई कोरोना भए पनि अरुमा लक्षण नभएकाले गरिएन,’ अर्जुनले भने, ‘कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ गरेको भए अरु जोखिममा हुने थिएनन् । तर, त्यसो कसैले पनि गरेनन् ।’

कोरोना संक्रमण बढ्दै गए पनि समुदायस्तरमा कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ गरिएको छैन भन्नका लागि यी उदाहरण काफी छन् । लक्षण देखिएका व्यक्ति आफैँले परीक्षण गराए पनि स्थानीय तह आफैँले समुदायमा गएर शंका लागेका व्यक्तिको स्वाब संकलन र परीक्षण भने गरेका छैनन् । जसका कारण कोरोना परीक्षणमा कमी आएको छ भने संक्रमित दर पनि विस्तारै कम हुँदै गएको छ । तर, चिकित्सकहरू भने समुदाय स्तरमा पुगेर कोरोना जाँच तिव्र नबनाएसम्म संक्रमणको जालो च्यात्न नसकिने चिकित्सकहरू बताउँछन् ।

चिकित्सक संघ लुम्बिनीका महासचिव डा. सन्तोष पोखरेलले समुदायस्तरमा कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ बढाउँदै परीक्षणको दायरा नबढाए समुदायस्तरमा झन् बढी कोरोनाको जोखिम बढ्ने बताए । उनले चीनमा कोरोना संक्रमण नियन्त्रणका लागि परीक्षणको दायरा बढाएकै कारण नियन्त्रणमा आएको बताउँदै नेपालमा पनि चीनले जस्तै संक्रमणको विधि अपनाउनुपर्ने बताए ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, जेठ १६, २०७८ १४:३०