आदर्श भाइ, तपाईंको बुबा बित्नुभयो, कसैका लागि खालि एउटा आँप झर्‍यो

A+ A A-

प्रिय आदर्श भाइ,

याे लेख्दैगर्दा रातको २ः४१ बजेको छ । तपाईंको बुबाको सम्झना र नागरिक भएर उहाँलाई बचाउन केही गर्न नसक्नुको अपराधबोधले निदाउन दिएको छैन ।

दिउँसो मात्रै तपाईंको हृदयविदारक भिडियो हेरेँ युट्युबमा । भक्कानो रोक्नै गाह्रो पर्‍यो । कुनै पनि प्रणाली यति विधि निर्मम र अमानवीय कसरी हुन सक्छ ? धेरैलाई तपाईंको पीडा सुनेर यस्तो पनि लाग्यो होला । तर, तपाईंको कहानी सुन्दा मलाई चाहिँ क्षोभ, आक्रोश र असहायभाव आए पनि अनौठो चाहिँ लागेन ।

कारण ? अहिले सत्तामा यस्ता मानिसहरूको हालीमुहाली छ, जसका लागि अहिले आफ्नो गुट, पार्टी, नस्ल वा निर्वाचन क्षेत्रका मानिस मानिस हुन् । अरु फगत आँप हुन् । भाइ, मानिस मर्दा पो पीडा हुन्छ, जाबो एउटा आँप झर्दा केको पीडा ? काँचो आँप छ भने जुत्ताले हानेर मिल्काइदियो, पाकेको छ भने निचोरेर रस पियो ।

तपाईंका बुबाको वियोगान्त कथा नेपाली स्वास्थ्य प्रणालीका जति अवयवहरूसित जोडिएको छ, ती सबैको चर्चा गर्ने हो भने एउटा पुस्तक नै बन्छ । त्यसैले त्यो प्रणालीको एउटा पाटोबारे मात्रै यहाँ चर्चा गर्छु, जहाँ ठोकिएर दैनिक कैयौँ मानिसहरूले तपाईंका बुबाको नियति भोग्छन् ।

तपाईंले नेसनल मेडिकल कलेजमा उपचारमा लापरबाही र त्यसका सञ्चालकको दादागिरीको कुरा उठाउनुभएको छ । बसिरुद्दिन अन्सारी नामका ती मानिस वीरगन्जका लागि कानुनमाथिका राजा हुन् । वीरगञ्ज र वरिपरिको क्षेत्रबाट आउने बिरामी तथा देशभरबाट डाक्टरी पढ्न आउने विद्यार्थीहरूमाथि ठगी गर्ने लाइसेन्स उनलाई केन्द्रका महाराज ओली स्वयम्‌ले दिएका छन् । अघिल्लो वर्ष मात्रै उनले अवैध रूपमा अर्बौं रुपैयाँ ठगी गरेको भनेर विद्यार्थीहरूले त्यहाँ आन्दोलन गरेका थिए । तर, पुलिसको नाकैअगाडि गुण्डा लगाएर उनले विद्यार्थीमाथि हमला गराए । मिडियामा त्यो समाचार छ्याप्छ्याप्ती आउँदा पनि कानुनले उनलाई छुन सकेन ।

आदर्श भाइ, तपाईंले भनेझैँ बढीमा चारपल्ट प्रयोग गर्न मिल्ने डायलाइजर १२ पल्टसम्म प्रयोग गरेपछि अन्सारीको नाफा एकपल्टमा त केही हजारले मात्र बढेको हुनुपर्छ । तर, त्यस्ता धेरै जनाले महिनौँ र वर्षौं डायलाइसिस गर्दा बढ्ने नाफा त आखिर ठूलै हुन्छ । त्यसका लागि तपाईंको बुबाजस्ता मानिसको ज्यान जोखिममा त पर्‍यो तर नाफाबाहेक बाँकी कुनै उद्देश्य नभएको अस्पताल, जुन प्रधानमन्त्रीका कारण देशको कानुनदेखि चिकित्सा विज्ञानको नैतिकता र ‘इथिक्स’भन्दा बाहिर छ, त्यसबाट अरु के नै अपेक्षा गर्न सकिन्छ र ? नागरिकहरू मानिसबाट आँपमा बदलिनुको परिणाम त हो नि यो आखिर ।

हालका प्रधानमन्त्री ओली पनि तपाईंका दिवंगत बुबाजस्तै मिर्गौलाका बिरामी हुन् । उनलाई पनि पछिल्लो मिर्गौला प्रत्यारोपण गराउनुअगाडि केही समय हेमोडायलाइसिस आवश्यक परेको थियो । त्यो बेला बसिरुद्दिन अन्सारीजस्ता मनकारीहरू थिए, र त ओलीले सिंगापुर पुगेर उनको खर्चमा महँगो उपचार गराउन सके, जम्बो टिम लगेर । यसरी देशको प्रधानमन्त्री जीवन धान्ने उपचारका लागि डनहरूमाथि भर पर्न थालेपछि कानुनमाथि रहने छोटे राजाहरू किन नजन्मिऊन्? अनि तिनका अस्पतालमा हुने अनियमितताहरू राज्यका कुनै निकायले कसरी रोक्न सकून् ?

साँझतिर क्लबहाउसमा तपाईंसित ऐक्यवद्धता जनाउन भएका दुइटा छलफलमा म सहभागी भएको थिएँ । सबैको एउटै चिन्ता थियो– तपाईंमाथिको विपत्तिप्रति संवेदित भएर उठेका आवाजहरूलाई कसरी निभ्न नदिने र स्वास्थ्य प्रणालीमा कसरी दिगो परिवर्तन ल्याउने, ता कि फेरि यस्तै विपत्ति नदोहोरियोस् ।

तर, त्यसैबीच एक जनाले प्वाक्क भने, 'यो अभियान केपी ओलीको राजीनामा माग्नेतिर नजाओस् । जब कि तबसम्म कसैले छलफलमा त्यतातिर संकेतसम्म गरेको थिएन । जब हामी नागरिकलाई आफ्नो ज्यान जोगाउनेभन्दा शासकहरूको गद्दी जोगाइदिने चिन्ता बढी हुन्छ, तबसम्म प्रणालीको सुधार असाध्य चुनौतीपूर्ण छ ।'

बाहिर अँध्यारो छ, मनमा जस्तै । बंगालको खाडीमा आएको साइक्लोन यासका कारण पानी परिरहेको छ, तपाईंको परिवारका आँखामा जस्तै । तपाईंले आमालाई अस्पताल लैजान्छु भनेर ढाँटेर घाट लैजानुपर्‍यो, बुबाको शव देखाउन । हामी सबैले आ–आफ्नो अन्तरआत्मालाई ढाँटेर भनिरहेका छौँ कि हामी लोकतान्त्रिक व्यवस्थाका जिम्मेवार नागरिक हौँ ।

आज तपाईंप्रति हामीले समानुभूति जनाउन र मिडियाले यस विषयमा लेख्न, बोल्न तपाईंको बुबाको निधन हुनुपर्‍यो । यो कस्तो लोकतन्त्रका कस्ता नागरिक बन्यौँ हामी ? आखिर नागरिकहरूको ज्यान बचाउनका लागि भनेर बनेको स्वास्थ्यप्रणालीले कसरी यस्तो ज्यानमारा परिणाम दिन सक्छ ?

आदर्श भाइ, यो संकटको समयमा पनि हाम्रो स्वास्थ्य प्रणालीलाई थङ्थिलो पार्ने तत्त्वहरूको लेखाजोखा गरेनौँ भने त्यो तपाईंको बुबाजस्ता अकालमा मृत्यु भएका गनेरै नसकिने नागरिकहरूमाथि अन्याय हुन्छ । त्यसैले यो प्रणालीका केही संरचनागत समस्याको म कुरा गर्छु ।

हिजो मात्रै एक साथीले धरानबाट त्यहाँस्थित बीपी प्रतिष्ठानको बिचल्लीबारे मलाई फेहरिस्त पठाएका छन् । त्यो कसैलाई पनि विक्षिप्त बनाउने खालको छ । बीपी प्रतिष्ठानजस्ता सार्वजनिक अस्पतालहरू धराशयी बनाइएकैले त उपचारका लागि तपाईंहरू नेसनल मेडिकल कलेजजस्ता संस्थामा जानुपरेको हो । त्यसैले त आज निजी अस्पतालमा उपचार गराउने औसत कोभिडका बिरामीले दैनिक आधादेखि १ लाख रुपैयाँसम्म खर्चंदै घरखेत गुमाउनुपरेको छ ।

प्रधानमन्त्री ओलीलाई पनि पछिल्लो मिर्गौला प्रत्यारोपणको बेला हेमोडायलाइसिस आवश्यक परेको थियो । तर, त्यो बेला बसिरुद्दिन अन्सारीजस्ता मनकारीहरू थिए, र त उनले सिंगापुर पुगेर उपचार गराउन सके । यसरी देशको प्रधानमन्त्री जीवन धान्ने उपचारका लागि डनहरूमाथि भर पर्न थालेपछि कानुनमाथि रहने छोटे राजाहरू किन नजन्मिऊन् ? अनि तिनका अस्पतालमा हुने अनियमितताहरू राज्यका निकायले कसरी रोक्न सकून् ?

बीपी प्रतिष्ठान कसरी धराशयी हुँदै छ त ? ज्ञानेन्द्र गिरी नामक शून्यप्रायः प्राज्ञिक योग्यता भएका मानिसले गत चुनावमा एमालेका भानुभक्त ढकाललाई सघाए । स्वास्थ्यमन्त्री भएपछि ढकालले गिरीलाई प्रतिष्ठानको उपकुलपति बनाए । उपकुलपति भएपछि गिरीले मन्त्री ढकालका भतिजा र ज्वाइँलाई नाजायज रूपमा बढी तलब भत्तासहित अनावश्यक पदहरू सिर्जना गरेर प्रतिष्ठानमा भर्ती गरे । बदलामा सरकारले अक्सिजन आपूर्तिदेखि करोडौँका मेसिनहरू खरिद र बेड खरिदमा गिरीले पाइलैपिच्छे गरेका घोटालाहरूप्रति आँखा चिम्लेको छ ।

महालेखा परीक्षकको प्रतिवेदनमा त्यो अनियमितता पुष्टि हुँदासमेत गिरीले दण्डित हुनुपरेको छैन । त्यस्तो संरक्षणको बदला गिरीले केपी ओलीको खल्तीका अर्का व्यापारी तथा बसिरुद्दिन अन्सारीका झापाली संस्करण दुर्गा प्रसाईंलाई गुन लगाइरहेका छन् । प्रतिष्ठानको एउटा विभागको सेवा नै अवरुद्ध हुने गरी प्रसाईंको क्यान्सर अस्पतालमा निर्देशक बनाएर एक विज्ञ डाक्टरलाई पठाएका छन् । संस्थानको ठूलो लागतमा फेलोसिप गरेका ती विज्ञलाई ‘स्याबाटिकल लिभ’को चरम दुरुपयोग गर्दै नियम मिचेर पठाइएको छ । त्यति मात्रै नभई धरानमा कोभिड बिरामीलाई अक्सिजन संकट चर्केको बेला काठमाडौं पुगेर प्रसाईंको बीएण्डसीलाई सम्बन्धन दिलाउन गिरी लागिपरेका छन् ।

सत्ता र सार्वजनिक अस्पतालका शीर्ष पदाधिकारीको यो झाँगिएको दोहोरो सम्बन्धमा बिरामीको सेवा कतै अटेको छ ? छैन । प्रतिष्ठानमा रातदिन सेवा दिने चिकित्सकहरूको वृत्ति विकास रोकिएको वर्षौं भइसक्यो । त्यसलाई सुचारु गर्न गिरीले सिन्को भाँचेका छैनन् । बरु भ्रष्टाचार मुद्दाका कारण पहिल्यै निलम्बित व्यक्तिलाई पुन: फर्काएर सामान खरिदमा ब्रह्मलुट मच्चाइरहेका छन् । यही भद्रगोलबीच कति विज्ञ चिकित्सकहरू आजित भएर त्यहाँको जागिरै छाडेर निजी अस्पतालतिर लागेका छन् । सेवा खुम्चिएसँगै मार पर्ने आखिर तपाईंका बुबाजस्तै बिरामीहरू हुन्, जो त्यहाँबाट लखेटिएर निजी अस्पतालमा धरौटी मात्रै २ लाख तिरेर सेवा लिन बाध्य हुन्छन् ।

कानुनबाट बनेको बीपी प्रतिष्ठानलाई बन्द गरेर पूर्वी नेपालमा स्वास्थ्य व्यापार फैलाउन सकिँदैन । त्यसैले केपी ओली र भानुभक्त ढकालजस्ता मानिसले आफ्ना भ्रष्टतम कार्यकर्ता भर्ती गरेर त्यसलाई भित्रैबाट धराशयी बनाउन लागिपरेका छन् । परिणाम जगजाहेरै छः बीपी प्रतिष्ठानलाई केही मिनेट दिन नसक्ने ओली बीएण्डसी अस्पताल पुगेर १ घण्टाभन्दा बढी लामो भाषण गर्छन् अनि नागरिकको घरखेत बेचाएर मात्रै उपचार गर्ने त्यस्ता अस्पतालका भरमा देशको स्वास्थ्यक्षेत्रलाई माथि उठाउने सपना बाँड्छन् ।

आफ्ना मतदाता नागरिक बस्ने झापामा अहिले मानिसहरूको मनोरञ्जनका लागि ३ अर्बको भ्युटावर र २५ अर्बको रंगशाला बन्दै छ । आँपैआँप बस्ने वीरगन्ज वा दाङ वा सुर्खेतमा मान्छेको ज्यान बचाउने केही करोड पर्ने अक्सिजन प्लान्ट वा अस्पताल नै किन चाहियो र ?

आदर्श भाइ, अब रातको ३ः२० भइसकेको छ । बाहिर पानी थामिन लागेजस्तो छ । तर मेरो मन हुँडलिइनै रहेको छ । अब पनि निद्रा लाग्ने छाँट छैन । तैपनि भारतका विख्यात व्यंग्य कवि सम्पथ सरलले भनेको ‘नौटंकीवाज राजा’ कथाको परिष्कृत संस्करण राख्दै म यो गन्थनको बिट मार्छु ।

एकादेशमा एउटा नौटंकीवाज थियो । उसले सधैँ राजाको अभिनय गर्थ्यो र अभिनयमा अब्बल थियो । उसको अभिनयसामु मानिसहरू लट्ठ हुन्थे । ऊ, खुब लोकप्रिय हुँदै गयो ।

कालान्तरमा मानिसहरूले उसलाई नै राजा सम्झन थाले । अनि उसले राजाका रुपमा देशमा शासन गर्न थाल्यो । शासक बने पनि ऊ अविरल नौटंकी गरिरहन्थ्यो । मानिसहरू भोकभोकै भए पनि पेट मिचीमिची हाँसिरहन्थे । देशभर खुसी र उत्साहको माहौल थियो । रैती सुखी थिए ।

एक दिन देशमा महामारी फैलियो । मानिसहरू भटाभट मर्न थाले । रैतीहरू झल्याँस्स निद्राबाट ब्युँझेझैँ राजाको खोजी गर्न थाले । अक्सिजन र औषधिहरूका लागि भागदौड मच्चियो ।

तर राजा त आखिर नौटंकीवाज न ठहरियो, त्यस्तो संकटको बेला दरबारको एउटा कुनामा आफ्नै चुट्किलाहरूमा लुटुपुटु भएर हाँसिरहेको थियो । जब रैतीहरूले ऊसामु पुगेर मर्ने मानिसहरूको आँकडासहित बिन्ती बिसाए, राजाले मुस्किलले हाँसो थाम्दै भन्योः केही आँप झरे त के भयो ?

तपाईंको परिवारको आपत् र पीडाका लागि ग्लानि र अपराधबोधसहित,

जीवन क्षेत्री, भरतपुर । २०७८ जेठ १३ गते, बिहान ३ः ३५ बजे ।

पुनश्चः यी पंक्ति टाइप गर्दै गर्दा बिहानको १०ः४७ भएको छ । राति तपाईंलाई पत्र लेखेपछि पनि निद्रा परेन । अर्को एक घण्टा मैले छोरालाई बोतलबाट दूध पिलाएर बिताएँ । ऊ यो देशमा आँपबाट नागरिकमा उक्लोस् अनि उसको पुस्ताले शिक्षा र स्वास्थ्यको आधारभूत अधिकारका लागि हाम्रै पुस्ताले झैँ लडिरहन नपरोस् भनेर तपाईंको परिवारको अहिलेको शोकलाई शक्तिमा बदलेर लड्नुको विकल्प छैन । आउनोस्, हाम्रो पुस्ताको सर्वाधिक महत्त्वको यो अभियानमा हातेमालो गरौँ ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, जेठ १३, २०७८ १५:३२