परिवारै संक्रमित भए के गर्ने ? पढ्नुहोस्, संक्रमितका अनुभव अनि डाक्टरका सुझाव

परिवारै संक्रमित भए के गर्ने ? पढ्नुहोस्, संक्रमितका अनुभव अनि डाक्टरका सुझाव

A+ A A-

३१ चैतमा कलाकार यमन श्रेष्ठले घाँटी खसखसाउने, जिउ गल्नेलगायत समस्या महसुस गरे । व्यथा राेकिएन । अनि २ वैशाखमा उनले काेराेना परीक्षण गरे । रिपाेर्ट पोजिटिभ देखियो । दुई दिनलगत्तै यमनका बुबा कलाकार मदनकृष्ण, श्रीमती, बहिनी र छोरी सबैमा कोरोना देखियो ।

परिवारमा यसरी एकैपटक कोरोना संक्रमण हुँदा के गर्ने ? ‘सुरुसुरुमा त हामी यतिसम्म शिथिल भयौँ, खानेकुरा पनि प्लेटसम्म लान मुस्किल भयाे’, यमन भन्छन् ।

यस्तो अवस्थामा अब कसले कसलाई हेर्ने ? घरका कुनै पनि सदस्य पानी तताउनसमेत नसक्ने अवस्थामा थिए ।

यमन भन्छन्, ‘केही सीप नलागेपछि हामीले छिमेकी गुहार्‍याैँ । उहाँहरूले नै हामीलाई बिहान-बेलुकै खानेकुरा ल्याइदिन थाल्नुभयो ।’

कोभिडले एकातिर आफैँलाई गलाएको छ । अर्कोतिर घरका अन्य सदस्यहरूलाई कतिसम्म असर गर्ने हाे भन्ने पीरलो । । यमन भन्छन्, ‘बुबाको सिटी भ्यालु घटेर १३ हुँदा अस्पताल नै भर्ना गर्नुपर्ने भयो । सबै व्यवस्थापन फोनफोनबाटै गर्नुपर्ने भयो ।’

भाइबरमार्फत परिवारका सबै सदस्यहरू दिनहुँ डाक्टरसँग परामर्श लिन्थे । यमन भन्छन्, ‘डाक्टरको औषधि र बोली दुवैले एकैसाथ ऊर्जा दियो । व्यक्तिगत रूपमा नभेटे पनि, नचिने पनि यसपटक टेलिमेडिसिन रिमोट केयरको पनि अनुभव गरियो’, उनी भन्छन् ।

त्यसो त यस्तो अवस्थामा आफ्नो डाक्टर आफैँ पनि हुनुपरेको यमन बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘अक्सिजन लेभल आफैँले हेर्ने, ज्वरो आउँदा आफैँ नाप्ने, अक्सिजनको पाइप आफैँले आफ्नो नाकभित्र छिराउने, आफ्नो ब्लड प्रेसर आफैँ नाप्ने, गूगलमा लक्षणहरूको रिसर्च गर्ने...... कहिलेकाहीँ त म डाक्टर कि बिरामी भनेर एक्लै हाँस्ने गर्थे ।’

कोभिड संक्रमण भएको २२ दिन भइसक्दा हालसम्म पनि छरछिमेक र ससुरालीबाट खाना ल्याइदिने क्रम जारी रहेकाे उनले सुनाए ।

‘साथीभाइ आफन्तहरूको एकदम फोन आउँथ्यो, फोन उठाएर कुरा गर्नसमेत नसकिने, तागत नै हुन्थेन’, उनले भने । कोभिड भन्दा पनि मानिसहरूले देखाएको प्रेम र सद्भावले भने एकदमै भावुक बनाएको यमनकाे अनुभव छ ।

यसबीचमा यमनका लागि कोभिडसँगै जोगिनुपर्ने अर्को भयानक कुरा बन्यो, कोरोनाको आतंक मच्याउने समाचार । गत वर्ष कोरोना/लकडाउनसम्बन्धी गीत बनाएका यमनलाई यतिखेर सोही गीत सेयर गरेर, शुभ स्वास्थ्यलाभको शुभकामना म्यासेज पठाएर दिएको प्रेमपूर्ण प्रतिक्रिया नै हाैसलाकाे कडी बन्याे । यतिखेर आफूलाई मनोरञ्जन दिन कमेडी कार्यक्रमहरू हेरेर समय बिताइरहेकाे उनले बताए ।

यमन भन्छन्, ‘कोभिडले घरभित्रैको मान्छेलाई नजिक हुन नदिए पनि छरछिमेक र शुभचिन्तककाे प्रेमले भावुक बनाइदिएको छ ।’

यसरी परिवार नै संक्रमित भएर घरभित्रैका सदस्यसँग दूरी राख्नुपर्ने बाध्यता गुजारेकाे परिवार यमनको मात्रै भने हाेइन । नयाँ भेरियन्टसहितकाे काेराेनाकाे प्रसार तीव्र भएकाले दोस्रो लहरमा सिंगो परिवार नै संक्रमित हुने दर बढेकाे इपिडेमियोलोजी तथा नियन्त्रण महाशाखाका निर्देशक डा. कृष्ण पौडेल बताउँछन् । याे संक्रमण यसअघि अनुमान गरिएअनुसार नै भएको उनको भनाइ छ ।

एक हप्ताअघिको कुरा हो । पूर्वमन्त्री एवं एमाले बागमती प्रदेश कमिटी अध्यक्ष आनन्द पोखरेलको पाँच जनाकाे परिवार एकैपटक संक्रमित भएकाे छ ।

पाेखरेल भन्छन्, ‘सुरुमा छोरा र छोरीमा ज्वरो, रुघाखोकी देखिएपछि परीक्षण गर्दा दुवैजनाको कोभिड पोजिटिभ आयो । लगत्तै बुहारी, ड्राइभर र ड्राइभरको छोरालाई पोजिटिभ देखियो ।’

एकातिर, परिवारै संक्रमित हुनुकाे पिर थियाे । अर्कातिर, वृद्ध बाआमालाई धेरै नै गाह्राे हुने हाे कि भन्ने चिन्ताले आफूलाई सताएकाे पाेखरेल बताउँछन् ।

उनले घरको एउटा फ्लोर नै पाँच जना संक्रमितका लागि छुट्याएका छन् । सबै संक्रमितलाई आवश्यक अक्सिमिटर, थर्मोमिटर, पारासिटामोल, आयुर्वेद, भिटामिन डी, भिटामिन सीको व्यवस्था मिलाए । छुट्टै ट्वाइलेट, पानी, पानी तताउने भाँडाेजस्ता सुविधा कोठामै राखिदिए ।

भन्छन्, ‘म कोठाभित्र छिर्दै छिरिनँ । म बाहिरबाट फोन गरेर खानेकुरा कोठा बाहिर लगिदिन्थेँ र उनीहरूको भाडामा हालिदिन्थेँ ।’ यसबीचमा पौष्टिक आहारामा पनि परिवारले जोड दिनुपर्ने उनको भनाइ छ ।

यसरी संक्रमित सदस्यसँग फोन सम्पर्क गर्दै प्रत्येक दिनको अवस्थाबारे जानकारी लिन्छन् उनी । संक्रमितको उपचार र स्याहारसुसारमा खटिएका बेला घरका सदस्यले स्वास्थ्य सुरक्षाका मापदण्ड प्रयोग गर्नुपर्ने हुन्छ । सोही कुरालाई मनन गर्दै पाेखरेलले डबल मास्क लगाएर प्रत्येक कोठा बाहिर खानेकुरा, औषधिलगायतका सामग्री लगिदिने गरेको बताए ।

उनी भन्छन्, ‘मेरो अनुभवमा घरमै पनि व्यवस्थापन गर्न सकिँदो रहेछ ।’ संक्रमित सदस्यको मनोबल उच्च राख्न पनि परिवारको उत्तिकै भूमिका भएको उनको भनाइ छ । ‘आत्तिनु हुँदैन । निको हुन्छ भन्ने आत्मविश्वास चाहिन्छ । भाइरसको औषधि छैन केवल इम्युनिटी बढाउने हो’, उनले भने ।

तर, सबै संक्रमित परिवारको व्यवस्थापन घरमै यति सहज सधैँ हुँदैन भन्ने अस्पतालका केही घटनाले देखाएका छन् । बलम्बुस्थित एपीएफ अस्पतालमा हालै मात्र पाँचवटा सिंगो परिवार संक्रमितको उपचार भइरहेको छ । एपीएफ अस्पतालका प्रवक्ता डा. प्रविन कुमार भन्छन्, ‘छोरी आइसीयूमा छिन्, बाआमा जनरल वार्डमा छन् ।’ यस्तो अवस्थामा परिवारको मनोवैज्ञानिक स्वास्थ्यमा पनि खलल नपुर्‍याउन उत्तिकै महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्नुपर्ने मनोविद् डा. गंगा पाठकको भनाइ छ ।

त्यसो त एपीएफमा मात्रै होइन, सिंगो परिवार नै संक्रमित हुने दर बढेको अस्पतालहरूको भनाइ छ । टेकु अस्पतालमा पनि संक्रमित परिवारको संख्या बढेको र तीमध्ये कतिलाई त फोन सम्पर्कबाट नै परामर्श दिन थालेको शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पताल, टेकुका निर्देशक डा. सागर राजभण्डारी बताउँछन् ।

टिचिङ अस्पतालका आइसीयू प्रमुख डा. सुवास आचार्यको सिङ्गो परिवारमा नै संक्रमण देखिएको आचार्यले फेसबुकमा लेखेका छन् ।

त्यस्तै, यसरी परिवारका अधिकांश सदस्य संक्रमित हुँदा के गर्ने, के नगर्नेबारे जनमानसमा भएको अलमल चिर्न सरकार असफल भएको टिकाटिप्पणी सामाजिक सञ्जालमा भइरहेकाे छ ।

मनीषा अवस्थी फेसबुकमा लेख्छिन्, ‘घरका केही सदस्यहरूलाई कोभिड पोजिटिभ देखियो । मलगायत केहीलाई लक्षण देखापरेको छ ...। २ महिना नपुगेको बच्चो र बुढी आमाको स्वास्थ्यमा गम्भीर समस्या आए कहाँ जाने भन्ने पिरले मन आत्तिएको छ । मजस्ता कयौँ मानिस हिजाेआज यिनै समस्याले छटपटीमा छन् । हामी निम्न र मध्यमवर्गीय डेरावालहरूको अर्को साझा बाध्यता साना एक/दुईवटा कोठामा खाँदिएर बस्नु पनि हो । सरकार सूचना निकाल्छः शंका मात्रै लागे नि छुट्टाछुट्टै बस्नू ! कहाँ बस्ने ? जनताको यस्तो दुःखमा साथ नदिने सरकारको औचित्य केही छ ?’

बढ्दो संक्रमण र असुरक्षाबारे सरकारसँग गुनासो गर्नेहरू ट्विटरमा पनि कम छैनन् ।आफूलाई स्वास्थ्यकर्मी बताउने अमित झा लेख्छन्, ‘मेरी ५ महिनाकी छोरी कोभिडले वीरगञ्जमा थलिएकी छन् र म भने काठमाडौंमा उपचार गरिरहेको छु । मेरा सबै परिवार बिरामी छन् ।’ यतिञ्जेल आफूलाई बलियो बनाएर संक्रमितहरूको उपचारमा अहोरात्र खटिए पनि संक्रमित छोरीसँग हुन नपाउनुको पीडा उनले सामाजिक सञ्जालमा पोखेका छन् ।

हाल सिङ्गो परिवार नै संक्रमित हुँदा एकअर्काले दिने मनोवैज्ञानिक आड र मनोबलमा ह्रास आउन नदिन सरकारले के कस्तो भूमिका खेलेको छ त ?

‘हामी यतिखेर कल सेन्टरमार्फत घरमै होम आइसोलेसनमा बसेकाहरूसँग जोडिन खोजिरहेका छौँ’, डा. कृष्ण पौडेल भन्छन्, ‘नि:शुल्क परामर्शका लागि १११५ र ११३३ हटलाइन सेवामा सम्पर्क गर्न सकिन्छ । १११५ ले चाहिँ संक्रमित भएको पहिलो दिन, तेस्रो दिन र पाचौँ दिन आफैँ खबर पनि गर्ने गर्छ ।’

जहाँसम्म जनमानसकाे गुनासो छ, कसैलाई चिकित्सकीय परामर्श नै चाहिएको खण्डमा भने संक्रमितसँग प्रत्यक्ष जोडिने प्रयास भइरहेको पौडेल बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘उपचारात्मक प्रणालीमा कल सेन्टरलाई जोड्न खोज्दै छौँ । अर्को कुरा, धेरै संघसंस्था चिकित्सक संघ र मानसिक स्वास्थ्य संघसंस्थाहरू पनि जोडिएका छन् ।’

यद्यपि, नेपालभर कति परिवार संक्रमित भए भन्नेबारे भने कुनै पनि तथ्यांक नभएको उनको भनाइ छ । महाशाखाले कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ गर्दै आएको भए पनि यसका लागि पालिकाहरूबाट स्पष्ट विवरण नआएको उनले बताए ।

परिवार नै संक्रमित भए कसरी होम आइसोलसन व्यवस्थापन गर्ने ?

डा. पौडेलका अनुसार परिवार नै संक्रमित भए होम आइसोलसनको व्यवस्थापन यसिरी गर्ने:

घरमा अत्यावश्यक चाहिने औषधि, भिटामिन, अक्सिजन नाप्ने, ज्वरो नाप्नेलगायतका सामग्रीहरू राख्नुहोस् ।
निरन्तर चिकित्सकसँग परामर्श गर्नुहोस् ।
घरमै होम आइसोलेसनमा बस्दा तनाव बढ्न सक्छ । आफूलाई रचनात्मक काममा तल्लीन बनाउनुहोस् । सकारात्मक सूचना खपत गर्नुहोस् ।
केही समस्या भए चिकित्सकीय परामर्श लिएर औषधि सेवन गर्नुहोस् ।
समयमै खाना, पानी खानुहोस् । सकेसम्म पौष्टिक आहाराले संक्रमणलाई जित्न खोजौँ ।
नकारात्मक एवम् आतंकित हुने समाचार नहेर्ने ।
अक्सिनको लेभल जाँचिराखौँ । तर, आतंकित हुने गरी पनि नहेरौँ ।
सास फेर्न गाह्रो भएमा वा केही समस्या छ भने स्वास्थ्यकर्मीकै सल्लाह लिऔँ ।
गाह्रो भएमा अस्पताल जान ढिला नगरौँ ।
मानिसहरूसँग फोनमा कुरा गरौँ । तनाव शेयर गरौँ । मनमा धेरै कुरा नखेलाऔँ ।
संक्रमणको बेला घरका अन्य सदस्यले पनि स्वास्थ्य मापदण्डको उपाय अपनाऔँ ।