'हे दैव ! लाऊँलाऊँ, खाऊँखाऊँ उमेरकै मान्छे मर्ने कस्तो महामारी आयो ?'

A+ A A-

बागमती किनारमा रहेको विद्युतीय शवदाहघरमा सरसफाइको काम गर्छिन् उमा पराजुली । कोरोना संक्रमणले मर्नेहरूको संख्या बढेपछि उनलाई पनि कामको चाप बढेको छ । जोखिम पनि बढेको छ । ‘पहिला सामान्य सरसफाइ गरे पुग्थ्यो,’ उनले सुनाइन्, ‘अहिले पहिलाको भन्दा बढी काम गर्नुपर्छ ।’

पैतालादेखि टाउकोसम्म नीलो पीपीई (पर्सलन प्रोटेक्टिभ इक्विपमेन्ट)मा ढाकिएकी उनी शवदाहघरको आँगनदेखि बागमती किनारमा बनाइएको शव जलाउने अस्थाई स्थानको सरसफाइमा खटिन्छिन् ।

‘पहिले यो घर (विद्युतीय शवदाहगृह) मात्र सफा गरे पुग्थ्यो,’ उनी भन्छिन्, ‘अहिले लास बढी भएर खोला (बागमती)मा पनि जलाउन थालेछन्, त्यहाँसम्म सफा गर्नुपर्छ ।’

सोलुखुम्बुको नेचा सल्यानकी उमाले पाँच महिनाअघि मात्र यहाँ काम सुरु गरेकी हुन् । कोरोना संक्रमणले मृत्यु भएकाहरूको अन्तिम संस्कार गरिने स्थानमा उनी बिहान १० बजेदेखि साँझ ६ बजेसम्म खटिन्छिन् ।

‘हरेक पल्ट लास ल्याएर जलाइसकेपछि सफा गर्नुपर्छ,’ उनले सुनाइन् । नेपाली सेनाले संक्रमितको शव राखेको स्थानदेखि चितासम्म नि:संक्रमण गर्ने झोल छरे पनि उमाले कुचो लगाउनैपर्छ ।

शवदाहघरको गेटमा मृतकका आफन्तजनले अन्तिम सम्झनामा चढाएका धुप, अगरबत्ती, अबिर र फूलमाला उठाउनुपर्छ । गेटमा उभिएर रुँदै, कराउँदै आफन्तजनको बिदाइ गरिरहेकाहरूलाई उनी भारी मन लिएर पर हट्न अनुरोध गर्दै कुचो लगाउँछिन् ।

‘विचराहरू आफन्तको अनुहारसमेत देख्न नपाएर रोइरहेका हुन्छन्, आफूले तिनैलाई पर जाऊ भन्नुपर्छ,’ उमा भन्छिन् । तर, उनी आफ्नो चित्त बुझाउँदै भन्छिन्, ‘के पो गर्नु त, आफ्नो जागिर नै यही हो ।’

नेपाली सेनाले प्लास्टिकमा बेरेर ल्याउने लास र तिनका आफन्तले डाको छोडेर रोएको देख्दा उमा पनि भक्कानिदै टाउको पछाडि फर्काउँछिन् । ‘यस्तो देख्दा त मन थाम्नै सक्दिनँ,’ उनी सुनाउँछिन्, ‘पछाडि जाऊँ भने त्यहाँ पनि त्यसरी नै लास जलिरहेका हुन्छन्, अनि उता कुनातिर गएर बस्छु ।’

‘कस्तो लाऊँलाऊँ खाऊँखाऊँ भन्ने उमेरमै मान्छे मरेका छन्, तिनका बुढा बाआमाले रोएको त देख्दै सक्दिनँ म,’ उनले सुनाइन् ।

हरेक दिन मसानघाटमा देखिने यस्ता दृश्यले उनलाई झस्काउँछ । भयभीत तुल्याउँछ् । ‘यही देखेर मैले त छोराछोरीलाई कोठाबाट कतै ननिस्कनू भनेर आउँछु,’ उनी भन्छिन्, ‘हाम्रो पो कोही मर्‍या छैनन् त, मरेकाहरूको अवस्था त मैले दिनकै देख्या'छु नि ।'

कोरोना कहर बढ्दै गएपछि उनले जागिर छाड्ने सोच पनि बनाएकी थिइन् । तर, जागिर छाडेपछि आम्दानी शून्य हुने भयो । त्यसपछि हिम्मतिलो हुँदै जागिर नछाड्ने निधो गरिन् । ‘डर लागेर पनि के गर्नु,’ उनी सुनाउँछिन्, ‘हामीजस्ता मान्छेलाई मृत्युको डरभन्दा पनि पैसा नै ठूलो हुने रै'छ ।’ यहीँबाट आउने तलबको भरमा उनले दुई सन्तान पाल्नुपर्छ । कोठा भाडा तिर्नुपर्छ ।

‘बच्चाहरूलाई त जसरी पनि पढाउनुपर्छ भनेर यसरी घोटिएर काम गरेकी हुँ,’ उनी सुनाउँछिन्, ‘मैले त तीन पटकमा पनि एसएलसी पास गर्न सकिनँ ।’ छाक टार्ने बाध्यता र सन्तानलाई पढाउने रहरले जोखिमयुक्त क्षेत्रमा काम गरिरहेकी उमालाई पीपीई नै गाह्रो लाग्छ ।

‘कतैबाट हावा नछिर्दोरहेछ यो लुगामा,’ उनी सुनाउँछिन्, ‘बिहानदेखि बेलुकासम्म लगाउँदा त पसिनाले जिउ नुहाएजस्तै हुन्छ ।’ मृत्यु भएका संक्रमित र तिनका आफन्त आउने स्थानमा पीपीई नलगाई धरै छैन । साह्रै घाम भएपछि उनी पीपीईको टोपी फुकाल्छिन् र एउटा पुरानो क्याप लगाउँछिन् । उनलाई थाहा छ– यस्तो गर्नुहुन्न । ‘सही नसक्नु गरेर पसिना आउँछ त के गर्नु ?,’ उनी भन्छिन् ।

‘त्यसै त यस्तो जोखिम छ, झन् सरसफाइ भएन भने त कस्तो होला ?,’ उनी भन्छिन्, ‘यस्तो ठाउँ त झन् धेरै सफा राख्नुपर्छ ।’

संक्रमणबाट जोगिन उनी हरेक दिन ड्युटी सकिएपछि आफूले लगाएको पीपीई सेट साबुनपानीले पखालेर सुकाउँछिन् । आफू पनि नुहाईधुवाई गरेर मात्र चाबहिलस्थित कोठामा जान्छिन् ।

दिनभर त उनलाई कामकै चटारो हुन्छ । तर, हरेक साँझ ड्युटी सकेर जाँदा उनलाई शवदाहघरको दृश्यले पछ्याइरहन्छ । उनका आँखाअगाडि मृतकका आफन्तले डाको छोडेर रोएको दृश्य झल्किरहन्छ ।

प्लास्टिकमा बेरिएका मृतकको अनुहार कस्तो हुँदो हो भन्ने खुलदुली लागिरहन्छ । ‘घर गएर छोराछोरीको अनुहार हेरेर यहाँको अवस्था सम्झिँदा त आँङ सिरिङ्ग हुन्छ,’ उनी भन्छिन्, ‘के महामारी आयो होला दैव, यो यस्तो !’