महामारी नियन्त्रणमा चीनबाट के सिक्ने ?

A+ A A-

महामारीको समयमा सर्वसत्तावाद नीति सबैतिर देखियो । चीन त पहिलेदेखि नै सर्वसत्तावादी नै थियो । कोरोना संक्रमित तथा मृत्युदर कम हुनुको श्रेय चीनले आफ्नो राजनीतिक प्रणालीलाई दियो । संक्रमितको संख्या कम गर्न सर्वसत्तावाद नै उत्तम हुने देखेपछि विश्वभरका लोकतान्त्रिक मुलुकले त्यही नीतिलाई अवलम्बन गरे ।

चीनको झैँ एकदलीय सर्वसत्तावाद सबै राजनीतिक व्यवस्थामा सम्भव हुँदैन । सर्वसत्तावाद नै समाधान हो भन्ने बुझियो भने यो निकै घातक हुनेछ । कोरोना नियन्त्रणका लागि उसले अवलम्बन गरेका नीति भने विश्वकै लागि उदाहरणीय छ । राजनीतिक व्यवस्थाका कारण चीनमा सरकारी निर्णयविरुद्ध कोही पनि उभिन पाउँदैनन्, अनिवार्य पालनाका लागि सबै बाध्य हुन्छन् । कोरोना संक्रमणको लहर रोक्न चीन सफल हुनुका पछि यो पनि एक कारण हो । यसबाहेक चीनका केही नीति र केही सन्दर्भ सबैका निम्ति शिक्षाप्रद हुन्छ ।

वुहानको लकडाउन

कोरोना भाइरसको केन्द्र वुहानलाई नै मानिन्छ । २३ जनवरी २०२० बाट लकडाउन सुरु भएको थियो । सरकारले बिहान १० बजेदेखि सार्वजनिक सवारीसधानमा रोक लगायो । अनलाइन ट्याक्सी सेवामा प्रतिबन्ध लगायो । सुरुङमार्ग मात्रै होइन, पूरै शहर नै ठप्प पारिदियो । यातायात ठप्प पारेर आफ्नो जिम्मेवारीबाट सरकार पन्छिएन । बिरामीलाई अस्पतालसम्म पुर्‍याउनका निम्ति यातायातको प्रबन्ध मिलायो । सामुदायिक उपयोगका निम्ति ट्याक्सीको व्यवस्था गर्‍यो ।

आवतजावतमा पूर्ण रूपमा प्रतिबन्ध लगाएपछि सरकारले शहरका ठूला भवनलाई कोरोना संक्रमितको उपचारका निम्ति अस्पतालमा परिवर्तन गर्‍यो । त्यसपछि उसले मानिसहरूलाई चारवटा श्रेणीमा विभाजन गर्‍यो । पहिलो संक्रमित, दोस्रो संक्रमणको शंका गरिएको, तेस्रो कोरोनाको लक्षण देखिएको र चौथो संक्रमितको कन्ट्याक्ट ट्रेसिङमा परेको ।

ती श्रेणीमा परेका मानिसहरूलाई अरु मानिसहरूबाट अलग गराउन थाल्यो । संक्रमित मानिसहरूलाई छुट्टै स्थानमा राख्यो भने अन्यलाई केन्द्रीकृत आइसोलेसनमा पठायो ।अन्य मानिसहरू चारवटा श्रेणीमा परेका मानिसहरूसँग सम्पर्कमा आउन नदिन यो नीति अपनाइएको थियो ।

चीन सरकारले त्यसपछि नाकामा २४ घन्टे चेकजाँच केन्द्र स्थापना गर्‍यो । वुहान छाडेर अन्यत्र जान लागेका र अन्यत्रबाट त्यसतर्फ आउन लागेका सबैको रेकर्ड राख्ने प्रयोजनका लागि चेकजाँच केन्द्र बनाइएको थियो । यसले नागरिकहरूको निर्वाध आवतजावत रोक्यो भने अर्कोतर्फ संक्रमणको जोखिम रहेकालाई आइसोलेसनमा राख्न मद्दत पुर्‍यायो ।

यो प्रयोजनका निम्ति पार्टीका कार्यकर्ता, स्वयंसेवक, सरकारी कर्मचारी ठूलो संख्यामा परिचालन गरिएको थियो । घरभित्र रहेका नागरिकलाई आवश्यक सामग्री पुर्‍याउने, उनीहरूको स्वास्थ्य अवस्थाबारे जानकारी लिने तिनीहरूको काम हुन्थ्यो ।

शासनमा सर्वसत्तावाद र कार्यशैलीमा सामूहिकता चीनको पहिचान हो । कोरोना नियन्त्रण तथा रोकथाममा पनि यही नीति अवलम्बन गर्‍यो । सरकारसँगै जनताको सक्रियताले राजनीतिक नीतिसँग समाज राम्रोसँग परिचित भएको प्रमाणित गर्छ ।

हेबेमा उस्तै नीति, फरक तरिका

बेइजिङसँग सिमाना जोडिएको हेबेमा पनि चीनले उस्तै नीति अवलम्बन गर्‍यो । शहरमा निषेधाज्ञा लगायो, आवश्यक सामग्री घरमै पुर्‍याउने जिम्मेवारी सरकारले लियो । कन्ट्याक्ट ट्रेसिङलाई प्रभावकारी बनायो । गाओचेङ जिल्लाको सिचियाहुङ शहरमा १ करोड १० लाख मानिसको बसोबास थियो । वुहानपछि त्यहाँ विकराल बन्यो । प्रादेशिक अदालतले कसैले पनि सरकारको नीति उल्लंघन गरे फौजदारी अभियोगमा कारबाही गरिने चेतावनी दियो ।

दोस्रो शहर नागोङमा पनि घरबाहिर निस्कने नागरिकलाई जेल चलान गरिने सूचित गरियो । सरकारले त्यहाँ बृहत् आइसोलेसन सेन्टर निर्माण गर्‍यो । शहरमा जस्तो सुविधा गाउँमा नहुने भएकाले केन्द्रीकृत आइसोलेसन बनाइएको थियो । संक्रमित र तिनीहरूको सम्पर्कमा आएका सबैलाई आइसोलेसनमा राखियो । सिजुहाङ जिल्लाका १५ गाउँमा २० हजार मानिस संक्रमित थिए । उनीहरू सबैलाई सरकारले बनाएको आइसोलेसन सेन्टरमा राखियो ।

चीनले लिएको नीति थियो, 'एकान्तवासमा राख्नुपर्ने सबैलाई एकान्तवास ।' हेबेमा शून्य संक्रमित भएका ठाउँमा मात्रै होम आइसोलेसनको अनुमति प्रदान गरिएको थियो । स्थानीय सरकारको सक्रिय सहभागितामा आइसोलेसन केन्द्र निर्माण गरिएको थियो । स्थानीय प्रतिनिधि नै कन्ट्याङ ट्रेसिङमा सहभागी थिए ।

संक्रमितहरू केन्द्रीकृत आइसोलेसनमा बस्दा घरका सदस्य संक्रमणको जोखिममा परेनन् । सम्भावित संक्रमण रोक्न जनसंख्याको वर्गीकरण, कडा नियम संक्रमितलाई आइसोलेसनमा लानेदेखि अन्यलाई घरमै आवश्यक सामग्रीको जोहोका लागि सरकारी समन्वय प्रभावकारी हुँदा चीन ठूलो क्षतिबाट जोगियो । सरकारी नीतिलाई जनताले समेत पालना गरे । महामारीको अवस्थामा प्रभावकारी सरकारी समन्वयका कारण चिनियाँ नागरिक व्यवस्थाप्रति झनै कृतज्ञ बने ।

बेलायतमा पनि चिनियाँ प्रणाली लागू गर्न खोजियो तर नागरिकले स्वतन्त्रता खोसिएको भन्दै तीव्र विरोध जनाए । चीनकोझैँ कडा नीति बेलायतमा फिट हुन सकेन । बेलायतीलाई घरमै आइसोलेसनमा बस्नका निम्ति सहज मान्छन् । यसरी घरमा बस्दा उनीहरूले अपनाउनुपर्ने मापदण्डबारे कडा निगरानी भए मात्रै संक्रमणको लहरलाई कम गर्न सकिन्छ । यदि केन्द्रीकृत आइसोलेसन बनाउने हो भने त्यसका निम्ति कस्तो नीति अवलम्बन गर्ने, त्यहाँ बस्ने मानिसहरूलाई कसरी सेवा पुर्‍याउने भन्ने बहस जरुरी छ ।

लकडाउनको विषयमा चीनबाट सिक्नुपर्ने थुप्रै विषय छन् । चीनको झैँ सफलता हात पार्नका निम्ति आफ्नो राजनीतिक व्यवस्था अनुसारकै नीति भने बनाउन जरुरी छ । लोकतान्त्रिक राज्यमा सर्वसत्तावादी नीतिले सफलता मिल्दैन ।

यस लेखका लेखक विलियम वाङ, बेइजिङ नर्मल युनभर्सिटीमा विद्यावारिधि गर्दै छन् ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, वैशाख २०, २०७८ ०७:२१