भारतबाट नेपाल फर्कनेको घुइँचो : न क्वारेन्टाइन, न आइसोलेसन

A+ A A-

भारतबाट सुदूरपश्चिम प्रदेश प्रवेश गर्ने मुख्य नाका हो- कञ्चनपुरको त्रिनगर । कैलाली र कञ्चनपुरको सीमामा रहेको यो नाका हुँदै सुदूरपश्चिमका पहाडी जिल्लाबाट रोजगारीको खोजीमा भारत गएकाहरू भारतमा कोरोना कहर बढेसँगै स्वदेश फर्कन थालेका छन् ।

त्रिनगर नाकाको हेल्थ डेस्कमा कोरोना जाँच गर्ने लाइनमा उभिएका देवदत्त कलौनीको काँधमा एउटा सानो झोला छ । ‘अरु बेला दुई जनाले पनि बोक्न नसक्ने ‘भारी’ (सामान) हुन्थ्यो,’ कलौनी चित्त दुःखाउँदै भन्छन्, ‘यसपालि त घरबाट जाँन्झ्या लगेको झोला पनि रित्तै ल्याउनुपर्‍यो ।’

बैतडी पञ्चेश्वर गाउँपालिकाका कलौनी चार महिनाअगाडि भारत गएका थिए । नेपाल र भारतमा गत वर्ष भएको लामो लकडाउनपछि भारत गएका उनी ‘सेठ’ले होटल बन्द गरेपछि रोजगारी गुमाएर नेपाल फर्किन बाध्य भए । नेपाल फर्केसँगै उनी बेरोजगार भएका छन् ।

गत वर्ष भारत र नेपालमा लकडाउन भएपछि पनि उनी यसरी नै फर्किन बाध्य भएका थिए । त्यतिखेर यही सीमा नाकामा पाँच दिन पर्खेपछि मात्र नेपाल छिर्न पाएका उनी, यस वर्ष सहजै छिर्न पाएकोमा तैबिसेक खुसी छन् । ‘गया वर्ष त पाँच दिन रोडमा बसेपछि नेपाल छिर्‍या थियौँ,’ उनी सम्झिन्छन् ।

१२ वर्षदेखि भारत आउजाउ गर्दै रोजगारी गरिरहेका उनले कोरोना सुरु भएपछि आनन्दले रोजगारी गर्न पाएका छैनन् । ‘दुई वर्ष त एक रुपैयाँ कमाइ भएन,’ उनी गुनासो गर्छन् । यस वर्ष उनी दसैँमा घर फर्किने योजना बनाएर गएका थिए ।

भारतबाट आर्जन गरेको पैसाले सानो खेत किन्ने योजना थियो उनको । ‘बजारका चामल किनेर खानुपर्छ, यसपालि त खेत किन्ने पैसा कमाऊँला भन्ने सोच्या थिएँ,’ पसिना पुच्छ्दै उनले भने, ‘पाँच वर्षकी छोरीलाई लत्ताकपडा त किन्न सकिएन ।’

कोरोना सुरु भएसँगै कलौनीको जीवनमा पनि दुःख थपियो । दुःखको कमी थिएन, दुःखमाथि थपिन आएको कोरोनाले उनलाई नराम्रोसँग गलाएको छ । एक जोर लुगा किन्न सकियोस् । नुन, तेल किन्न ऋण माग्न नपरोस् भनेर भारतमा रोजगारी गर्न जाने कलौनीजस्ता हजारौँ मानिस भारतमा रोजगारी गुमाएर त्रिवेणी नाकाबाट नेपाल फर्किंदै छन् ।

‘कोरोनाले बम्बई (भारत) जान, बस्न दिँदैन,’ कलौनी भन्छन्, ‘गाउँमा पहिला-पहिला भारी बोक्न्या काम पाइन्छ्यो । अच्याल रोड पुगेर त्यो काम पनि पाइँदैन । अब क्या गर्नु हो, हामीले ?’ ज्यान जोगाउँदै नेपाल फर्किने अधिकांश सुदूरपश्चिमेलीको मनमा यही प्रश्न छ ।

सुदूरपश्चिमका पहाडी जिल्लाबासीको रोजागरीको प्रमुख गन्तव्य हो भारत । भारतमा तीव्र रुपमा फैलिरहेको कोरोनाले त्यहाँ काम गरिरहेका सुदूरपश्चिमेली रोजगार गुमाउँदै छन् । ‘एक महिना पनि राम्रोसँग काम गर्न पाइएन । होटल बन्द भयो । सेठले पगार दिन्नँ भन्यो,’ कलौनीले सुनाए ।

बाजुराको त्रिवेणी गाउँपालिकाका भरत बुढा तीन महिनाअगाडि भारतको मुम्बई पुगेका थिए । होटलमा भर्खर जागिर पाएका उनीमाथि कोरोना कहर बर्सियो । उनी काम गर्ने होटलकै कर्मचारीलाई कोरोना संक्रमण देखिएपछि होटल बन्द भयो । बुढाको जागिर गुम्यो । ‘त्याँ त बसिसक्नु छैन । नौकरी पाइँदैन,’ उनले भने ।

गत वर्ष पनि भारतमा लकडाउन भएपछि उनी ज्यान जोगाउँदै नेपाल छिरेका थिए । ६ जनाको परिवारमा भारत जाने उमेरका उनी मात्र छन् ।

यस वर्ष आम्दानी गर्न नसकेपछि चिन्तित देखिएका उनी भन्छन्, ‘यही साल अब ऋण लाग्न्या भयो । घरका हुन्या आस मानिखन बस्या हुन्ना ।’ उनले आफू फर्किन थालेको कुरा घरमा जानकारी गराएका छैनन् । ‘खुसीको कुणा (कुरा) भया पो सुनाउनु त,’ उनले भने ।

भारतमा कोरोनाको केन्द्र बनेको दिल्लीबाट फर्कदै छन् डोटी जोरायलका रमेश साउद । ४१ वर्षीय साउद भारतमा चौकीदार (सुरक्षा गार्ड) को काम गर्थे ।

तर, दिल्लीमा लकडाउन भएपछि उनको जागिर खोसियो । विदेशी भूमिमा खाने, बस्ने ठेगान नभएपछि नेपाल फर्किए साउद पनि । ‘मिनेट-मिनेटमा एम्बुलेन्स दौड्या दौड्यै छन्,’ उनी दिल्लीको हाल सुनाउँदै भन्छन्, ‘कोरोनाले मान्छे मर्‍यामर्‍यै छन् । नौकरी बाएग, त्यसा ठौर बसिकन क्या अर्नु त ?’

यो नाकाबाट प्रवेश गर्नेहरूमध्ये १ वैशाखयता ६ सय २ जनामा कोरोना संक्रमण देखिएको छ । संक्रमितको संख्या अझै बढी हुन सक्ने बताउँछन् नाकाको हेल्थ डेस्कमा खटिएका अहेब गणेश साउद ।

किट अभावका कारण शंकास्पद र भारतमा अत्यधिक कोरोना फैलिएका क्षेत्रबाट आएकाहरूलाई मात्र जाँच गर्नुपर्ने बाध्यता रहेको उनले सुनाए । ‘परीक्षण किटको अभाव छ । भारतबाट आउने सबैलाई जाँच गर्न पुग्ने किट नै छैन,’ अहेब साउदले भने, ‘तापक्रम बढी भएका र भारतमा पनि कोरोना धेरै फैलिएका क्षेत्रबाट आउनेलाई मात्र जाँच गरिरहेका छौँ ।'

अहिले भारतबाट दैनिक कम्तीमा पनि १ हजार नेपाली फर्किरहेका छन् । यसरी फर्किनेहरूमा ४ सयदेखि ५ सय जनाको मात्र कोरोना परीक्षण हुन्छ । ९ चैतदेखि ११ वैशाखसम्म करिब १३ हजारको कोरोना परीक्षण गर्दा ११ सयमा कोरोना संक्रमण देखियो । बिहान ६ बजेदेखि साँझ ८ बजेसम्म नेपाल छिर्नेहरूको भीड हुन्छ ।

नेपालबाट भारत किनमेल गरेर फर्किनेहरूमा पनि कोरोना संक्रमण देखिएको बताउँछिन् त्रिनगर नाकामा खटिएकी अनमी कमला ऐर । कडा लक्षण नदेखिएका संक्रमितलाई होम आइसोलेसनका नाममा घर पठाउने गरिएको छ ।

यसरी घर पठाएकै कारण समुदायमा कोरोना संक्रमण तीव्र गतिमा फैलिएको अनुमान लगाउँछन् अहेब साउद । ‘पहिलेको जस्तो भारतबाट आउने सबैले अनिवार्य क्वारेन्टाइनमा बस्नु पर्दैन,’ उनले भने, ‘संक्रमितलाई पनि होम आइसोलेसन भन्दै घर पठाउने गरिन्छ ।’

भारतबाट आउने जति सबैलाई गत वर्षको जस्तै १४ दिन क्वारेन्टाइन अनिवार्य गर्नुपर्ने ठान्छन् साउद । ‘भारतबाट आउने सबैलाई जाँच गर्नुपर्‍यो । यसका लागि पर्याप्त किट चाहियो, होइन भने भारतबाट आउने सबैलाई १४ दिन क्वारेन्टाइनमा राख्नुपर्छ ।’

बढिरहेको संक्रमणमाझ सेती प्रादेशिक अस्पतालका शय्या पनि भरिन थालेका छन् । सेती अस्पतालमा कोरोना संक्रमितका लागि छुट्याइएका ५० बेडमध्ये ४२ बेड भरिएका छन् । संक्रमण समुदायस्तरमै फैलिइसकेको छ । ११ वैशाखमा १८५ जनाको कोरोना परीक्षण गर्दा १ सय १३ जनामा कोरोना संक्रमण देखियो ।

नाकामा बसेका स्वास्थ्यकर्मीका दुःख पनि कम्ता छैनन् । नाकामा खटिएका अहेव साउद र ल्याब टेक्निसियन जय ढुंगानाले गत वर्षकै कोरोना जोखिम भत्ता पाएका छैनन् । उनीहरू दुवै जना त्रिनगर नाकामा खटिएको १ वर्षभन्दा बढी भइसक्यो ।

बिहान ६ बजेदेखि राति ८ बजेसम्म नाकामा खटिने यी स्वास्थ्यकर्मी जोखिम भत्ताभन्दा पहिले आफूलाई कसैले पानीको व्यवस्था मात्र गर्दिए हुन्थ्यो भन्छन् । ‘जोखिम भत्ताभन्दा पहिला त हामीलाई यहाँ कसैले पानी दिए हुन्थ्यो,’ ढुगांनाले भने ।