२५ वर्षमा ५३ देशले नेपालमा गरे पाैने २ खर्ब लगानी, कहाँबाट कति रकम भित्रियाे ?

२५ वर्षमा ५३ देशले नेपालमा गरे पाैने २ खर्ब लगानी, कहाँबाट कति रकम भित्रियाे ?

A+ A A-

तत्कालीन उद्योगमन्त्री नवीन्द्रराज जोशीको सक्रियतामा २०७३ सालमा भएकाे लगानी सम्मेलनमा करिब १४ खर्ब रुपैयाँको लगानी प्रतिवद्धता आयो । वर्तमान सरकारले २०७५ मा गरेको लगानी सम्मेलनमा पनि १४ ठूला मेगा प्रोजेक्टमा लगानी प्रतिवद्धता गरिएको थियो ।

लगानी प्रतिवद्धता हेर्दा नेपालमा उल्लेख्य लगानीको वातावरण भएको देखिन्छ । तर, वास्तविक कति लगानी भित्रिन्छ त ? राष्ट्र बैंकको एक अध्ययन प्रतिवेदनले प्रतिवद्धताका हिसाबले नगन्य प्रतिशत मात्रै वास्तविक लगानी आउने देखिएको छ । स्वीकृत भइसकेको लगानीमध्ये पनि एकतिहाइ मात्रै आएकाे देखिन्छ ।

राष्ट्र बैंकको तथ्यांकअनुसार सन् १९९५ देखि २०२० सम्मको अवधिमा विदेशी लगानीकर्ताकाे ३ खर्ब २५ अर्ब ५२ करोड रुपैयाँको लगानीलाई स्वीकृति दिइएको छ । तर, हालसम्म १ खर्ब ८२ अर्ब रुपैयाँ मात्रै लगानी आएको देखिएको छ ।

पछिल्लो दुई आर्थिक वर्षमा भने स्वीकृत लगानीको ५१ प्रतिशत बढी लगानी आप्रवाह भएको छ । स्वीकृत लगानी आप्रवाहको हिसाबले २५ वर्षमा सबैभन्दा बढी सन् २०१६/०१७ मा देखिएको छ । यस बेला १५ अर्ब २० करोड लगानी स्वीकृत भएकोमा १३ अर्ब बढी अर्थात् ८८ प्रतिशत लगानी आप्रवाह भएको तथ्यांकले देखाउँछ ।

नेपालमा ५३ देशको १ खर्ब ८२ अर्ब लगानी

हालसम्‍म नेपालमा ५३ देशले लगानी गरेकाे राष्‍ट्र बैंकको प्रतिवेदनले देखाएको छ । ५३ देशमध्ये २ प्रतिशतभन्दा बढी लगानीको योगदान दिने १३ वटा देश छन् ।

कुन देशको कति लगानी ?

भारत : ५६ अर्ब ५ करोड
चीन : २७ अर्ब ५६ करोड
सेन्ट किट्स एन्ड नेभिस : २४ अर्ब ९३ करोड
आयरल्यान्ड : ११ अर्ब ५९ करोड
सिंगापुर : ८ अर्ब ७२ करोड
अस्ट्रेलिया : ७ अर्ब ६३ करोड
यूएई : ६ अर्ब ८५ करोड
बंगलादेश : ५ अर्ब ११ करोड
दक्षिण कोरिया : ४ अर्ब ७६ करोड
अमेरिका : ४ अर्ब ४७ करोड
अन्य ४१ देश : २५ अर्ब १९ करोड

कुन प्रदेशमा कति लगानी ?

विदेशी लगानी मुख्यतः बागमती प्रदेशमा मात्रै केन्द्रित देखिन्छ । ६५ प्रतिशत बढी विदेशी लगानी यो प्रदेशमा देखिएको छ भने सबैभन्दा कम सुदूरपश्चिम प्रदेशमा देखिएको छ ।

कहाँ कति लगानी ?

प्रदेश १ : १४ अर्ब २४ करोड
प्रदेश २ : १८ अर्ब २ करोड
बागमती प्रदेश : १ खर्ब १९ अर्ब ८० करोड
गण्डकी प्रदेश : २५ अर्ब ९७ करोड
लुम्बिनी प्रदेश : ३ अर्ब ५० करोड
कर्णाली प्रदेश : १ अर्ब ३४ करोड
सुदूरपश्चिम प्रदेश : १ करोड ७० लाख

दक्षिण एसियामा नेपाल 'थर्ड लास्ट'

प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानीमा विश्वभर १ खर्ब ५३ अर्ब ९८ करोड डलर लगानी भएको देखिएको छ ।

विकसित देशमा ८०० विलियन डलर परिचालन भएको छ भने विकासशील राष्ट्रमा ६०० विलियन डलर परिचालन भएको छ । दक्षिण एसियामा ५७ विलियन डलर लगानी परिचालन हुँदा नेपाल ०.१८ बिलियन मात्रै लगानी भएको देखिएको छ ।

सार्क राष्ट्रमा तेस्रो कम लगानी प्रवाहित हुने देशमा नेपालमा पर्छ । नेपालभन्दा कम भुटानमा ०.०१ र अफगानिस्तानमा ०.०४ विलियन डलर लगानी प्रवाहित भएको छ । सबैभन्दा बढी भारतमा ५० विलियन डलर र पाकिस्तानमा २.२२ विलियन डलर विदेशी लगानी छ ।

किन आउँदैन विदेशी लगानी ?

स्वीकृत गरेको लगानीको समेत ३४ प्रतिशत लगानी नेपालमा आएको देखिएको छ । यो अन्य राष्ट्रको स्वीकृत लगानीको तुलनामा निकै कम हो ।

स्वीकृत गरेको लगानी एक हिसाबले लगानीको पूर्ण योजना बनाएर पनि ल्याउन नसकिएको रकममको रूपमा रहन्छ । राष्ट्र बैंकका अनुसन्धान विभाग प्रमुख प्रकाशकुमार श्रेष्ठ विगतको राजनीतिक अस्थिरता र पूर्वधार क्षेत्रको विकास नभएकाले कम लगानी आएको बताउँछन् । उनले पछिल्ला वर्षमा नेपालमा लगानी बढ्दै गएको बताए ।

नेपाल राष्ट्र बैंकका पूर्वगर्भनर डा. चिरञ्जीवी नेपाल लगानी नआउनुमा मुख्य तीन कारण देख्छन् । पहिलाे, नेपालको तर्फबाट ताकेता नुहुनु । दाेस्राे, काममा ढिलासुस्ती गरिदिनु र तेस्राे, सरकारको तर्फबाट गर्नुपर्ने पुँजीगत खर्च त्याे क्षेत्रमा नगरिनु ।

'हामीले ताकेता पनि गर्दैनौँ । र, उनीहरूले काम गर्ने क्रममा हामीले ढिलासुस्ती गर्दा स्वीकृत गराएको लगानी पनि लगानीकर्ताले ल्याउँदैनन्,' नेपालले भने ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, वैशाख ९, २०७८ ११:४७