'चिया खाने त बहाना हजुर, उद्देश्य त चर्पी छिर्नु हो'

A+ A A-

ब्यस्त बजार । सर्वसाधारणको ओहोरदोहोर निकै चलिरहेको थियाे । राजमार्गमा पैदल हिँडिरहेका एक व्यक्ति हतारिँदै राजमार्ग छेउकाे सार्वजनिक शौचालयनजिक पुगे । तर, शौचालयमा ताला झुन्डिएको थियाे । अनि उनी शौचालयकाे भित्ता भिजाएर फर्किए ।

एकछिनपछि उसैगरी हतारिँदै अर्का व्यक्ति त्यही पाइखानातिर दाैडिँदै आए । तर, शौचालय बन्द देखेपछि उनी हल्का नभई फर्के । फिर्दै गर्दा उनले नजिकका एक पसलेलाई सोधे, 'यहाँ ट्वाइलेट छैन ?' जवाफ आयाे, 'छ तर बन्द । पिसाब भए त्यही भित्तामा गर्नाेस्, दिसा गर्न त होटलकाे ट्वाइलेटमा जानुपर्छ ।'

यति सुनेपछि ती व्यक्तिले बाटाे तताए ।

यो दृश्य मिर्चैया नगरपालिका- ६, कटारी चोकको हो, जहाँ एउटा सार्वजनिक शौचालय त छ । तर नाम मात्रकाे । ताला लगाइएकाले याे शौचालय प्रयाेगविहीन छ । अप्ठेरै परेकाे अवस्थामा यात्रुहरू होटलकाे शाैचालयतिर जानुपर्ने बाध्यता छ । कतिपय यात्रु सिधै चर्पीतिर जान अप्ठेराे लागेर चियापानी गरेपछि मात्र शाैचालयकाे प्रयाेग गर्छन् । तर, हतारमा भएका कतिपय भने हाेटलमा गएर शाैचालयका लागि अनुनयविनय गरिरहेका देखिन्छन् । 'चिया खाने त बाहाना हजुर, उद्देश्य त चर्पी गर्नु हो', हाेटलबाट हात टकटक्याउँदै निस्किएका शुक्रे राजवंशीले भने ।

त्यसाे त, जिल्लाका अधिकांश बजारक्षेत्रमा सार्वजनिक शौचालय व्यवस्थित नहुँदा समस्या उस्तैउस्तै छ । खुल्ला दिसामुक्त घोषणा भएको प्रदेशकै पहिलो जिल्ला हो, सिरहा । तर, जिल्लाका बजार क्षेत्रमा सार्वजनिक शौचालय नहुँदा सर्वसाधारण सास्ती भोग्न बाध्य छन् । स्थानीय सरकारले पनि याे समस्यामा खासै ध्यान दिएकाे पाइँदैन ।

'ट्वाइलेट नभेटेपछि होटल नछिरेर बाटैमा गर्नु ?', सिरहाको लहानमा भेटिएका सप्तरीका हरि रायले प्रश्न गरे, 'झाडी भए त ठीकै छ, छैन भने ?'

जिल्लाका मुख्य बजारक्षेत्र लहान, मिर्चैया, सिरहा, गोलबजारजस्ता स्थानमा सार्वजनिक शौचालय व्यवस्थित नहुँदा खुला दिसामुक्तकाे नारा देखावटी मात्र बनेकाे छ ।

सिरहा सदरमुकामस्थित चन्द्रनारायण माविको शौचालयबाट शौच गरेर मूलगेट हुँदै फर्किरहेका कल्याणपुरका रोहित यादवले यहाँ सार्वजनिक शौचालय व्यवस्थित नहुँदा झाडी छिर्नुपर्ने बाध्यता रहेकाे बताए । यस्तो ब्यस्त बजारमा सार्वजनिक शौचालय देखिँदैन', उनले भने, 'हामी त जसाेतसाे धनाैँला, महिलाहरूका लागि साेच्नुपर्छ कि पर्दैन ?'

जिल्लाका सीमित ठाउँबाहेक सार्वजनिक शौचालय छैनन् । भएका पनि दुर्गन्धित र जीर्ण छन् । पस्नै नसक्ने, दुर्गन्धित शौचालय छन् । यात्रु, व्यापारी कोही झाडीमा त कोही चिसो, चिया तथा नास्ताको बहानामा होटल र पसलमा शौचालय प्रयोग गर्न बाध्य छन् । महिला त झनै बढी समस्यामा पर्छन् । कहिलेकाहीँ हिँड्दाहिँड्दै महिनावारी भए प्याड लगाउने तथा फेर्ने ठाउँका रूपमा उपयोग गर्न मिल्ने शौचालयको अभाव छ । भएका सार्वजनिक शौचालयमा पनि न चुकुल छन्, न त सफा ।

शौचालय अभाव शहरी समस्या हो । शहरमा मुख छोपेर जथाभावी शौच गरिरहेका देखिन्छ । झाडी, कुनाकाप्चा, खोलाका किनार तथा सडकछेउ विकल्पका रूपमा प्रयोग हुँदै आएका छन् । जसका कारण जताततै दुर्गन्ध छ । ग्रामीण भेगका अधिकांश ठाउँको हालत पनि यस्तै नै हो ।

सार्वजनिक शौचालय व्यवस्थापनको जिम्मेवारी स्थानीय तहको भए पनि यसमा काम भएकाे देखिँदैन । सार्वजनिक ठाउँमा शौचालयको व्यवस्थापन स्थानीय तहहरूले गर्नुपर्ने हाे तर, यसप्रति उदासीनता देखिएको सिरहाका प्रमुख जिल्ला अधिकारी प्रदीपराज कँडेल बताउँछन् । 'सार्वजनिक ठाउँमा शौचालय व्यवस्थापनजस्ता मसिना काम स्थानीय तहहरूले गर्नुपर्ने विषय हो', उनी भन्छन्, 'यसप्रति स्थानीय तहहरू जिम्मेवार हुनु जरुरी छ ।'

शौचालय व्यवस्थापनका लागि सम्बन्धित निकायहरूबाट पटक-पटक आग्रह हुँदा पनि स्थानीय तहले वास्ता गरेका छैनन् । 'हामीले सक्ने पहल गर्दै आएकै हो', जिल्ला समन्वय समिति सिरहाका अधिकृत सुजित यादवले भने, 'तर स्थानीय तहहरूले टेर्दैनन् ।'

प्रकाशित मिति: बुधबार, चैत २५, २०७७ १६:००