पुर्ख्याैली पेसा जाेगाउन उद्यत शेर्पा दाजुभाइ, जसले चाैँरी पालेर गाउँमै कमाउँछन् मासिक डेढ लाख

पुर्ख्याैली पेसा जाेगाउन उद्यत शेर्पा दाजुभाइ, जसले चाैँरी पालेर गाउँमै कमाउँछन् मासिक डेढ लाख

A+ A A-

ताप्लेजुङ मिक्वाखोला गाउँपालिका- ५ का मिलन दोर्जे शेर्पा र वोङदी शेर्पा चाैँरी गोठ स्याहार्न ब्यस्त छन् । यी शेर्पा दाजुभाइ पुर्खाले सञ्चालन गर्दै आएको चाैँरी गोठ संरक्षण गरिरहेको बताउँछन् ।

हाल शेर्पाको गोठमा १ सय ५० वटा एउटा चाैँरी छन् । चाैँरी चराउन ताप्लेजुङ र ओखलढुङ्गाको हिमाली भेगसम्म पुग्ने गरेको मिलन बताउँछन् ।

ताप्लेजुङको हिमाली क्षेत्रमा चाैँरी गोठ लोप हुने अवस्थामा छ । यो क्षेत्रमा आफ्नो मात्र चाैँरी गोठ रहेको मिलनले बताए । ‘पछिल्लो समय उच्च हिमाली तथा पहाडी क्षेत्रमा चाैँरी गोठ भेट्न गाह्राे छ । युवाजति विदेश पलायन हुने र आफ्ना बाउबाजेले अँगालेको पेसा युवा पुस्ताले अँगाल्न छाडेका कारण चाैँरीगाेठ लोप हुँदै छ’, उनले भने, ‘चाैँरीपालन ८० प्रतिशतले घटेको छ । सरकारले यो पेसा संरक्षणका लागि खासै योजना ल्याएको छैन ।

चौँरीको संरक्षण र चरनका लागि सरकारले विशेष योजना ल्याउनुपर्ने उनको मत छ । चाैँरी गोठसँगै ४५ वटा बाख्रासमेत पालेका छन् उनले ।

एउटा चाैँरी ७० देखि ८० हजार रुपैयाँसम्म पर्छ । तर, चाैँरीको किनबेच विरलै हुन्छ । बिक्री हुने त घिउ, पनिर र छुर्पी हाे । चाैँरी गोठ स्याहार्न पाँच जना कामदार राखेको छन् शेर्पाले । पापुङ, मेवाखोला, चीनसँग जोडिएको सिमाना र ओखलढुङ्गासम्म चाैँरी गोठ लिएर पुग्ने गरेको शेर्पा बताउँछन् ।

परिवारसँगै बसेर लेकबेँसी गर्न पाएको छु । हिउँदमा गाउँ र वर्षामा हिमालीक्षेत्रमा गोठ सार्ने गरेको उनले बताए ।

शेर्पाको चाैँरी गोठमा वार्षिक १० क्विन्टल छुर्पी, १ किलो घिउ, पनिर उत्पादन हुने गरेको छ । उत्पादित घिउ, पनिर र छुर्पी चीन, सिक्किम र ताप्लेजुङको स्थानीय बजारमा बिक्री हुने गरेको उनले बताए ।

गोठमा ८० लाख रुपैयाँ लगानी गरेको उनकाे भनाइ छ । चाैँरी गोठबाट सबै खर्च कटाएर वार्षिक १ लाख ५० हजारसम्म कमाइ हुने गरेको शेर्पा बताउँछन् ।

हिमालीक्षेत्रमा बस्नेहरूका लागि जन्म, मृत्यु, विवाह र अन्य संस्कारमा घिउ र नौनी चाहिन्छ । त्यसैले अहिले दूधको मूल्य बढेको छ । तर, चाैँरीपालन कम भएका कारण छुर्पी, दुर्खा, घिउ, पनिरजस्ता दुग्धजन्य पदार्थकाे उत्पादन कम हुन थालेकाे शेर्पाले बताए ।

सरकारले चाैँरीपालनका लागि अनुदान नदिएको उनकाे गुनासाे छ ।

लोप हुँदै चाैँरी गोठ

याक, नक र चाैँरी आफैँमा लोपोन्मुख चौपाय हुन् । सरकारले संरक्षणका लागि विशेष याेजना बनाउनुपर्ने मिलन बताउँछन् । पहिलेको तुलनामा चौँरीपालन व्यवसाय पनि कम भएकाले चाैँरीको दूधबाट बन्ने कच्चापदार्थको अभाव हुने भन्दै चाैँरी किसानले चिन्ता व्यक्त गर्न थालेका छन् ।

नेपालको ताप्लेजुङ, पाँचथर, ओखलढुङ्गा, सोलुखुम्बु, संखुवासभा, डोल्पा, हुम्ला, मुगु, जुम्ला, मुस्ताङ, मनाङ, लम्जुङ, गोरखा, सिन्धुपाल्चोक, दोलखा, रामेछाप र रसुवाका हिमालीक्षेत्र चाैँरी पालिने मुख्य भेग हुन् ।

याक र नक ३ हजार मिटरमाथि मात्र रहन सक्छन् । २५ सय मिटरदेखि ३ हजार मिटरसम्म चाैँरीपालन गर्न सकिने किसान बताउँछन् ।

नेपालमा पाइने चाैँरीका जात

चाैँरी हिमालीक्षेत्रमा पाइने गाई नै हो । यी गाईहरूको ठूलो शरीर, लामा र तीखा सिङ हुन्छन् । याकको पोथीलाई नाक भनिन्छ ।

पहाडी गाई र याकबीच गर्भधारण गराउँदा, अथवा पहाडी जोलाङ गोरुसित याकको प्रजनन् भएर बसेको गर्भबाट चाैँरीको जन्म हुन्छ । याक र पहाडी गाई (किर्खोम) बाट जन्मने चौँरीलाई ‘उराङ’ वा ‘झोप्क्यो’ र पहाडी जोलाङ गोरुसँग नाकको सन्सर्गबाट जन्मने सन्तानलाई ‘डिम्जो’ वा ‘झोप्क्यो’ भनिन्छ ।

चौँरी गाई जंगली जनावरको रूपमा पनि पाइने गरेकाे छ । यसलाई मानिसहरूले मुख्यतः हिमालीक्षेत्रमा दूध उत्पादन, सामान ढुवानी तथा मासुको प्रयोगका लागि पाल्ने गरेका छन् । दूध उत्पादनका लागि दिम्जो चाैँरी उत्तम मानिन्छ भने भारी बोक्न र चढ्नका लागि उररङ र झोप्क्यो राम्राे मानिन्छ ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, चैत २६, २०७७ ०८:५१