वैदेही हस्पिटलको लापर्बाहीले शिशुको मृत्यु, अल्ट्रासाउण्डबिनै सुत्केरीको अप्रेसन

वैदेही हस्पिटलको लापर्बाहीले शिशुको मृत्यु, अल्ट्रासाउण्डबिनै सुत्केरीको अप्रेसन

A+ A A-

सुत्केरी ब्यथाले च्यापेपछि धनुषाको लक्ष्मिनियाँ गाउँपालिका ७ की शिला यादव सोमबार बेलुकी प्रादेशिक अस्पताल जनकपुरमा भर्ना हुन आइन् । पहिलो बच्चाको आमा बन्न लागेकी उनको घरबाटै सुरु भएको पीडा र रक्तश्राव बढ्दै गयो ।

प्रादेशिक अस्पतालमा करिब १ घण्टासम्म कुर्दासमेत ड्युटीमा खटिएका दुई जना स्टाफ नर्स र एक जना एचएबाहेक त्यहाँ डाक्टरको अत्तोपत्तो नदेखेपछि उनलाई त्यहाँ बिरामीको ज्यान खतरामा पर्न सक्ने लाग्याे । रक्तश्रावले शिलाको अवस्था बिग्रिँदै गएपछि उनका श्रीमान् रमण यादवले अर्को अस्पताल खोज्नुपर्ने भन्दै साथीहरूलाई फोन घुमाउन थाले ।

‘त्यहाँको व्यवस्था पूरै भद्रगोल थियो । डाक्टर आउने ठेगानै थिएन । बच्चा कुन स्थितिमा छ भनेर बुझ्न खोज्दा अल्ट्रासाउण्ड सेवा बन्द थियो । अस्पतालबाहिर पनि कतै अल्ट्रासाउण्ड गर्ने क्लिनिक खुलेको थिएन । त्यही भएर राम्रो प्राइभेट अस्पतालको खोजीमा लागेँ,’ रमणले भने । उनको एक जना साथीले प्रादेशिक अस्पतालनजिकै रहेको वैदेही हस्पिटलमा पुग्न सल्लाह दिए ।

रमण करिब पौने ७ बजे शिलालाई लिएर आफन्तसहित वैदेही हस्पिटल पुगे । ड्युटीमा खटिएकी स्वास्थ्यकर्मीले बिरामीलाई तुरून्त भर्ना गर्न आग्रह गरिन् । तर, डाक्टर छ कि छैन भनेर सोध्दा १० मिनेटमै आउने जवाफ फर्काएको रमणले बताए ।

केही समय बन्द भएको रक्तश्राव त्यहाँ फेरि सुरु भएपछि रमणसहित उनका आफन्त चिन्तित भए । ड्युटीमा खटिएका स्वास्थ्यकर्मीलाई बच्चाको अवस्था पत्ता लगाउन अल्ट्रासाउण्ड गरेर हेरिदिन आग्रह गर्दा अस्पतालमा सो सेवा नरहेको जवाफ फर्काए ।

‘बच्चा कुन स्थितिमा छ, कसरी थाहा पाउने भनेर नर्सलाई सोध्यौँ । तर, उनले केही हुँदैन पहिले बिरामीलाई भर्ना गर्नुस् भन्ने जवाफ दिइन् । हामीले डाक्टर आएपछि मात्र भर्ना गर्ने भन्यौँ । तर, उनले डाक्टरलाई फोन गर्दैछौँ । १० मिनेटमै आउनुहुन्छ भनेर हामीलाई आश्वासन दिइयो,’ शिलाकी आफन्त रीता साहले भनिन् ।

अस्पतालमा शिलालाई स्लाइन पानी चढाउन सुरु गरियो । तर, रगत बग्न नराेकिएपछि भने उनीहरू झन् चिन्तित भए । ‘सुत्केरी ब्यथामा ब्लिडिङ हुँदा रङ अलि फिका हुन्छ तर त्योभन्दा फरक देखेपछि मैले त्यहाँका डा. सन्तोषलाई भनेँ तर उनले मलाई उल्टै हप्काए,’ स्वास्थ्यचौकीमा स्वयंसेविकासमेत रहेकी उनले सुनाइन् ।

शिला र पेटमा भएको बच्चाको अवस्था बिग्रिँदै गयो । उनका आफन्तले स्त्री राेग विशेषज्ञलाई बोलाइदिन बारम्बार बिन्ती गरिरहे ।

‘भर्ना भएको १० मिनेटमा डाक्टर आउने भनेका थिए । तर, घण्टौँसम्म हामीलाई एकछिन पर्खिनुस् भनेर अस्पतालले जवाफ दिइरह्यो । हामीले धेरै करकाप गरेपछि त्यहाँ खटिएका अनमी र म आफैँ डाक्टर छु भनेर हामीलाई अल्झाउँदै गए,’ रमणले भने, ‘बच्चा नबाँच्ने स्थितिमा पुगेपछि मात्र करिब २ बजे राति डाक्टर आए । बच्चा लास्ट कन्डिसनमा छ । उसको मुभमेन्ट कम छ । अप्रेसन गर्नुपर्छ भनेर डाक्टरले भने ।’

उनलाई अप्रेसन कक्षमा लगियो । राति करिब ३ बजे बच्चाको मृत्यु भइसकेको अस्पतालले बताएपछि रमणसहित उनका आफन्तको सातो उड्यो । अस्पतालमा रुवाबासी सुरु भयो । अस्पतालले पैसा लुट्ने चक्करमा सही समयमा डाक्टर नबोलाएर बच्चाको हत्या गरेको रमणको आरोप छ । कन्सल्टेन्ट डाक्टर सही समयमा आउन नसकेको अस्पतालले समेत स्वीकार गरेको छ ।

‘बेलुकी ड्युटीमा खट्नुभएको डा. रोशन मिश्राले कन्सल्टेन्ट डाक्टर सुनिता रायलाई फोन गर्नुभएको थियो । उहाँले आउँदैछु भनेर भन्नुभएको थियो । तर आउनुभएन,’ राति ड्युटीमा खटिएका तथा अस्पतालको सञ्चालक सदस्यसमेत रहेका डा. सन्तोष साहले भने । तर, साँझ करिब साढे ६ बजे अस्पतालले आफूलाई फोन गर्दा आउँछु भनेर भनेको तर बीचमा भने आउनुपर्ने भनी फोन नगरेको उनको भनाइ छ ।

‘डा.सन्तोषले बिरामीलाई हेरेर तपाईँलाई फोन गर्नुहुन्छ भनेर स्टाफले भनेछ । त्यसपछि मलाई फोनै आएन । राति १० बजे म आफैँले फोन गरेको थिएँ । त्योभन्दा पहिले पनि धेरै कल गरेँ तर कसैले उठाएनन्,’ शिलापत्रसित उनले भनिन्, ‘त्यसपछि त्यहाँका स्टाफले १ घण्टापछि बच्चाको धड्कन ठीक हो भनेर भन्यो । मेरो बुक्ड प्यासेन्ट पनि थिएन । अनि मैले के बुझ्ने ? अरुको हस्पिटलमा मैले त जबर्जस्ती आउन मिल्दैन ।’

अस्पतालले आफूलाई राति साढे १२ बजेतिर मात्र सम्पर्क गरेको उनको दाबी छ । ‘कसैले डाक्टरलाई बोलाइदेऊ बोलाइदेऊ भनेर धेरै पटक भनेपछि बोलाइदिनुपर्छ । बीचमा एकपटक मलाई आउन भनेको भए म पक्कै आउँथे,’ उनले थपिन् । बच्चाको मृत्यु हुने कुनै खास कारण नरहेको उनको भनाइ छ ।

हचुवाको भरमा सुत्केरीको अप्रेसन

५० बेड क्षमताको स्वीकृति पाएको वैदेही हस्पिटलमा मापदण्डअनुसार न भौतिक संरचना छ, न सेवा सुविधा नै । प्रसूति सेवा सञ्चालन गरिरहेको यस हस्पिटलमा अत्यावश्यक उपकरण तथा जनशक्तिसमेत छैन ।

अस्पतालमा सुत्केरीलाई अप्रेसन गर्नुपर्ने वा नर्मल डेलिभरी सम्भव रहेको जनाउ दिने अल्ट्रासाउण्ड सेवासमेत छैन । गएराति शिलाको अप्रेशनसमेत अल्ट्रासाउण्डबिनै गरिएको थियो ।

सो अस्पतालमा अधिकांश सुत्केरी त्यसैगरी हचुवाकै भरमा गराइँदै आएको अस्पतालमा भर्ना भएका बिरामीका आफन्तहरू बताउँछन् । आवश्यक परेका बिरामीलाई अल्ट्रासाउण्डका लागि बाहिर पठाउने गरिएको अस्पतालमा काम गरिरहेकी शिवा चौधरीले बताइन् । जबकि, डेलेभरीको सेवा दिने अस्पतालमा अल्ट्रासाउण्डको व्यवस्था अनिवार्य हुनुपर्ने प्राइभेट हस्पिटल एसोसिएसन जनकपुरका अध्यक्ष डा. एसके सिंह बताउँछन् ।

सुत्केरी हुने आमालाई तुरून्त अप्रेसन गर्न हुने वा नहुने अल्ट्रासाउण्डबाटै गाइनेकोलोजिस्टले निर्णय गर्नुपर्ने भएकाले यस्ता अस्पतालमा अल्ट्रासाउण्डको व्यवस्था अनिवार्य गरिएको उनले बताए । पाठेघरमा पानीको मात्रा कम भएको खण्डमा आमालाई तुरून्त अप्रेसन नगरिए शिशुको ज्यान खतरामा पर्ने हुँदा अल्ट्रसाउण्डले नै पानीको मात्रा थाहा हुने डा. एसके सिंह बताउँछन् ।

‘पानीको मात्रा र हृदयको गति थाहा पाउन अल्ट्रासाउण्डै गर्नुपर्ने हुन्छ । सालनाल गर्धनमा लपेटिएको अवस्थामा नर्मल डेलेभरीमा बच्चा मर्न सक्छ । त्यही भएर त्यस्तो अवस्थामा प्यासेन्टलाई नर्मल डेलिभरी गराउनुपर्ने वा अप्रेसन गर्नुपर्ने निर्णय अल्ट्रासाउण्डबाट हेरेरै निर्णय लिन सकिन्छ,' डा. एसके सिंहले भने ।

तर, गर्भवती अवस्थामा तीन पटक अल्ट्रासाउण्ड गरिसकेकी महिलाको सुत्केरीको बेला अल्ट्रासाउण्ड जरुरी नै नरहेको डा. सुनिताले दाबी गरिन् । ‘यहाँको कन्सेप्टको हिँसाबले डाक्टरले धड्कन जाँचेकै हुँदैन अनि भन्छन् जानुस् अल्ट्रासाउण्ड गराएर आउनुस् । बच्चाको धड्कन स्टेथले सुन्ने हो । पानीको मात्रा एकचोटि हेरेकै छ भने फेरिफेरि हेरिरहनु पर्दैन्,’ उनले थपिन् ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, चैत १७, २०७७ १८:४३