वैदेशिक रोजगारीमा जानेमध्ये अधिकांश नेपाली 'अदक्ष', दक्ष जनशक्ति उत्पादन गर्ने तालिम केन्द्र खोइ ?

वैदेशिक रोजगारीमा जानेमध्ये अधिकांश नेपाली 'अदक्ष', दक्ष जनशक्ति उत्पादन गर्ने तालिम केन्द्र खोइ ?

A+ A A-

तीन दशकयता नेपालबाट वैदेशिक रोजगारीमा जाने अधिकांश कामदार अदक्ष छन् । श्रम, रोजगार तथा सामाजिक सुरक्षा मन्त्रालयले गरेको एक अध्ययनले ७५ प्रतिशत अदक्ष (काममा दक्ष नभएका) कामदार लेबर भिसामा विदेशिएको देखाएको छ ।

औपचारिक तथा अनौपचारिक माध्यमबाट वैदेशिक रोजगारीमा विदेशिने करिब साढे ६१ लाख जनशक्तिमध्ये दक्ष २.५ प्रतिशत, अर्धदक्ष २१.५ प्रतिशत र अदक्ष ७५ प्रतिशत रहेको मन्त्रालयको अध्ययनमा उल्लेख छ ।

काममा दक्ष नभएका कारण विभिन्न देश पुगेका नेपालीले समस्या झेल्नु परेको छ । अदक्ष भएकै कारण कतिपयको अंगभंग भएको छ भने बिरामी तथा मृत्यु हुनेको संख्या पनि उच्च छ ।

नयाँ श्रम स्वीकृति लिएर विदेशिने कामदारमध्ये अधिकांश अदक्ष हुने गरेको मन्त्रालयको अध्ययनले देखाएको छ । दक्ष जनशक्ति उत्पादन र रोजगारी सिर्जनामा अपेक्षित वृद्धि गर्न नक्दा वैदेशिक रोजगारीका क्रममा क्षति व्योहोर्नु परेको श्रम मन्त्रालयको स्वीकारोक्ति छ ।

वैदेशिक रोजगारीमा जाने कामदारलाई तालिम दिएर मात्र पठाउने सरकारको मुख्य योजनाभित्र रहेको श्रम मन्त्रालयका प्रवक्ता तथा सह–सचिव भरतमाणि पाण्डेले जानकारी दिए । श्रम बजारमा आवश्यक र रोजगारदाताले माग गरेअनुसार दक्ष कामदार उत्पादनका लागि तालिम केन्द्र खोल्ने विषयमा छलफल गरिरहेको पाण्डेले बताए ।

‘श्रम मन्त्रालयले वार्षिक १ लाखभन्दा धेरै युवालाई देशभित्र रोजगार दिलाउने लक्ष्यका साथ काम गरिरहेको छ,’ उनले भने, ‘युवालाई स्वदेशमै स्वरोजगार बनाउने सीपमूलक तालिम दिएर विदेशिनबाट रोक्नुपर्छ । दक्ष जनशक्ति उत्पादन गर्न र स्वदेशमै अवसर निर्माण गर्न केन्द्रीत भएका काम गर्नुपर्छ ।’

श्रम मन्त्रालयले दक्ष जनशक्ति उत्पादन गर्न] योजना अघि सारे पनि श्रम बजारमा दक्ष कामदारको अभाब छ । आन्तरिक र बाह्य श्रम बजारमा ठूलो संख्यामा कामदारको माग भए पनि सरकारले दक्ष जनशक्ति उत्पादन गर्ने तालिम केन्द्र खोल्न सकेको छैन ।

वार्षिक ५ लाखको हारहारीमा युवाशाक्ति श्रम बजारमा प्रवेश गर्ने गरेको राष्ट्रिय योजना आयोगको तथ्यांकमा उल्लेख छ ।

बाध्यता बन्दै वैदेशिक रोजगारी

स्वदेशमा रोजगारीको अवसर नपाएपछि वैदेशिक रोजगारी जान नेपाली श्रमिक बाध्य छन् । कोरोना भाइरसको महामारीको समयमा पनि करिब ४ लाख नेपाली रोजगारीको खोजिमा विदेशिएको वैदेशिक रोजगार विभागको तथ्यांक छ ।

सरकारले अगामी ५ वर्षभित्र बाध्यताकारी वैदेशिक रोजगारी अन्त्य गर्ने घोषणा गरेको छ । चालु आर्थिक वर्षमा कोरोना भाइरसका कारण विदेशिने कामदारको संख्यामा गिरावट आएको विभागले जनाएको छ ।

वैदेशिक रोजगारीबाट फर्किएका कामदारको सीप परिक्षण नहुँदा उनीहरू पुनःअदक्ष भिसामै विदेशिनु परेको रोजगारविज्ञ मधुविशाल पण्डित बताउँछन् । देशभित्र रोजगारीका अवसर सिर्जना भए पनि व्यवस्थित गर्न नसक्दा वैदेशिक रोजगारी बाध्यता बन्न थालेको उनले बताए ।

‘सरकारले रोजगारीको खोजीमा जाने कामदारको तथ्यांक मात्र संकलन गर्ने काम गर्‍यो । आन्तरिक श्रम बजारमा आवश्यक दक्ष श्रम शक्ति उत्पादन गर्ने ध्यान दिएन,’ उनले भने, ‘सरकारले यति धेरै अदक्ष जनशाक्ति वैदेशिक रोजगारीमा बाहिरिँदा दक्ष श्रमशक्ति उत्पादन गर्न तालिम केन्द्र सञ्चालन गर्ने ध्यान दिएन । यो ठूलो समस्या हो ।’

सरकारले देशभित्र रोजगारका अवसर र पुनर्निर्माण लगायतका क्षेत्रमा युवा परिचालन गर्न नसक्दा आर्थिक वृद्धिदरसँगै रोजगारी सिर्जनामा चुकेको उनको आरोप छ ।

५७ प्रतिशत घरधुरी वैदेशिक रोजगारीमा

नेपालबाट ५७ प्रतिशत घरधुरीका कोही न कोही वैदेशिक रोजगारमा संलग्न रहेको राष्ट्र बैंकको विप्रेषणसम्बन्धी अध्ययनमा उल्लेख छ । वार्षिक करिब साढे ७ खर्ब रेमिट्यान्स भित्रिने गरेको राष्ट्र बैंकको तथ्यांक छ । करिब ३४ लाख घरपरिवार रेमिट्यान्सबाट लाभान्वित रहेको श्रम मन्त्रालयको एक अध्ययनले देखाएको छ ।

आर्थिक वर्ष २०६३/६४ यता धेरै युवा वैदेशिक रोजगारीमा गएका छन् । आ.व. २०७७/७८ को ९ महिनामा श्रम स्वीकृति लिई करिब १ लाख नेपाली रोजगारीको खोजीमा विदेशीएको विभागको तथ्यांक छ ।

कोरिया, जापान, इजरायल, मलेसिया, कतार, युएई, साउदी, युरोपका देश र अफ्रिका नेपालको रोजगार गन्तव्य देशभित्र पर्छन् । एक दशकयाता युरोपमा पनि रोजगारीको खोजीमा शिक्षित युवा जाने क्रम बढेको छ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, चैत १८, २०७७ ०७:१०