नागरिकका प्रश्नसामु निरीह बने दलका नेता

A+ A A-

‘आज म बडो अप्ठ्यारो महसुस गर्दै छु । त्यही पार्टीमा मलाई फेरि सर्वोच्च अदालतले घोक्र्याएर पठाइदिएको छ,’ नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानको डबलीमा नेकपा एमालेका नेता माधव नेपालले आफू निरीह भएको स्वीकार्दै भने, ‘सर्वोच्चले बडो विचित्रको फैसला गर्‍या'छ ।’

५ पुसमा संसद् विघटन भएपछि निरन्तर आन्दोलन गर्दै आएको बृहत् नागरिक आन्दोलनसँगको संवादमा उपस्थित भएका नेता नेपाललाई प्राध्यापक तथा राजनीतिक विश्लेषक कृष्ण खनालले ‘कठोर राजनीतिक निर्णय लिन सक्नुहुन्छ त ?’ भनेर सोधेका थिए ।

जबाफमा नेपालले आफ्नो निरीहता व्यक्त गरे । नागरिक समाजका प्रश्न सामना गर्न डबलीमा उपस्थित भएका नेपालले पार्टीभित्रैबाट पनि आफू ‘घोक्र्याएर’ निकालिन्छु कि भनेर चिन्ता जाहेर गरे ।

‘यहाँ भन्न पनि मलाई कस्तो गाह्रो छ । पार्टीभित्रको कुरा डबलीमा गएर भन्यो, माधव नेपालले भनेर फेरि अर्को आरोप लाग्ला, त्यसपछि कुन दिन मलाई घोक्र्याएर त्यहाँबाट निकालिदिन्छन्,’ नेपालले आफ्नो बाध्यता सुनाए ।

२०६२/०६३ को जनआन्दोलनमा पनि नागरिकका प्रश्नको सामना गरेर आन्दोलनमा होमिएको सम्झना गरेका नेपालले पार्टीभित्र आफ्ना लागि ढोकासमेत बन्द भएको गुनासो पोखे । ‘पार्टीभित्रै गएर यी कुरा गर्‍या'भए पनि हुन्थ्यो नि भन्नुहोला,’ नेपालले गुनासो पोखे, ‘तर, पार्टीमा त ढोका बन्द गर्दि'या छ ।’

नागरिकसँग सवाल-जबाफको श्रृंखला सुरु भएसँगै प्राध्यपाक खनालले नेपाललाई संसद् पुनर्स्थापनापछि के गर्ने भनेर दोस्रो योजना किन नबनाएको भनेर प्रश्न गरेका थिए । तर, नेपालले प्रश्नको जवाफ दिएनन्, आफ्नै बाध्यताको व्यथा पोखे । आफू निरीह भएको कथा सुनाए ।

नेपालको बाध्यतामाझ पनि खनालले प्रश्न भने सोझ्याइरहे । पार्टीबाट निकालिए पनि नडराउने भन्दै आफ्नो हिम्मत देखाइरहेका नेपाललाई खनालले सोधे, ‘तपाईंहरूको विधानले त अब कतै पुर्‍याउलजस्तो छैन । अब राजनीतिक निर्णयको आवश्यकता छ । आइपर्‍यो भने कठोर राजनीतिक निर्णय लिन सक्नुहुन्छ ?’

खनालको प्रश्नमा नेता नेपालले सीधै जबाफ दिएनन् । उनले आफ्ना क्रियाकलापतर्फ संकेत गर्दै भने, ‘मैले त हिजै त्यो संसदीय दलको बैठक बालुवाटारमा जान्नँ भनिसकेँ । स्पष्टीकरणको जबाफमा प्रतिउत्तर स्पष्टीकरण सोधिसकेँ, त्यसो हुनाले लक्षणबाटै थाहा छ ।’

नेपालको जवाफले खनालको चित्त बुझेन । उनले सोधिहाले, ‘आवश्यक पर्दा 'फ्लोर क्रस' गर्नुहुन्छ कि नाई ?’ खनालको प्रश्नको समर्थनमा डबलीमा उपस्थित नागरिकले ताली बजाए ।

नेपाल भने प्रश्न सुन्यानसुन्यै गरे । उनले लोकतन्त्र र नेकपा एमालेले घाटे वैद्य खोजिरहेको बताए । ‘आर्यघाटमा हिकहिकी हुँदासम्म पनि उपचार गरिन्छ । हामी घाटे वैद्यको खोजीमा छौँ,’ नेपालले भने, ‘घाटे वैद्यले अझै पनि पुनर्जीवन दिन सक्छ कि भनेर खोजी गरिरहेका छौँ ।’

खनालले नेपाललाई अन्तिम प्रश्न गरे, ‘हामीले कहिले, ओलीलाई संसदबाट हटाएको देख्न पाउँछौँ ?’ डबली ताली र सिठ्ठीले गुञ्जियो ।

नेपाल भने खनालको प्रश्न सुनेर अताल्लिए । ‘मैले अहिले भन्न मिल्दैन,’ नेपाल पन्छिन खोजे । खनालले फेरि अघिकै प्रश्न दोहोर्‍याए, ‘आवश्यक पर्दा फ्लोर क्रस गर्नुहुन्छ कि नाई ?’

‘यस्तो कुरा यहाँ सोधेर मलाई अफ्ठेरोमा नपार्नुहोस् न,’ यति भनेर नेपाल फिस्स हाँसे ।

उनले मञ्चमा रहेका जसपा नेता महन्थ ठाकुर, कांग्रेस नेता मिनेन्द्र रिजाल र माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल 'प्रचण्ड'तर्फ संकेत गर्दै भने, ‘उहाँहरूको दया, कृपा रहेसम्म यो पार्टीको सरकार रहिरहन्छ ।’

यति भनेर उनी मञ्चबाट पार्टीको बैठकमा सहभागी हुन भनेर हिँडे ।

प्राध्यापक खनालले नेपाललाई नै सोधिएको प्रश्नसहित प्रचण्डलाई थप अर्को प्रश्न गरे, ‘तपाईंहरू ओलीजीको नैतिकताको प्रश्न गर्नुहुन्छ, ओली प्रवृत्तिको विरोध पनि गर्ने अनि ओलीलाई समर्थन पनि गरिरहने तपाईंको नैतिकतामाथि हामीले किन प्रश्न नगर्ने ?’

‘एउटा ब्याटल (लडाइँ) जितेको अनुभूति गर्‍यौँ हामीले । हामीले सोच्यौँ संसद् पुनर्स्थापना भएपछि प्रधानमन्त्रीले स्वतः नै राजीनामा दिनुपर्ने परिस्थित बन्छ । र, राजनीति सहज ढंगले अगाडि बढ्छ,’ प्रचण्डले खनालको प्रश्नको जबाफमा भने, ‘संसद् पुनर्स्थापना भएपछि थोरै 'रिल्याक्स' गर्‍यौँ । ठूलो लडाइँ त जितिहाल्यौँ अब सजिलै पार होला भनेर रिल्याक्स गर्‍यौँ । दोस्रो योजनामा गम्भीर नभएकै हो ।’

संसद् पुनर्स्थापनापछि के गर्ने भनेर अर्को योजना नबनाएर गल्ती गरेको स्वीकार्दै प्रचण्डले अगाडि थपे, ‘हामीले रिल्याक्स गरेर गल्ती भयो । जुन तदारुकतासाथ तयारी गर्नुपर्थ्यो त्यहाँ हामी चुकेकै हो ।’

गल्ती भएको स्वीकारेपछि उनी २३ फागुनमा सर्वोच्च अदालतले गरेको फैसलातर्फ सोझिए । उक्त फैसलाले नेकपालाई एमाले र माओवादी केन्द्रमा फर्काइदिएको थियो । प्रचण्डले उक्त फैसला बाध्यताले मान्नुपरेको बताए ।

त्यसपछि प्रचण्ड अर्को प्रश्नको जबाफमा आए । सरकारलाई दिएको समर्थन फिर्ता नलिन आफूमाथि दबाब परेको उनले बताए ।

‘मलाई हत्त न पत्त समर्थन फिर्ता नलिनु है भनेर जबर्जस्त दबाब छ । दबाब दिनेहरूको नाम लिन्नँ,' उनले अगाडि भने, ‘मैले कसैको नामचाहिँ लिन्नँ । हत्त न पत्त समर्थन फिर्ता लिइस् भने त झन् उल्टो पर्छ है भन्ने दबाब छ ।’

रानीतिक अवस्था र आफ्नो नैतिकताको दुहाइ दिँदै उनले समर्थन धेरै दिनसम्म कायम नरहने घोषणा गरे । उनले भने, ‘नैतिक र राजीतिक ढंगले म धेरै दिन पर्खिन सक्दिनँ । मैले जुन सरकारलाई प्रतिगामी भन्या'छु त्यसलाई समर्थन दिन सक्दिनँ ।’

मुलुकको राजनीति जता गए पनि आफ्नो नैतिकता बचाउन समर्थन फिर्ता लिने दाबी गर्दै उनले भने, ‘चाहे राजनीतिक जतासुकै जाओस्, मेरो राजनीति र मेरो नैतिकतालाई बचाउनुपर्छ म केही दिनभित्र नै त्यो प्रक्रिया अगाडि बढाउँछु ।’

जनता समाजवादी पार्टी र नेपाली कांग्रेससँग अविश्वासको प्रस्तावसम्बन्धी न्यूनतम् सहमति भएपछि ओली सरकारलाई दिएको सर्मथन फिर्ता लिने दाबी गर्दै उनले भने, ‘अविश्वासको प्रस्ताव दर्ता गर्ने र समर्थन फिर्ता सँगसँगै होस् भन्नका निम्ति मात्र मैले दाह्रा किटेर समर्थन एक/दुई दिन मात्र रोकेको हो ।’

प्रचण्डको भनाइ सुनेपछि खनालले टिप्पणी गर्दै भने, ‘यो त भोलि नै फिर्ता गरे पनि हुन्छ जस्तो लाग्छ ।’

कांग्रेसले ओलीविरुद्ध अविश्वासको प्रस्ताव पनि नल्याउने र सरकारमा पनि नजाने भनेको, जसपा ओलीसँग गठबन्धन बनाउन बालुवाटार गइरहेको प्रसङ्ग उप्काउँदै खनालले जसपाका नेता महन्थ ठाकुरलाई सोधे, ‘राजनीतिमा जे पनि सम्भव छ भन्छन्, तर के फेरि ओलीकै राज सम्भव छ ? ओलीलाई विश्वासको मत हाल्न सक्नुहुन्छ ?’

ठाकुरले वर्तमान राजनीतिक परिस्थिति कम्युनिस्ट पार्टीभित्रको लडाइँले सिर्जना भएको बताए । उनले प्रचण्डतर्फ हेर्दै प्रश्न गरे, ‘उहाँहरूको आपसी बिग्रहका कारणले भएको हो । उहाँहरूको लडाइँमा हामीले के गर्ने हो ?’

आफ्ना नेता, सांसद, मेयर तथा मन्त्रीमाथि विभिन्न मुद्दा लगाइएको बताउँदै उनले भने, ‘हामी त न्यायाको खोजीमा छौँ ।’

खनालले फेरि ठाकुरलाई सोधे, ‘विश्वासको मत लिनुपर्ने अवस्थामा प्रधानमन्त्रीलाई धकेलेपछि तपाईंले विश्वासको मत दिन सक्नुहुन्छ त ?’

‘त्यो (अवस्था) आउन दिनुहोस्, देखिहाल्नुहुन्छ नि,’ खनालको प्रश्नको जवाफमा ठाकुरले भने, ‘अहिले कम्युनिस्ट पार्टीभित्र स्वार्थको लडाइँ भइरहेको छ, त्यसमा हामीलाई किन पार्नुहुन्छ ?’ ठाकुरको जवाफको समर्थनमा डबली तालीले गुञ्जियो ।

मधेसी दललाई अन्य दलहरूले सत्ताको भर्‍याङ्गका रूपमा मात्र प्रयोग गर्न खोजेकोतर्फ संकेत गर्दै ठाकुरले भने, ‘देशमा जब संकट आउँछ त्यसपछि हाम्रो जरुरत पर्छ । अरुबेला पर्दैन,’ यति भनेर ठाकुर आफैँ हाँसे ।

खनालको प्रश्न फेरि प्रचण्डतर्फ मोडियो । सरकारले संसद्लाई बिजनेस नदिएको गुनासो गर्दै आएका दलहरूलाई खनालले १८औँ शताब्दीको बेलायती संसदमा, संसद् आफैँले एजेन्डा बनाएर चार्ल्स द्वीतीयलाई कारबाही गरेको कुरा सुनाउँदै खनालले भने, ‘सरकारले बिजनेस दिएन भनेर पिलन्धारे आवाज कहाँबाट आयो ?’

खनालको प्रश्नमा थप्दै दोभान राईले भनिन्, ‘नेताहरूको कुरा सुन्दा देखिने यो लाचारी, निरीहता हेर्दा त अस्तित्वको संकट नै परेजस्तो लाग्छ । अभिभावकत्व दिनुपर्ने तपाईंहरू नै निरीह ?’

प्रचण्डको जबाफ आउनुअगावै नेपाली कांग्रेसका नेता मिनेन्द्र रिजाललाई खनालले सोधे, ‘कांग्रेसले ओलीलाई विश्वासको मत दिन्छ त ?’

‘हामी दिन सक्दैनौँ,’ रिजालले प्रष्ट्याउँदै भने, ‘राजनीतिक निर्णय लिनुपर्ने समय आयो भने हामी तयार छौँ, यसमा दुविधा नराख्नुहोस् । अविश्वासको प्रस्ताव जहाँसुकैबाट, जसरी 'जनेरेट' भए पनि हामी अविश्वासको पक्षमा मत हाल्छौँ । ओली प्रधानमन्त्री भएकै दिनदेखि हामीले विश्वास गरेका छैनौँ, त्यसैले उहाँप्रति अविश्वासको मत कायम छ ।’

खनालले कांग्रेसको दर्शन, सिद्धान्तप्रति शंका नभए पनि नेतृत्वको स्वार्थ लोलुपता र राजनीतिक लेनदेनको चक्करमा कांग्रेसले कतै मुलुकको राजनीतिक संकट बढाउने हो कि भनेर चिन्ता व्यक्त गरे । रिजालले खनाललाई कांग्रेसले कुनै संकट ननिम्त्याउने कुरामा आश्वास्त पार्न खोजे ।

त्यसपछि खनाल फेरि प्रचण्डतर्फ सोझिए । खनालले संघीयता, धर्मनिरपेक्षता, समावेशिता र गणतन्त्र नै राजनीतिक लेनदेनमा 'नेगोसियसन'का विषय बन्छ कि भन्दै चिन्ता जाहेर गरे ।

‘हिजोको दिन र आजको दिन दिउँसै रात पर्‍याजस्तो देखिएको छ । अहिले तीन बज्यो तर साँझ पर्‍या हो कि जस्तो देखिएको छ,’ मौसम र राजनीतिको साइनो जोड्न कस्सिएका प्रचण्डले भने, ‘नेपाली राजनीतिमा यतिबेला दिउँसै रात पार्ने काम भएको छ ।’

दोभानले अगाडि सोधेको प्रश्नतर्फ फर्किँदै प्रचण्डले भने, ‘नेपाली राजनीतिक नेतृत्वले एकपछि अर्को 'बोल्ड डिसिजन' गर्दै आएको हो ।’ नेपाली राजनीतिक नेतृत्व निरीह नभएको जिकिर उनको थियो ।

ओली प्रवृत्तिविरुद्ध पार्टीभित्रै १९ पृष्ठ लामो प्रतिवेदन बुझाएर आफूले विद्रोहको झण्डा उठाएको बताउँदै प्रचण्डले नगारिक समाजसँग गुहार मागे । ‘मैले यसलाई अदालत मानेको छु, तपाईंहरू सबैलाई न्यायाधीश । तपाईंहरूले फैसला गरिदिनुपर्छ भन्ने कुरा छ मेरो ।’

ओलीलाई ७० प्रतिशत सदस्यले पार्टीको सदस्यबाटै हटाएको दाबी गर्दै प्रचण्डले भने, ‘२३ गते बहुमत संसदीय दलका सदस्यको हस्ताक्षरसहित संसदीय दलको सचिवालयमा दर्ता गर्‍यौँ । म आफैँ र नेताहरूको टिम लिएर गएँ ‘देन एन्ड देयर’ अब केपी एकछिन पनि प्रधानमन्त्रीमा रहेन ठाउँ छैन भनेर ।’

ओलीलाई संसदीय दल, पार्टीको सदस्यबाट हटाइएको दाबी गरिरहेका प्रचण्ड एकाएक निर्वाचन आयोमाथि खनिए । निर्वाचन आयोगले दल दर्ता नगरेर आफूलाई निरीह हुन बाध्य पारिएको गुनासो सुनाए ।

‘संसदीय दल र केन्द्रीय समितिको बहुमतसहित जाँदा पनि निर्वाचन आयोगले निर्णय गरिदिँदैन,’ प्रचण्डले आयोगप्रति असन्तुष्टि व्यक्त गर्दै अगाडि भने, ‘महिनौँ बित्छ । हामी सिंगै जान्छौँ, टाउको गन भनेर टाउकै लिएर जान्छौँ । हामी यहाँ छौँ भनेर साइनबोर्ड लिएर जान्छौँ, तर निर्वाचन आयोगले निर्णय गरिदिँदैन त के गर्ने ?’

ओलीलाई संसदीय दलबाट हटाउने निर्णय गरेकै दिन अदालतले फैसला गरेको बताउँदै उनले न्यायका लागि नागरिक समाजसँग आग्रह गरे, ‘तपाईंले मेरो लागि फैसला गरिदिनुपर्‍यो ।’

‘सबैभन्दा बढी अन्यायमा म र मैले नेतृत्व गरेको पार्टी पर्‍यो,’ प्रचण्डले अदालतप्रति आक्रोश पोख्दै भने, ‘जन्मिसकेको बच्चालाई फेरि आमाको गर्भभित्र हालिदिन्छ अदालतले । यस्तो होला भनेर कसरी कल्पना गर्ने ? यो सोच्न सकिने कुरा हो र ? यो त हुँदै नहुने कुरा भयो । दिउँसै रात पारियो त गर्ने के ?’

यसपछि प्रचण्डले २०७२ मा भएको टीकापुर घटनामा दोषी ठहरिएका रेशम चौधरीको प्रसंग सुनाए । चौधरीकै प्रसंगमा प्रचण्डले छेउमा बसेका महन्थ ठाकुरलाई आग्रह गरे, ‘महन्थजीले म पीडित छु भन्नुभयो । म भन्छु म पनि पीडित हुँ, तपाईं मात्र पीडित हो र ?’

प्रचण्डले अगाडि थपे, ‘मेरो टाउकोमा मुद्दा छैनन् ? मेरो आन्दोलनका साथी जेलमा छन् । मेरो टाउकोमा कति मुद्दा छन् भन्ने त तपाईंलाई थाहा छ ।’ त्यसपछि उनले ठाकुरलाई आफूसँग मिल्न आग्रह गर्दै भने, ‘त्यसैले मेरो भनाइ के हो भने हामी पीडितपीडित मिल्ने हो । पीडितको मोर्चा बनाउने हो र लडाइँ जित्ने हो ।’

प्रचण्डको बोली सुनेर डबलीमा हाँसो र तालीको कोरस सुनियो । छेउमा बसेर प्रचण्डको आग्रह सुनिरहेका महन्थ भने मुस्कुराइरहेका थिए ।

ओलीलाई पार्टीबाट निस्कासन गरिसक्दा पनि अदालतको फैसलाले अप्ठेरो पारेको भन्दै दाह्रा किटेका प्रचण्डले भने, ‘मैले त सदस्यबाट निकालिदिएँ, केपीलाई । तर, अदालतले...,’ एकैछिन रोकिएर आक्रोशित अभिनयको भावमा दाह्रा किट्दै प्रचण्डले भने, ‘यो अदालत भन्ने !’ भन्न मिल्छ त मैले ? यस्तो भने त फेरि अर्को मुद्दा थपिन्छ,’ डबलीमा गुञ्जिएको हाँसो नथामिँदै प्रचण्डले उपस्थित नागरिकलाई सोधे, ‘थप भन्नुहुन्छ भने थपिदिन्छु म त ।’

त्यसपछि प्रचण्डले दिउँसै रात पार्न खोजिएको कुरा दोहोर्‍याए । नागरिक समाजले भनेको आफूले मान्ने घोषणा गर्दै उनले भने, ‘आन्दोलन सुरु गर हामी तेरो साथमा छौँ, भन्नुहुन्छ वा हामी सुरु गर्छौं पछि-पछि आइजा भन्नुहुन्छ, म दुवैका लागि तयार छु ।'

‘जनता र सडकबाट बाहेक पार लाग्ला जस्तो लाग्या छैन् । दिउँसो रात पार्न थालेपछि के गरि सक्ने ?,’ प्रचण्डले फेरि नागरिक समाजले आफूलाई दिशानिर्देश गरिदेओस् भन्ने आग्रह गर्दै भने, ‘तपाईंले जे देख्नुभएको छ, तपाईंले भन्दिनुहोस् तपाईंहरूको अनुसार गर्छु म ।’

लोकतन्त्र र अग्रगमनका लागि नागरिक समाजको साथ रहने बताउँदै खनालले प्रचण्डलाई भने, ‘अन्तिम प्रयत्न तपाईंहरूले संसदमा ठोस रूपले गरेर देखाउनुहोस् ।’

अनि प्रचण्डले भने, ‘अब दुई/चार दिन लाग्छु संसदभित्रै, भएन भने सडकमा आउँछु ।’

प्रचण्डले आफू पनि पीडित भएको कुराको जबाफमा महन्थ ठाकुरले भने, ‘तपाईं पीडित भएर पनि चियरमा, माथिल्लो तहमा । राष्ट्रवादको नारामा हामी पर्दैनौँ । प्रशासनमा हामी पर्दैनौँ । तपाईंको पीडा र हाम्रो पीडा फरक छ ।’

आफूसँग मिल्न आउ भन्ने प्रचण्डको भनाइमा महन्थले भने, ‘अप्ठेरो पर्दा साथ दिएकै हो । अहिले त तपाईं आफैँ अलमलमा हुनुहुन्छ । अनि हामीलाई दोष दिने ? तपाईं आफैँ ओलीलाई साथ दिएर बस्नुभएको छ ।’

त्यसपछि डबलीको दर्शक दीर्घामा रहेकाले प्रश्न गरे । पहिलो प्रश्न गरे लेखक खगेन्द्र संग्रौलाले ।

प्रचण्डमाथि व्यंग्यवाण कस्दै प्रश्न गर्न कस्सिएका संग्रौलाले भने, ‘ओलीको ओली प्रवृत्ति निर्माण गर्नमा जगदेखि टुपीसम्म सर्वाधिक ठूलो भूमिका तपाईंकै छ । तपाईंले आफ्नो पार्टीको सिद्धान्त एजेण्डा, पार्टीको प्रतिष्ठा, पार्टीले आम मान्छेका बीचमा उठाएको आकांक्षालाई ओलीको चरणमा लगेर बुझाइदिनुभयो । त्यसैको उत्कर्ष र परिणती हो यो । तर, उहाँले धेरै दुःख व्यक्त गरिसक्नुभएकोले उहाँलाई प्रश्न सोध्दिनँ ।’ संग्रौलाको व्यंग्य सुनिरहेका प्रचण्ड टाउको हल्लाउँदै मुस्कुराइरहेको थिए ।

त्यसपछि संग्रोलाले लामो भूमिकासहित महन्थ ठाकुरलाई सोधे, ‘ओली प्रवृत्तिका विरुद्धमा लागेकाहरूलाई समर्थन गर्नुपर्ने बेलामा, ओलीलाई नै समर्थन गर्नुपर्ने बाध्यता के छ ?’

संग्रौलाको प्रश्नको जबाफमा ठाकुरले हाँस्दै भने, ‘तपाईंले जे भने पनि हुन्छ । तपाईंले त मलाई प्रधानमन्त्री पनि बनाइदिनुभएछ ।’ आफूहरू ओलीको विरोधमा पनि नभएको र समर्थनमा पनि नभएको ठाकुरको दाबी थियो ।

‘ओलीसँग कुनै गठबन्धन भएको छैन,’ ठाकुरले भने, ‘ओलीजी घण्टौँ भाषण गर्नुहुन्छ मसँग, १४ वर्ष जेल बसेको कथा सुनाउनुहुन्छ, हाम्रो साथी पनि लोकतन्त्रमा अधिकारका लागि आन्दोलन गरेका हुन्, यदि जेल नै 'बेटर लाइफ' हो भने जाऊ सबै जेलमा जाऊ ।’ ओली नै निर्णायक ठाउँमा भएकाले उनीसँग संवाद गरेको उनको प्रष्टीकरण थियो ।

ठाकुरको जवाफपछि माइक समातेर बोल्न तम्सिएका प्रचण्डले ठाकुरलाई आफूसँग मिल्न आउन फेरि प्रस्ताव गरे । ‘एक हप्ताभित्र हाम्रो सरकार बन्छ किन ओलीकहाँ धाउनुहुन्छ ? आउनुहोस् हामी मिलेर बनाऊ ।’

ओलीकहाँ धाउन थाले ठाकुरको नियति पनि आफ्नोजस्तै हुने भन्दै व्यंग्यमा ओर्लिएका प्रचण्डले ठाकुर र संग्रौला दुवैलाई जबाफ फर्काउँदै भने, ‘तपाईं पनि मजस्तै हुनुभयो, आज पनि ओलीकहाँ बालुवाटार, भोलि पनि बालुवाटर । खगेन्द्रजी मसँग रिसाउनुभएको छ, तपाईंसँग पनि रिसाउनुहोला ।’

मानव अधिकार आयोगकी पूर्वआयुक्त तथा अधिकारकर्मी मोहना अन्सारीले राजनीतिक दलको शीर्ष तहमा महिला नेतृत्व किन नभएको भन्दै प्रश्न गरिन् । जवाफमा प्रचण्डले ‘अर्को पटक प्रयास गर्ने,’ वाचा गरे ।

२०६२/०६३ को जनआन्दोलनपछि नागरिक समाजसँग राजनीतिक दलले खुला आकाशमा छलफल गरेको यो पहिलोपटक हो । ०६२/०६३ को जनआन्दोलनताका पनि कांग्रेसका तत्कालीन सभापति गिरिजाप्रसाद कोइराला, नेकपा एमालेका महासचिव माधन नेपाल र अन्य नेता यसरी नै नगारिकका प्रश्नको जबफ दिन उभिएका थिए । त्यतिखेर पनि नागरिक समाजका अगाडि यसरी नै निरीह देखिका नेताहरूले गल्ती स्वीकार्दै माफी मागेका थिए । त्यतिखेर प्रचण्ड भूमिगत नै थिए । आज उनी नागरिकका प्रश्नको जबाफ दिने स्थानमा छन् ।

यी १४ वर्षमा कोइरालाबाहेक अरु सबैजसो पात्र राजनीतिको केन्द्रमा छन् । समय बदलिए पनि उनीहरूको प्रवृत्तिमा भने खासै सुधार भएको छैन । राजनीतिक दाउपेच भन्दै नगारिकका सवालबाट पन्छिने नेताहरूको चरित्र आज डबली पनि देखियो ।

राजनीति सीधा रेखमा नचल्ने, राजनीतिमा दायाँ, बायाँ, तल र माथि हुनु सामान्य भएको प्रचण्डको अभिव्यक्ति र नाडी छामेर समय आएपछि अगाडि बढ्ने नेपालको अभिव्यक्तिले नेताको नागरिकप्रतिको अनुत्तरदायी चरित्र उजागर गर्छ । यी १४ वर्षमा मात्र समय फेरिएको हो, प्रवृत्ति अझै फेरिन बाँकी छ ।

नागरिक समाजले नागरिकप्रति जबाफदेही बनाउन, राजनीतिक संकटमाझ नागरिकका मनमा उब्जेका प्रश्नको जबाफ माग्न बोलाईएका नेताहरुमध्ये कसैले आफ्नो नीरीहता पोखे, कसैले गुहार मागे अनि कसैले हामीले गर्दा भएको हो र भन्दै प्रतिपश्न गरे ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, चैत १४, २०७७ २१:२९