४० वर्षदेखि भारतीय जेलमा थुनिएका दीपकको खबर ल्याउने सूत्रधार को हुन् ?

A+ A A-

४० वर्षपछि भारतको कलकत्तास्थित दमदम जेलबाट रिहा भए दुर्गाप्रसाद तिम्सिना ।

४० वर्षअगाडि इलामस्थित घरबाट रोजगारीको सिलसिलामा भारतको दार्जिलिङ पुगेका दीपक उतैबाट पक्राउ परेका थिए । पक्राउ परेको जानकारी नपाएका परिवारजनले उनको मृत्यु भइसकेको ठानेका थिए ।

इलाम माई नगरपालिकाका मेयर दीपककुमार थेवेका अनुसार आफन्तजनले दीपकको मृत्यु भइसकेको भन्ने ठानेर सम्पत्ति पनि अंशवण्डा गरिसकेका छन् । तर, दीपक त जिउँदै रहेछन्, भारतको जेलमा । प्रहरीको चरम यातनाले थलिएका दीपकले नेपालमा रहेका आफन्तसँग पनि सम्पर्क गर्न सकिरहेका थिएनन् ।

उनी जिउँदै रहेको खबर नेपालसम्म पुर्‍याउने पहिलो सूत्रधार बने दीपकसँगै जेलमा बसेका राधेश्याम दास । राधेश्यामले पहिलो पटक जेल जाँदा पनि दीपकलाई देखेका थिए । जेलबाट छुटेर, १० वर्षपछि फेरि जेल पुगेका राधेश्यामले दीपकलाई जेलमै भेटे । १० वर्षपछि पनि उही जेलमा दीपकलाई भेटेपछि राधेश्यामले कुराकानीको प्रयास गरे ।

गत असोजमा राधेश्याम जेलबाट छुटेर आए । उनले पश्चिम बंगालको, ह्याम रेडियो अपरेटरहरूको संस्था पश्चिम बंगाल रेडियो क्लबसँग दीपकका बारेमा कुराकानी गरे । क्लबका सचिव तथा अधिवक्ता अम्बरिस नाग विश्वास दीपकलाई भेट्न जेल पुगे ।

जेलबाट फर्केपछि उनले नेपालमा रहेका वरिष्ठ अधिवक्ता सतीशकृष्ण खरेललाई सम्पर्क गरे । खरेलले दीपकको विवरण इमेलमा मागे । भारतबाट आएको विवरणमा दीपकको थरमा जैशी लेखिएको थियो । खरेलले भने, ‘थर जैशी लेखिएको थियो । गाउँको नाम, बुबाको नाम पनि मिलेको थिएन,’ खरेलले भने, ‘अनि मैले इलामका अधिवक्ता साथीहरू र प्रहरीलाई खबर गरेँ ।’

तर, केही पत्ता लागेन ।

यहीबीच सीमाक्षेत्रमा हुने मानव तस्करी तथा सिमानामा आइपर्ने कानुनी समस्या समाधान गर्न गठित विश्व सेवा विस्तारसम्म पनि दीपकका बारेमा खबर पुगिसकेको थियो ।

संस्थाकी काँकडभिट्टा शाखा प्रमुख प्रमिला दुरा दीपकको ठेगाना खोजीमा पत्रकारले सहयोग गरेको बताउँदै भन्छिन्, ‘पारिको मिडियामा कुरा आएपछि हामीले यता दीपकका आफन्त खोज्ने काम गर्‍यौँ । यो काममा हामीलाई पत्रकारले सहयोग गरे ।’

सेवा विस्तार संस्थाले भारतमा पनि आफ्ना प्रतिनिधि परिचालन गर्‍यो । दीपकको रिहाइका लागि भन्दै संस्थाले आफ्नो प्रतिनिधि पनि भारत पठायो ।

दीपक नेपाली भएको पुष्टि भए पनि इलामा उनको घर कहाँ हो भन्ने पत्ता लागिसकेको थिएन । वरिष्ठ अधिवक्ता खरेलले केही सीप नचलेपछि पत्रकार केदार शर्मालाई खबर गरे । शर्माले भारतबाट आएको ठेगाना र नाम खोज्ने प्रयास गरे ।

तर, गलत ठेगानामा के भेटिन्थ्यो र ?

त्यसपछि फेरि वरिष्ठ अधिवक्ता सतीशकृष्णलाई भारतबाट हातले लेखिएको नाम र ठेगाना आयो । उनले उक्त हातेपत्र शर्मालाई पठाए । अनि शर्माले दीपकको थर जोशी नभई तिम्सिना हुनुपर्ने अड्कल गरे ।

भारतबाट आएको पत्रमा एकता मानवीय विद्यालय, डाँडागाउ लेखिएको थियो । ‘मानवीयचाहिँ माध्यमिक हुनुपर्छजस्तो लाग्यो,’ शर्माले भने, ‘त्यसपछि मैले इलामा पूर्वजिल्ला शिक्षा अधिकारी टंक गौतमलाई खबर गरे ।’

पूर्वजिल्ला शिक्षा अधिकारी गौतमले प्रदेश सांसद धीरेन शर्मा पनि तिम्सिना भएको बताउँदै धीरेनलाई सम्पर्क गरे । त्यसको केही बेरमा गौतमले, पत्रकार शर्मालाई फोन गरेर भने, ‘ल है सर, दीपकको परिवार भेटियो ।’

दीपक हराएसँगै उनका बुबाको पनि मृत्यु भयो । पर्याप्त उपचारको अभावमा ८६ वर्षीय आमाको एउटा हात नै काट्नुपर्‍यो । दीपकको परिवार साविकको स्थानबाट बसाइँ सरिसकेका रहेछन् ।

ठेगाना पत्ता लागिसकेपछि महावाणिज्य दूतावास, रेडियो क्लब, संस्थाको सहयोगमा दीपकलाई शनिबार ११ बजे ४० वर्ष लामो जेलजीवनबाट मुक्ति मिल्यो ।

कामको खोजीमा ४० वर्षअगाडि दार्जिलिङ पुग्दा त्यहाँ गोर्खाल्यान्ड आन्दोलन चर्किरहेको थियो । परिवारजनले उनी त्यही आन्दोलनमा मारिएको ठानेका थिए ।

दीपकलाई गाँस, बास मिलाउने प्रयासमा नगरपालिका

४० वर्षपछि भारतको जेलबाट छुटेका इलामका दीपक तिम्सिना आइतबार नेपाल आइपुगे । कलकत्ताको जेलबाट रिहा भइसकेका दीपकलाई लिन उनका दाजु भारत गएका थिए ।

दीपकको परिवारमा उनीसहित तीन दाजुभाइ छन् । ४० वर्षदेखि हराएका दीपक मरिसकेको भन्ने ठानेर परिवारले अंशवण्डा गरिसकेको छ । ४० वर्षपछि जेलबाट रिहा भएर आएका र परिवारले मृत ठानिसकेका दीपकका लागि गाँस, बासको व्यवस्था माई नगरपालिकाले मिलाउने बताएको छ ।

नगरपालिकाका मेयर दीपक कुमार थेवेले शिलापत्रसँग भने, ‘यतिका वर्ष हराएका उनी मरिसके हाेलान् भन्ने ठानेर अंशवण्डा भइसकेको छ । उनको नाममा केही छैन । त्यसैले तत्काल उनलाई खान, बस्न अप्ठेरो नहोस् भनेर नगरपालिकाले व्यवस्थापन गर्दै छ ।’

बिनासुनुवाइ ४० वर्षदेखि भारतको जेलमा रहेका उनलाई नेपाल ल्याइयो । ४० वर्षअगाडि कामको सिलसिलामा भारत गएका उनलाई कर्तव्य जान मुद्दामा जेल पठाइएको थियो ।

रोजगारीको सिलसिलामा भारतको दार्जिलिङ गएको समयमा उनी पक्राउ परेका थिए ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, चैत ८, २०७७ १०:१२