बेइजिङलाई चिढ्याउने त्यो बैठकपछि 'गुमनाम' भए ज्याक मा

A+ A A-

ज्याक मा चीनका सबैभन्दा धनी मानिस बन्दै थिए ।

एउटा ठूलो व्यवसायिक फड्को मार्नै लागेका बेला, सन् २०२० नोभेम्बरमा उनी एकाएक बेपत्ता भए ।

उनले आफ्नो अपार्टमेन्टबाट सुरु गरेको अनलाइन पसल अलिबाबा संसारकै सबैभन्दा ठूलो प्रविधिमा आधारित कम्पनीमध्ये एक बन्यो । अनलाइन पसल, क्लाउड कम्युटिङ र कृत्रिम बौद्धिकतासँग सम्बन्धित व्यवसाय गर्ने यो कम्पनीका प्रयोगकर्ताको संख्या आज लगभग ८ करोड पुगेको छ ।

यो कम्पनी चमकधमकपूर्ण प्रस्तुति र प्रचारबाजीका लागि चर्चित छ । उनले आफ्ना हजारौँ कर्मचारीका लागि पार्टी दिने गरेका थिए र ‘यु राइज मी अप’ जस्ता सांगीतिक प्रस्तुतिबाट मनोरञ्जन गराउने गरेका थिए ।

उनले केही समय अघि एन्ट ग्रुपमार्फत ‘अलिपे’ मोबाइल एप सुरु गरेका थिए, जसले चीनमा डिजिटल पेमेन्ट गर्छ । यो कम्पनीले परम्परागत संस्थाहरूबाट हुने बैंकिङ कारोबारमा क्रान्तिकारी परिवर्तन ल्याउने लक्ष्य राखेको छ ।

एन्ट ग्रुपले २४ अक्टोबरमा सांघाईमा संसारकै सबैभन्दा ठूलो आईपीओ जारी गर्ने तयारी गरिरहेको थियो । यसअघि ज्याक माले उच्चपदस्थ व्यक्तिहरू भएको एउटा सभामा सम्बोधन गर्दै चिनियाँ वित्तीय प्रणालीको आलोचना गरेका थिए । त्यसपछि जनवरी अन्तिमसम्म उनी सार्वजनिक रूपमा प्रस्तुत भएनन् । यसबीचमा उनलाई घरमै नजरबन्दमा राखिएको वा कैद गरिएको हल्ला चल्यो । कतिपयले उनी जिउँदै छन् कि छैनन् भन्ने प्रश्नसमेत उठाए ।

व्यवसायी क्याथरिन पर्सन्सले प्रस्तुत गरेको ‘द रियल टेक जाइन्ट’ नाम दिइएको दुई अंकको एउटा शृंखलामा बीबीसी रेडियो ४ ले उनको खोजी गरेको छ ।

ज्याक माले चिनियाँ बैंकहरू सुदखोर मानसिकताबाट सञ्चालन भइरहेको भन्दै आलोचना गरेका थिए । साथै, डिजिटल वित्तीय कारोबार नियमनका सन्दर्भमा सरकारी अधिकारीहरूले रेलवे स्टेसनको व्यवस्थापन गरेझैँ एयरपोर्ट व्यवस्थापन गर्न खोजेको आरोप लगाएका थिए ।

यसले बैंकिङ क्षेत्रका संस्थापनहरूलाई क्रुद्ध बनायो र यो कुरा राष्ट्रपति सी चिनफिङसम्म पुग्यो । चाँडै ज्याक मा र उनका निकटस्थहरूलाई नियामक अधिकारीहरूसँगको बैठकमा बोलाइयो । र, एन्ट ग्रुपको शेयर निष्कासन रोक्न लगाइयो । यसले गर्दा ज्याक माको कम्पनीको शेयर मूल्यमा व्यापक गिरावट आयो । यसबेला कम्पनीको सम्पत्ति झन्डै ७६ अर्ब अमेरिकी डलरले घट्न पुग्यो ।

यो बैठकपछि ज्याक मा कतै पनि देखिएका छैनन् ।

‘त्यो दिन उनले सी चिनफिङको चीनमा के बोल्न र गर्न पाइन्छ भन्ने सीमा प्रस्ट रूपमा नाघेका थिए,’ यसअघि ज्याक माको अन्तर्वार्ता गरेकी चीन विश्लेषक क्रिस्टिना बुट्रप भन्छिन, ‘मेरो विचारमा यो उनका लागि ठूलो आश्चर्य थियो । यसको परिणाम यतिसम्म खराब हुन्छ भन्ने जानेका भए उनले त्यो सीमा पार गर्ने थिएनन् ।’

लगत्तै, २० जनवरी २०२१ मा उनी एउटा परोपकारी कार्यक्रमका लागि एउटा छोटो भिडियो सन्देशमार्फत प्रकट भए । उनी पटक–पटक चिनयाँ उष्ण प्रदेशीय टापु हाइनानमा गल्फ खेल्दै गरेको पनि देखिएका थिए ।

‘उनले आफूलाई एकदमै ‘लो प्रोफाइल’मा राखेको प्रस्ट देखिन्छ र अहिले उनका लागि यही नै सबैभन्दा राम्रो विकल्प हुन सक्छ,’ बुट्रप भन्छिन् ।

चिनियाँ सरकारले अहिले प्रविधिमा आधारित ठूला कम्पनीलाई नियमन गर्ने आफ्नो नीतिमा पुनर्विचार गरिरहेको छ । साथै, अलिबाबामाथि एकाधिकारविरोधी छानबिन पनि सुरु गरेको छ । गत हप्ता टेन्सेन्ट र बायडुजस्ता १२ कम्पनीलाई सरकारले जरिवाना गरेको एउटा निगरानी समूहले बताएको छ । यसमध्ये दश कम्पनीले एकाधिकारविरोधी नियम उल्लंघन गरेको नाममा जरिवाना गरिएको हो । यसले ज्याक माको विषय सम्पूर्ण प्रविधि क्षेत्रमा नै फैलिएको बुझ्न सकिन्छ ।

चीनले हङकङ र सिन्जियाङको मानवअधिकारसम्बन्धी मामलाका लागि अमेरिका र अन्यत्रबाट अन्तर्राष्ट्रिय दबाब खेपिरहेको छ । प्रविधिमा आधारित विशाल कम्पनीलाई नियन्त्रण गर्ने यो प्रयासलाई स्थिरतालाई प्राथमिकतामा राखिएको र आर्थिक सफलतालाई नियन्त्रण गर्न खोजिएको अर्थमा हेरिएको छ ।

‘त्यहाँ कम्युनिस्ट पार्टीका कमिटीहरू छन्, जसले वास्तविक शक्ति आफ्नो हातमा रहेको कम्पनीहरू र ज्याक माजस्ता शक्तिशाली व्यक्तिहरूलाई याद दिलाउने गर्छन्,’ अस्ट्रेलियन स्ट्राटेजिक पोलिसी इन्टस्टिच्युटकी अनुसन्धाता सामन्था होफम्यान भन्छिन्, ‘चीनमा एउटा कम्पनीले पार्टीले के माग गर्छ भन्ने पूरा गर्न मात्रै बाध्य हुँदैन, आफूले पूरा गर्न नसक्ने मागबारे बताउन पनि सक्दैन ।’

तर, अर्का विज्ञ अलिबाबा र चीनका अन्य प्रविधिमा आधारित ठूला कम्पनीलाई पश्चिमाहरूले राजनीतिक दृष्टिले मात्रै हेर्न नहुने बताउँछन् । ‘अझै पनि चीन विकासशील देश हो, विकसित मुलुकलाई जस्तै मापदण्डबाट विकासशील मुलुकको मूल्यांकन गर्नु उपयुक्त हुँदैन,’ चीनको लोकप्रिय प्रविधिसम्बन्धी पत्रिका ‘चाइनिज क्यारेक्टरस्टिक’का लेखक लिलिआन ली भन्छन् ।

अनुवाद : रोहेज खतिवडा

प्रकाशित मिति: आइतबार, चैत ८, २०७७ १२:५७