नारायणहिटी संग्रहालयको सिनेमा हल खोलिँदै

A+ A A-

चिसो ढुसी आएको अध्याँरो कोठा, जहाँ उज्यालो पनि अड्कलेर मात्रै भित्र पस्छ ।उज्यालो अड्कलेर पसे पनि केमिकलको ह्वास्स गन्ध भने हाकाहाकी ओहोरदोहोर गर्छ ।

हुन पनि २० वर्षदेखि बन्द भएको कोठा एकाएक खोलिँदा गन्ध आउनु स्वाभाविक हो । तर, यो गन्ध कोठाको ओसको मात्रै भने होइन । यो गन्ध, कोठामा राखिएका रिलहरूको केमिकलको पनि हो जुन भर्खरै मात्र खोलिएका छन् ।

कोठाभित्र दायाँबायाँ राखिएका र्‍याकहरूमा बग्रेल्ती छन्, रिलहरू ! साथमा छन् दुईवटा प्रोजेक्टर ! नारायणहिटी संग्रहालयको राजकीय सिनेमा हल छेवैमा रहेको प्रोजेक्टर रुमको परिदृश्य हो यो ।

तत्कालीन दरबारका यी रिल चलाएर हेर्न पाएँ, इतिहासलाई सजीव बनाएर हेर्न पाइन्थ्यो भन्ने लोभ छ, संग्रहालयका कार्यकारी निर्देशक भेषनारायण दाहाललाई ! यी रिल कति घुम्लान् कति नघुम्लान् तर यी रिलसँगै अवलोकनकर्तालाई इतिहासमा घुमाउने तीव्र इच्छा छ उनलाई ।

त्यसैले हाल संग्रहालयको यस प्रोजेक्टर रुममा चलचित्र विकास संस्थानका पूर्वकर्मचारी भरतप्रसाद नेपाल तल्लीन भएर रिल सफा गर्दै गरेका भेटिन्छन् । कोठानजिकै केही महिला रिलको ढब्बा पनि सफा गर्दै भेटिन्छन् ।

दाहाललाई जस्तै भरतलाई पनि रिलमा केके भेटिएला भन्ने उत्तिकै कौतुहलता छ । उनी भन्छन्, ‘२०२५ सालदेखिका सिनेमा र डकुमेन्ट्रीहरू छन् भन्ने हाम्लाई लाग्छ ।’ एकैछिन गमेर भरत आफ्नो जिज्ञासा र अपेक्षा सुनाउँछन्, ‘केही नभए पनि ‘मनको बाँध’ त पक्कै छ होला !’

यही उत्सुकताले उनी विगत १६ दिनदेखि रिल र प्रोजेक्टर सफा गर्न तथा मर्मत गर्न लागिपरेका छन् । पुरानो प्रविधिमा आधारित प्रोजेक्टर चलाउने जनशक्ति नभएकाले भरत संग्रहालयको रोजाइमा परेका हुन् ।

पुराना स्वदेशी तथा विदेशी सिनेमा, डकुमेन्ट्री मात्रै नभएर राजपरिवारका महत्त्वपूर्ण घटनाक्रमहरूका रिल पनि केही मात्रामा फेला परिसकेको संग्रहालयले जनाएको छ । भरत भन्छन्, ‘स्वर्गीय राजा वीरेन्द्रको विवाहको भिडियो पनि भेटिएको छ ।’

खुसीको कुरा, संग्रहालयमा रहेका रिलमा ढुसी लागे पनि अधिकांश रिल भने चल्ने अवस्थामा छन् । भेषनारायण भन्छन्, ‘यति ऐतिहासिक रिल विदेशमा लगेरै भए पनि मर्मत गर्ने हो’, प्राविधिक कुराले साथ दिएमा संग्रहालयले यस रिलमा भेटिएका जीवन्त फुटेज, सिनेमा र डकमेन्ट्री दरबारको राजकीय सिनेमा हलमा आउँदो वैशाखदेखि नै प्रदर्शनी गर्ने तयारी भइरहेको भेषनारायण बताउँछन् ।

वास्तवमा तत्कालीन नारायणहिटी दरबारमा राजपरिवारका सदस्य एवम् नातेदारहरू विशेषगरी शुक्रबार यस सिनेमा हलमा सिनेमा हेर्ने गर्दथे । सिनेमा र डकुमेन्ट्रीप्रतिको राजकीय मोह र सोख यी रिलले झल्काउने उनी बताउँछन् ।

११६ सिट भएको उक्त हलमा राजपरिवारका लागि भने छुट्टै सोफा सिटको व्यवस्था गरिएको देखिन्छ । नातेदार र अन्य सदस्यका लागि छुट्याइएको सिट पंक्ति पनि छ । साथै, हलमा चुरोटदानीमा चुरोटका ठुटाहरू हालसम्म पनि छन् । त्यति मात्रै नभएर उक्त हलमा तत्कालीन राजा दीपेन्द्रले बाल्यावस्थामा नै क्यामरा चलाउँदै गरेको श्यामश्वेत तस्वीर पनि राखिएको छ ।

कुनै समय केवल राजकीय परिवार अटाएको नारायहिटी दरबारमा अब भने देशविदेशका नागरिक पनि अटाउन सक्ने भएका छन् । यसले अवलोकनकर्ताहरूलाई दरबार र दरबारिया बुझ्न मद्दत गर्ने भेषनारायण बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘जीवन्त भ्रमण गराउनु नै संग्रहालयको विशेषता हो ।’

त्यसो त दरबार हत्याकाण्ड भएको लामो समयसम्म पनि हल बन्द भएको थियो । हाल संग्रहालय बनेपछि हालै मात्र हललाई जीवन्त बनाउने गृहकार्य भइरहेको छ ।

यससँगै नारायणहिटी संग्रहालयमा आगामी वैशाखदेखि २० वटा कक्ष पनि अवलोकनमा लागि खुलाउने तयारी भइरहेको छ ।

यसअन्तर्गत राजकीय लाइब्रेरी, त्रिभुवनको सैलुन, फोहरा बगैँचा, हाँसपोखरी, २०३१ सालमा राजा वीरेन्द्रको राज्यरोहणमा प्रयोग भएको बग्गीलगायतका संरचना र परिदृश्य अवलोकनकर्ताका लागि नयाँ आकर्षण हुन सक्ने संग्रहालयले बताएको छ । दरबारको रङरोगन कार्य पनि भइरहेको छ ।

त्यसो त नारायणहिटी संग्रहालयको प्राङ्गणमै फुटेका ढलाने पिचले केही गिजोलेझैँ लाग्छ । अधिकांश बाटा र कक्षहरू सुरक्षाको कडाइका साथ बन्द हुनुको कुनै तुक नभएजस्तो पनि देखिन्छ । यसका लागि विभिन्न तयारी भइरहेको भेषनारायण बताउँछन् । संग्रहालयलाई बजेट अभाव भएकाले आवश्यक मर्मतसंहार हुन ढिलाइ भइरहेको संग्रहालयका कार्यकारी निर्देशक दाहालको गुनासो रहेको छ ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, चैत १, २०७७ १४:४१