के सिक्लान् प्रधानमन्त्रीले भियतनामबाट ?

A+ A A-

२६ वैशाखमा ४२ जनाको जम्बो टोली लिएर प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली भियतनाम गए । भ्रमणका क्रममा भितनाम र नेपालबीच १६ बुँदे सहमति पनि भइसकेको छ । यससँगै नेपाल–भियतनाम सम्बन्धबारे चर्चा भइरहेको छ ।

विश्व कम्युनिस्ट आन्दोलनमा बारम्बार दोहोरिने र सम्झिने देशमध्ये भियतनाम पनि एक हो । जापान, फ्रान्स र अमेरिकासँग युद्ध लडेको भियतनाम जेनेभा सम्झौतासँगै टुक्रिएको थियो ।

सन् १९५४ को जेनेभा सम्मेलनसँगै भियतनाम उत्तरी भियतनाम र दक्षिणी भियतनाममा विभाजित भयो । यसपछि भियतनाममा युद्ध सुरु भयो । उत्तरी भियतनाम कट्टर कम्युनिस्टको नियन्त्रणमा थियो भने दक्षिणी भियतनाम पश्चिमा र अमेरिकी शक्तिको नियन्त्रणमा थियो ।

भियतनामी नेता हो ची मिन्हले यो युद्धको नेतृत्व गरेका थिए । भियतनामका राष्ट्रपितासमेत मानिने हो ची मिन्ह साम्यवादी शासनमा विश्वास गर्थे । उनी भियतनाममा कम्युनिस्ट साम्यवादी व्यवस्था लागू गर्न चाहन्थे ।

सन् १९६५ को मार्चमा अमेरिकाले पहिलोपटक भियतनाममा आफ्ना सैनिक ओरालेको थियो । सन् १९५१–१९७५ सम्म भियतनाम रक्तरञ्जित रह्यो । अमेरिकासँगको युद्धमा ३० लाख भियतनामी मारिए, २० लाख घाइते भए, ३० लाख बेपत्ता पारिए । यो लामो रक्तक्रान्ति सन् १९७५ मा समाप्त भयो ।

तर, क्रान्ति समाप्त हुनु ५ वर्षअगाडि सन् १९६९ मै हो ची मिन्हको निधन भइसकेको थियो । युद्ध समाप्तिसँगै उत्तरी र दक्षिणी भियतनाम फेरि एक भए । भियतनाम युद्धका नायक हो ची मिन्हको नामको सहर पनि छ भियतनाममा । आफ्नो पूर्व दुस्मनप्रति नरम भएको भियतनाममा अमेरिकाको पहलमा युद्ध संग्रहालय बनाइएको छ ।

नेपालमा जस्तै भियतनाममा पनि कम्युनिस्ट विचारधारा बोकेको पार्टी सत्तामा छ । कुनै समय अमेरिकालाई कट्टर दुस्मन ठान्ने भियतनाम अहिले अमेरिकालाई असल सहयोगी मान्छ ।

युद्धको लामो समयसम्म पनि भियतनामको अमेरिकासँग तिक्ततापूर्ण सम्बन्ध थियो । कम्युनिस्ट पार्टी सत्तामा भएकै कारण अमेरिका भियतनामसँग त्रसित थियो । सन् १९८६ यता भने भियतनामले ‘समाजवाद उन्मुख बजार अर्थ व्यवस्था’ भन्ने आर्थिक नीति लिएको छ ।

नेपालमा जस्तै भियतनाममा पनि कम्युनिस्ट विचारधारा बोकेको पार्टी सत्तामा छ । कुनै समय अमेरिकालाई कट्टर दुस्मन ठान्ने भियतनाम अहिले अमेरिकालाई असल सहयोगी मान्छ ।

अहिले भियतनामले अमेरिकासँग स्वतन्त्र व्यापार सम्झौतासमेत गरेको छ । भियतनाम एसियामा सबैभन्दा छिटो बजार अर्थतन्त्र विस्तार गर्ने मुलुकमा पर्छ । लाओस, कम्बोडिया र चीनले घेरिएको भियतनाम अहिले विश्वका शक्ति केन्द्रको नजरमा प्राथमिकतासाथ पर्न थालेको छ ।

भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले पनि चीनभन्दा पहिले भियतनाम भ्रमण गरे । सन् २०१६ मचा जि २० सम्मेलनमा भाग लिन चीन जाने क्रममा उनी भियतनाम हुँदै गएका थिए । पछिल्ला १० वर्षमा भियतनामको भ्रमण गर्ने मोदी पहिलो भारतीय प्रधानमन्त्री हुन् ।

आफ्नो कार्यकालको अन्तिम वर्ष २०१६ मा अमेरिकी राष्ट्रपति बाराक ओबामा पनि भियतनाम भ्रमणमा गएका थिए । वर्तमान अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प पनि एसिया प्यासिफिक इकोनोमिक को–अपरेसन समिटको क्रममा सन् २०१७ मा भियतनाम पुगेका थिए । रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिन र उत्तर कोरियाका शासक किम जोगंबीच पहिलो भेटवार्ता पनि भियतनामै भएको थियो ।

हो ची मिन्हको मृत्यु र भियतनाम युद्धपछि भियतनाम कम्युनिस्ट देश नरहेको कतिपय वामपन्थी विश्लेषकको आँकलन छ । तर, भियतनाममा समाजवादी पार्टीको एकदलीय व्यवस्था छ ।

सन् २०१९ को फेब्रुअरीमा भियतनामले अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प र उत्तर कोरियाका शासक किम जोगंबीच भेटवार्ता गरायो ।

हो ची मिन्हको मृत्यु र भियतनाम युद्धपछि भियतनाम कम्युनिस्ट देश नरहेको कतिपय वामपन्थी विश्लेषकको आँकलन छ । तर, भियतनाममा समाजवादी पार्टीको एकदलीय व्यवस्था छ ।

भियतनाम आफूलाई समाजवादी देश भन्न रुचाउँछ । भियतनामलाई ‘क्वाजी कम्युनिस्ट’ शैलीको देश बनेको आरोपसमेत लाग्ने गर्छ । भियतनामले समाजवादी नारा दिँदै पुँजीवादीसँग मिलेर लोभलाग्दा आर्थिक विकाससमेत गरेको छ ।

भियतनामी आफूलाई ‘जोसिला पुँजीवादी कम्यनिस्ट’ भन्न रुचाउँछन् । भियतनाम पछिल्लो समय लगातार उच्च आर्थिक वृद्धि हासिल गर्न सक्ने देश बनेको छ । सन् १९९२ देखि १९९७ सम्म भियतनामको आर्थिक वृद्धिदर लगातार ८ प्रतिशतभन्दा बढी थियो । विगत ४ वर्षयता पनि भियतनामले ६ प्रतिशतभन्दा माथिको आर्थिक वृद्धिदर हासिल गर्दै आएको छ ।

विश्वभर खपत हुने कफीको १६ प्रतिशत उत्पादन गर्ने भियतनाम काजु उत्पादनमा पनि विश्वकै अग्रणी देश हो । भियतनामले विश्वभर खपत हुने काजुको ३७ प्रतिशत उत्पादन गर्छ । ९४ प्रतिशत साक्षरता दर रहेको भियतनाम आफ्ना नागरिकालाई रोजगार दिने देशमा अग्रणी स्थानमा पर्छ ।

भौतिक विकासमा पनि भियतनाम उत्कृष्ट देखिएको छ । भियतनामले मान्छेको हातमा थामिएको डिजाइनमा बनाएको दान्या दान्याङको सुन्दर पुललाई सुनको डोरी नाम दिएको छ । भगवान्ले थामेको भनिने यो पुल १ सय ५० मिटर लामो छ । यो पछिल्लो समय भियतनामले भौतिक पूर्वाधारमा गरेको विकासको नमुना बनेको छ ।

भियतनामले सन् २००६ मा लगानीसम्बन्धी कानुन पास गरेसँगै विश्व व्यापार संगठनले भियतनाम विदेशी लगानीका लागि उपयुक्त देश रहेको घोषणा गरेको थियो । सन् १९८६ र १९८७ मा बाहेक भियतनामको कुल गार्हस्थ्य उत्पादन बर्सेनि ५ प्रतिशतभन्दा माथि छ । बिजनेस मनिटर इन्टरनेसनलले भियतनामलाई राजनीतिक र नीतिगत स्थिरता भएको देशको सूचीअन्तर्गत दोस्रो स्थानमा राखेको छ ।

परराष्ट्र मन्त्री प्रदीप कुमार ज्ञवालीले केही दिनअगाडि भियतनामको आर्थिक विकास र प्रगतिबारे बुझ्न तथा नियाल्न प्रधानमन्त्रीको भ्रमण हुन लागेको बताएका थिए । कम्युनिस्टको आवरणमा समाजवादको नारा पिट्दै पुँजीवादतर्फ हान्निएको भियतनामी विकासबाट प्रधानमन्त्रीले के सिक्नेछन्, त्यो उनकै व्यवहारले देखाउला ? तर, दक्षिण–पूर्वी एसियाली देशमा नेपालका तर्फबाट प्रधानमन्त्री तहको पहिलो भ्रमण गरेर प्रधानमन्त्री ओलीले नयाँ सुरुवात भने गरेका छन् ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, वैशाख २९, २०७६ २१:३७